فرصتهایی که نفت و گاز پارس از تولیدکنندگان داخلی گرفت

در حالی مسئولان شرکت نفت و گاز پارس پس از مدتی زبان تهدید علیه برخی پیمانکاران به دلیل امضای قرارداد با خارجی ها در تامین تجهیزات گشودند که عملکرد این کارفرمای پارس جنوبی هم در حمایت از تولید داخل قابل دفاع نیست.

به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری فارس، موسی سوری مدیر عامل شرکت نفت و گاز پارس به عنوان کارفرمای توسعه دهنده پارس جنوبی طی گفت وگویی یکی از پیمانکاران فعال در فاز ۱۴ پارس جنوبی را متهم کرده است که از بعضی تجهیزات خارجی مروط به سرمایش و گرمایش و قابل جایگزین با نمونه های ایرانی در پارس جنوبی بهره گرفته و گفته است:” علاوه بر طرح توسعه فاز ۱۴ پارس جنوبی ساخت برخی از کالاهای بومی شده در داخل کشور در فاز ۲۰ و ۲۱ پارس جنوبی هم به شرکتهای خارجی سفارش ساخت شده است. سفارش خارجی ساخت تجهیزات توسط برخی از پیمانکاران و بدون هماهنگی با مجموعه وزارت نفت انجام شده است. وزارت نفت قطعا با سفارش خارجی ساخت این کالاها برخورد جدی و قانونی می کند. در صورت احراز تخلفات، قطعا پیمانکار متخلف ممنوع المعامله خواهند شد و همچنین صورت وضعیت سفارش ساخت داخلی این کالاها هم پرداخت نخواهد شد.”

شاید این اولین بار باشد که چنین موضع گیری جدی و شدیدالحنی درباره استفاده از تولیدات داخلی در صنعت نفت و به خصوص در پارس جنوبی از قول یک مقام مسئول نفتی شنیده می شود. اما آیا واقعا در این گونه موضع گیری ها و ادعاها صادق هستیم؟

فارغ از عملکرد نامطلوب برخی شرکتها که سوری احتمالا به آنها اشاره کرده و فارس در آینده به تفصیل به آن خواهد پرداخت اما آیا این اولین بار است که کالای ساخت داخل با یک نمونه خارجی در صنعت نفت و اختصاصا در پارس جنوبی جایگزین می شود؟

شواهد نشان می دهند که قطعا اینگونه نیست. برای درک بهتر این مساله اشاره به چند نمونه واضح مفید خواهد بود.

*واردات لوله گاز ترش در ازای بیکاری هزاران کارگر

به عنوان مثال به اظهارات امیرحسین کاوه مشاور گروه صنعتی سدید در گفت وگو با فارس درباره واردات لوله گاز ترش نگاهی بیندازیم:

این صنعتگر با اشاره به نیاز کشور به لوله های قطور بالای ۲۴ اینچ گفت: این لوله ها به طور عمده در خطوط انتقال گاز مصرف می شوند و در سال ۸۸ گروه سدید به این نتیجه رسید که لوله های فولادی به روش درز جوش مستقیم از قطر ۲۴ تا ۵۶ اینچ را با استفاده از ورق های ضخیم فولادی ایکس ۷۰ با ضخامت ۳۵ میلی متر تولید کند.

کاوه اظهار داشت: در این راستا ظرفیت اسمی ۳۵۰ هزار تنی در کارخانه لوله سازی ماهشهر تعریف و این کارخانه در سال ۸۴ راه اندازی شد.

به گفته وی این کارخانه تاکنون ۸۰۰ کیلومتر انواع لوله های درز جوش مستقیم را مطابق با نیاز مشتریان (شرکت گاز و قرارگاه خاتم) تولید کرده است و در سال گذشته نیز تجهیزات آزمایشگاهی تولید لوله گاز ترش با بالاترین استانداردهای جهانی توسط این مجموعه تجهیز مجدد شد.

وی ادامه داد: همچنین پیش قرارداد خرید ورق فولادی از شرکت های آلمانی منعقد شد اما ناگهان شرکت های آلمانی اعلام کردند که به علت خرید مستقیم لوله توسط کارفرمایان ایرانی، از فروش ورق فولادی منصرف شده اند و به جای اینکه ورق گاز ترش را به کارخانه های ایرانی بفروشند لوله های انتقال گاز ترش را به ایران صادر خواهند کرد.

وی افزود: بر این اساس قراردادی برای واردات هزار کیلومتر لوله گاز ترش توسط شرکت تأسیسات دریایی منعقد شد که اگر سفارش تولید این محصول به کارخانه لوله سازی ماهشهر داده می شد برای مدت یک سال تولید این کارخانه را به همراه داشت.

