آنچه از بحران اقتصادی آموختیم

 

سیاست‌های مالی میان‌دوره‌ای یا تزریق‌های اقتصادی که در دوره‌های اوج‌گیری رکود به اقتصاد صورت گرفت برای برخی از اقتصادهای بیمار نتیجه مثبت در پی داشت ولی مطالعات تاریخی نشان می‌دهد تمامی کشورها نتوانستند با کمک این ابزار بحران را پشت سر بگذارند.

تزریق مالی راه‌حل خروج از بحران نیست

سیاست‌های مالی میان‌دوره‌ای یا تزریق‌های اقتصادی که در دوره‌های اوج‌گیری رکود به اقتصاد صورت گرفت برای برخی از اقتصادهای بیمار نتیجه مثبت در پی داشت ولی مطالعات تاریخی نشان می‌دهد تمامی کشورها نتوانستند با کمک این ابزار بحران را پشت سر بگذارند.

به تعبیر بهتر این ابزار اقتصادی مانند دارویی است که تنها زمانی نتیجه مثبت خواهد داشت که بیماری درست تشخیص داده شود و اگر علت بیماری نادرست باشد درمان از این طرق هم نمی‌تواند ثمر‌بخش ارزیابی شود.

مثلاً آمریکا را در نظر بگیرید. مشکلات اقتصادی این کشور ابعاد بسیار گسترده‌ای داشت و هم بخش مالی این کشور را در‌گیر کرده بود و هم بازار مسکن را وارد بحران و رکود کرده بود. مطالعات نشان داده است که شمار زیادی از بانک‌های بزرگ آمریکا در مارپیچ بحران قرار گرفته‌اند و هنوز بحران قبلی به پایان نرسیده است. ابزارهای نادرست اقتصادی زمینه‌ساز شروع بحران‌های تازه می‌شود.

طرح‌هایی در آمریکا اجرا شد از قبیل تامین منابع مالی برای خرید خودروهای جدید یا طرح اوراق‌سازی خودروهای فرسوده و طرح کاهش نرخ بهره وام‌های رهنی در این کشور، ولی هیچ‌یک از ابزارهای اقتصادی به کار گرفته‌شده به اندازه بحران اقتصادی اثر‌گذار نبود. در آمریکا بحران بسیار پیچیده بود.

این پیچیدگی نیازمند استفاده از ابزارهایی بود که بازار آسیب‌دیده مسکن را التیام بخشد و رونق را به آن باز گرداند، از بار بدهی‌های مردم در بخش مسکن بکاهد و اعتماد سرمایه‌گذاران را برای باقی ماندن در این بازار جلب کند ولی هیچ‌یک از این اتفاقات نیفتاد و دلیل آن هم جسارت کم سیاستگذاران دولتی و شاید تشخیص نادرست بیماری اقتصاد یا سر‌منشاء آن بود.

همین تشخیص نادرست سبب شد تا بیماری اقتصاد آمریکا با گذشت بیش از پنج سال هنوز وجود داشته باشد و به تازگی نشانه‌هایی بسیار ضعیف از رشد مشاهده شود.

نشانه‌هایی که بسیاری از اقتصاددانان به آن با دیده تردید می‌نگرند و معتقدند نمی‌تواند بیانگر شرایط واقعی اقتصاد این کشور باشد و بیشتر به عدد‌سازی امیدوار‌کننده برای آرام کردن فضای روانی جامعه شباهت دارد. به نظر من از آنجا که مشکل از بازار مسکن آغاز شده است برای حل آن هم باید از مسکن آغاز کرد.

باز‌خرید بدهی‌های بانکی و دادن فرصت بیشتر به وام‌گیرندگان برای باز‌پرداخت اقساط عقب‌مانده بانکی، تشویق سرمایه‌گذاری در این بازار و تقویت زیر‌ساخت‌های این بخش از مهم‌ترین ابزارهای اثر‌گذار در توسعه بازار مسکن است. ابزارهایی که می‌تواند اثر‌گذاری بیشتری نسبت به تزریق‌های پی در پی دولت به نظام بانکی و صنعت و خودرو و بخش‌های مختلف اقتصادی داشته باشد.

ورود دولت به بازار مسکن و حمایت از این بخش نشان می‌دهد که دولت آمریکا حامی مردم است و برای حل مشکلات آنها وارد میان شده است. این مساله اعتماد از دست‌رفته مردم را دوباره احیا می‌کند و اقتصاد را به مسیری هدایت می‌کند که آینده‌ای جز رونق ندارد.