اروپا بازنده اصلی

سید حمید حسینی

اگر درگذشته ارزیابی شرایط فعلی سیاسی، اقتصادی و از همه مهمتر بحث امنیت انرژی در جهان، موضوع تحریم نفتی ایران را دور از ذهن می ساخت امروز باید بپذیریم که کشورهای عضو اتحادیه اروپا نسبت به اعمال این نوع تحریم ها رای مثبت داده اند. رای مثبت به اعمال سیاستی که با اصول اقتصاد همخوانی ندارد. البته زمانی می توانیم بگوییم تحریم نفتی ایران شدنی است که بدانیم غرب به چه میزان حاضراست برای دستیابی به اهداف خود متحمل هزینه شود. با این وجود، اگر آمریکا و اروپا تصور می کنند که با طراحی سناریوی تحریم ، ایران از سیاست های خود دست بر می دارد، دچار اشتباه شده اند. چه، راه اندازی ۸ هزار سانتریفیوژ، غنی سازی ۲۰ درصدی اورانیوم، بار گذاری میله های سوخت و البته پیشرفت الکترونیکی ایران که اخیرا پهپاد آمریکایی را زمین گیر کرد با وجود فشارهای تحریمی به ثمر نشست.

درتحلیل آثار تحریم اخیر اتحادیه اروپا باید این نکته را نیز مورد توجه قرار داد که اوضاع به نفع ایران است. از یک سو وخامت اقتصادی اروپا و جنبش وال استریت واز سوی دیگر، بحران کشورهای عربی موید این ادعاست. در واقع، افزایش قیمت نفت، پاشنه آشیل قطعنامه اخیر اتحادیه اروپا خواهد بود که البته با بروز ناآرامی های لیبی، عراق و نیجریه، افزایش قیمت نفت غیر محتمل خواهد بود. در این میان، آمریکا به هرترتیب، حتی به قیمت کاهش هزینه های نظامی خود به دنبال اعمال فشار هایی است که ایران را به تغییر سیاست هایش مجبور کند. فرانسه پیشنهاد تحریم نفتی را روی میز می گذارد و انگلستان درپی تعیین مجازاتی برای بانک مرکزی است. این چرخه اکنون کامل است و شاید بزرگترین پیامد این توافق، کاهش ۵۰۰هزار بشکه ای صادرات نفت ایران درروز باشد؛ اما نباید فراموش کرد که یافتن کشورهای جایگزین برای فروش نفت دشوار نیست. آن هم در شرایطی که مصرف روزانه نفت در جهان به رقمی بالغ بر ۹۰ میلیون بشکه می رسد. البته تاریخ قراردادهایی که برخی از کشورهای اروپایی با ایران منعقد کرده اند تا پایان سال ۲۰۱۲ دارای اعتبار است و آنها قادر نخواهند بود، نسبت به فسخ این قراردادها، ظرف مدت ۶ ماه آینده اقدام کنند. گرچه،از همان ابتدا نیز این کشورها به صورت مشروط به همراهی با اتحادیه اروپا تن داده اند؛ آنگونه که ایتالیا با این شرط به حلقه متحدان اروپایی پیوسته است که فروشنده ای با شرایط ایران جایگزین ایران شود. «یونان» نیز خواهان رفع بحران اقتصادی خود شده است.از آن سو «آلمان» اعلام کرده است که اعمال تحریم ها به معنای پایان مراودات اقتصادی نخواهد بود.از برآیند این شروط می توان به این واقعیت پی برد که وضعیت اقتصادی اروپا به گونه ای نیست که بتواند بحران های فعلی اقتصادی را با افزوده شدن آثار تحریم نفتی ایران برکشور های بحران زده جبران کند. بنابراین توافق کشورهای عضواتحادیه اروپا به منظور تشدید تحریم ها، بیشتر به یک «جنگ روانی» می ماند. اما موضوع تنوع منابع انرژی نیز برای اتحادیه اروپا حائز اهمیت بسیاراست. آنان به هرحال نگران وابستگی نفتی به کشور هایی چون روسیه هستند که نفت آن حدود ۶ تا ۷ دلار گران تر از نفت ایران به فروش می رساند. بر اساس آخرین گزارش ها نفت برنت آمریکا، کمتر از۱۰۰ دلار به فروش می رسد، نفت خلیج فارس حدود ۱۰۶ دلار و نفت روسیه نیز با نرخ ۱۱۲ دلار داد و ستد می شود. افزون بر این، هزینه فنی ایجاد سازگاری پالایشگاه های مشتریان ایران در اروپا با نفت سایر تولید کنندگان به ازای هر پالایشگاه حدود۳۰۰ میلیون دلار برآورد شده است. در این میان، عراق، روسیه و ونزوئلا نیز نسبت به همراهی با ایران اعلام آمادگی کرده اند تا درصورت افزایش تولید عربستان، اجازه ندهند این کشور به عنوان یک عضو اوپک، توطئه حذف سایراعضای این سازمان در بازار را پیاده کند. راهکار اصلی اما این است که ایران با تکیه بر نقطه ضعف اروپا یعنی، تامین انرژی که در واقع یکی از مولفه های اصلی روابط میان کشورهاست از منافع خود در بازار جهانی نفت دفاع کند. در این صورت ازهم اکنون می توان پیش بینی کرد که اروپا بازنده نهایی تحریم نفتی ایران خواهد بود.