کاوه گفته است: “طی سال جاری ۳۰۰ نفر از کارگران گروه سدید تعدیل شده اند، اگر وضعیت فعلی ادامه داشته باشد امسال نیز حداقل هزار نفر از کارگران را تعدیل خواهیم کرد.”

عکس العمل مدیران نفتی از جمله مدیرعامل نفت و گاز پارس درباره این حجم عظیم واردات چه بوده است؟ چیزی جز سکوت؟ آیا شرکت معظم تاسیسات دریایی به عنوان یکی از پیمانکاران اصلی پارس جنوبی برای واردات این حجم عظیم لوله در قبال بیکاری صدها نفر از کارگران ایرانی شرکت های لوله ساز جریمه و تهدید به عدم پرداخت صورتحساب ها شده است؟ قطعا خیر. در واقع حتی کسی زحمت توضیح دادن در این باره و زیر سؤال بردن ادعای این لوله سازان را نیز به خود نمی دهد.

اما امروز برخی پیمانکاران به هر دلیل در هدف سیبل مقابل قرار گرفته است و تولید ملی نیز بهانه محکمه پسندی برای تصفیه حساب ها محسوب می شود.

*سپرده شدن ساخت ۳ سکو و یک گوی شناور پارس جنوبی به خارجی ها

لوله سازی یک مثال واضح در این باره است. نمونه های متنوع دیگری نیز وجود دارد. به عنوان نمونه این مورد را از زبان خود سوری با هم مرور کنیم. وی در یکی از نشست های خبری هفدهمین نمایشگاه نفت در پاسخ به پرسش فارس درباره ساخت برخی تجهیزات پارس جنوبی در خارج از کشور گفت: “ظرفیت بالفعل در کشور برای تولید بعضی تجهیزات وجود ندارد و به همین دلیل ما ساخت یک گوی شناور را به تأسیسات دریایی سپردیم یکی از گوی های قدیمی مربوط به نفت را نیز به آنها سپردیم تا برای گاز تغییر طراحی دهند و یکی از گوی ها را نیز برای کسب حداکثر اطمینان به خارجی ها سپردیم.

سوری با بیان اینکه هزینه فرصت برداشت از پارس جنوبی بسیار بالاست، گفت: ساخت همه سکوها را به شرکت های داخلی سپردیم اما از فازهایی که ۴ سکو دارند اجازه دادیم یک سکو را با نظارت پیمانکار خارج در کشور بسازند که در کل ۳ سکو را شامل می شود.”

در واقع سوری می گوید ساخت یک گوی شناور و ۳ سکوی پارس جنوبی را به دلیل عدم وجود ظرفیت بالفعل در کشور به شرکت های خارجی سپرده اند. این در حالی است که امیر سعید نجفی حقی، قائم مقام مدیرعامل شرکت تاسیسات دریایی به عنوان بزرگترین سازنده و مجری تاسیسات فراساحل از جمله تاسیسات فازهای مختلف پارس جنوبی در کشور در گفت وگو با فارس می گوید:” تاسیسات دریایی همین الان توانایی در اختیار گرفتن بخش فراساحل ۲ یا ۳ فاز دیگر پارس جنوبی را دارد. ما قبلا از لحاظ فضا با مشکل مواجه بودیم که با در اختیار گرفتن یارد ۴۶ هکتاری مهدویان این مشکل ما برطرف شده است. برخلاف صحبت هایی که درباره Over load بودن تاسیسات دریایی می شود ما هنوز ظرفیت خالی برای اجرای پروژه در اختیار داریم.”

فارغ از صحت و سقم ادعای سوری یا نجفی، با وجود ایجاد ظرفیت داخلی در ساخت سکوهای عظیم پارس جنوبی، لااقل ساخت ۳ سکو به شرکت های خارجی که ظاهرا مانند مورد ایدرو، اماراتی هم هستند سپرده شده است. باز هم باید پرسید ما در ادعاهایمان درباره داخلی سازی تجهیزات چقدر صادقیم و دقیقا چه گام هایی را به طور عملی در این باره برداشته ایم.

برای مطمئن شدن از اینکه گام های بسیار بزرگتری در صنعت نفت و اختصاصا در پارس جنوبی درباره تولید ملی قابل برداشته شدن است و مورد بی توجهی قرار می گیرد، گفت وگوی فارس با یکی دیگر از سازندگان تجهیزات صنعت نفت را به اتفاق مرور کنیم.

*۴۰ درصد از ظرفیت نصب شده تولید کنندگان تجهیزات صنعت نفت خالی است/ امکان افزایش ۲.۵ برابری تولید تجهیزات بدون سرمایه گذاری جدید

حسن کاظمی عضو هیئت مدیره انجمن سازندگان تجهیزات صنعت نفت در گفت وگو با فارس می گوید:” در شرایطی که سالانه بیش از ۳۰ میلیارد دلار تجهیزات نفتی در کشور مورد نیاز است، سال گذشته سازندگان داخلی کمتر از ۶ میلیارد دلار کالا تولید کرده و فروختند. این در حالی است که این سازندگان برای تولید حدود ۱۰ میلیارد دلار کالا ظرفیت نصب شده دارند که به معنی خالی ماندن ۴۰ درصد از ظرفیت آنها است. در عین حال سازندگان داخلی به راحتی می توانند با تغییراتی در برنامه ها، رفع گلوگاه ها و به کارگیری نیروی کار در شیفت سوم بدون انجام هر گونه سرمایه گذاری جدید، قریب به ۱۵ میلیارد دلار از کالای مورد نیاز صنعت نفت در داخل کشور را تأمین کنند.”

وی درباره میزان استفاده از تجهیزات داخلی در پارس جنوبی می گوید:” در مورد اینکه چه بخشی متعلق به پارس جنوبی است آمار دقیقی نداریم اما در کل صنعت نفت سالانه تقریب به ۱۰ میلیارد دلار از ۵۰ میلیارد دلار و همان نسبت یعنی قریب به ۲۰ درصد در پارس جنوبی از تجهیزات داخلی استفاده می شود. البته این عدد دقیق نیست چون پارس جنوبی به تجهیزاتی از جنس زیر ساختار و استراکچر نیاز دارد که پول بیشتری خرج آن می شود.”

بر این اساس سازندگان داخلی می توانند تا ۲.۵ برابر میزان فعلی بدون سرمایه گذاری جدید تجهیزات مورد نیاز صنعت نفت را داخلی سازی کنند. حال برای فعال کردن این ظرفیت بزرگ که حتی به سرمایه گذاری جدید نیز ندارد چه اقداماتی در صنعت نفت و به خصوص در پارس جنوبی به عنوان یک ابر پروژه بی بدیل در صنعت نفت انجام شده یا در دست انجام است؟

*تولید داخل تجهیزات صنعت نفت؛ غول خفته ای که اقتصاد ملی را نیز به همراه خود بیدار می کند

انگیزه نوشتن این مطلب، جلوگیری از استفاده غلط و سوء استفاده از مسائل مهمی چون توجه به تولید ملی است. در واقع با استفاده نابجا از این شعار و راهبرد مهم و بازی های رسانه ای بدون انجام اقدامات عملی مناسب، از یک سو شعار شهید می شود و از سوی دیگر موارد کلان تر و مهم تر از نظر دور مانده و زیر آوار لفاظی های رسانه ای مدفون می شوند.

باید به صراحت گفت اگر پیمانکاری در پروژه های نفت و گاز یا دیگر پروژه های صنعتی و عمرانی کشور بد عمل می کند باید شجاعت برخورد مستقیم و وضع جرایم لازم درباره آن در مدیران ارشد اجرایی کشور وجود داشته باشد. توسل به روش های مشابه این نه تنها وهن و تقلیل دادن راهبرد کلانی چون توجه به تولید ملی به یک دعوای بخشی است، بلکه فعال کردن ظرفیت عظیم و منحصر به فرد صنعت نفت برای برکشیدن صنعت و اقتصاد کشور و تولید ملی به قله های فن آوری، ساخت و بازاریابی نه تنها به ساختار سازی و اصلاح ساختارهای شدیدا معیوب تامین کالا در نفت که به اراده های مصمم و پافشاری و حمیت مسئولان نفت و صنعت کشور نیاز دارد. تولید داخل تجهیزات صنعت نفت و کلا ظرفیت های موجود در این صنعت غول خفته ای است که با بیدار شدن آن اقتصاد ایران نیز از خواب و بیهوشی صد ساله بر خواهد خواست.

فارس در آینده به تفصیل به مساله تولید داخل تجهیزات صنعت نفت و همچنین مساله حضور سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران در پروژه های صنعت نفت و ارتباط جدی این مساله با تولید داخل تجهیزات نفتی و هندل کردن شرکت ها و صنایع داخلی و ضعف و کم کاری غیرقابل اغماض ایدرو در این حوزه خواهد پرداخت.