افزایش نرخ ارز فرصت است یا تهدید؟

 

افزایش نرخ ارز خصوصا در شرایطی که آنها با مشکلات مالی و فشارهای بین‌المللی برای تامین قطعه و مواد اولیه رو به رو هستند، تهدیدی جدی برای خودروسازان محسوب می‌شود این در حالی است که صادرات خودرو در چنین شرایطی می‌تواند به منزله یک فرصت طلایی تلقی شود.

اما اولین ضربه‌ای که افزایش نرخ ارز به خودروسازان وارد آورد افزایش هزینه‌های تولید بود این در حالی است که به نظر می‌رسد با وجود این افزایش هزینه، صادرات هم اکنون برای خودروسازان خوشایند شده تا جایی که برخی از خودروسازان افزایش صادرات را به‌طور جدی در برنامه کاری خود قرار داده‌اند. با این اوصاف به نظر می‌رسد افزایش نرخ ارز برای خودروسازان خیلی هم ناگوار نبوده و حتی درآمد آنها را بیشتر هم کرده است.

تا جایی که اگر قبلا خودرویی ۹‌هزار دلاری چیزی حدود ۱۲ میلیون تومان به خودروسازان می‌داد حالا همان خودرو ۲۴ میلیون تومان درآمدزایی دارد.

بنابراین نخستین مزیت افزایش نرخ ارز برای خودروسازان این است که در ازای هر دلاری که خودروسازان از راه صادرات به دست می‌آورند، ریال بیشتری به حساب آنها وارد می‌شود. به همین دلیل هم خودروسازان افزایش نرخ ارز را به نوعی نعمت برای صنعت خودرو توصیف می‌کنند. نعمتی که به واسطه آن درآمدهای حاصل از صادرات خودروسازان چند برابر قبل شده است.

هرچند هزینه‌های تولید با افزایش قابل توجهی همراه شده است، اما به نظر می‌رسد در صورتی که خودروسازان بتوانند قیمت‌ها را تا جایی بالا ببرند که بتوانند هزینه‌های تولید را جبران کنند، از افزایش نرخ ارز چندان هم ناراضی نباشند.

به عقیده کارشناسان اقتصادی افزایش نرخ ارز هم اکنون برای تولید‌کنندگان داخلی فرصت خوبی تلقی می‌شود، به شرطی که از این فرصت استفاده کرده و به نوعی فرصت سوزی نکنند. در‌واقع کارشناسان اقتصادی افزایش نرخ ارز را نعمتی برای تولیدکنندگان می‌دانند که می‌تواند التیامی باشد برای زخم‌هایی که با افزایش نرخ ارز بر بدنه صنعت خودرو وارد آمده است.

اما با توجه به گلایه‌هایی که خودروسازان از پایین بودن قیمت خودرو در مقابل افزایش هزینه‌های تولید بعد از نوسانات نرخ ارز دارند، باید دید که بالاخره افزایش نرخ ارز برای خودروسازان تهدید است یا فرصت؟ زیرا با توجه به گلایه‌های خودروسازان به نظر می‌رسد که تولید برخی خودروهای داخلی همچنان ارز بر است به طوری که بعد از نوسانات نرخ ارز قیمت تمام شده تولید خودرو به یکباره با افزایش چند برابری همراه بود. حال در چنین شرایطی تولید و صدور خودرو به صرفه خواهد بود؟

از طرفی در شرایط فعلی که تولید افتی ۴۶ درصدی را تجربه می‌کند و عرضه و تقاضا در بازار داخلی به هم ریخته است، خودروسازان چه برنامه‌ای دارند که بر اساس آن هم بتوانند بازار داخلی را تامین کنند و هم به صادرات بپردازند؟ زیرا صادرات در همه جای دنیا و البته در ایران از محل مازاد تولید انجام می‌شود؛ یعنی زمانی که خودروسازان خیالشان از بابت تامین بازار راحت می‌شود به صادرات محصولاتی می‌پردازند که به اصطلاح به آنها مازاد تولید می‌گویند، این در حالی است که از ابتدای امسال بازار خودرو همواره با کاهش عرضه مواجه بوده است، اما درست در همین زمان اخباری مبتنی بر افزایش صادرات هم از سوی خودروسازان زیاد به گوش می‌رسید.

داخلی‌سازی بیشتر سود صادراتی بیشتر

احمد اسماعیلی، مدیر صادرات سایپا، شرکت خودروسازی که اخیرا مدیر عامل آن صادرات را نعمتی برای صنعت خودروسازی کشور عنوان کرده بود، قیمت تمام شده خودرو را متاثر از عناصر گوناگونی می‌داند که همه آنها وارداتی نیستند. بر همین اساس اسماعیلی به خبرنگار دنیای اقتصاد می‌گوید: هرچه قدر داخلی‌سازی در تولیدات بیشتر باشد صادرات هم به صرفه‌تر خواهد بود که البته عکس این موضوع هم صادق است.

اسماعیلی می‌گوید: بنابراین خودروهایی صادراتشان به صرفه است که وابستگی آنها به ارز و واردات مواد اولیه کم است، هرچند قطعاتی که در داخل تولید می‌شوند هم از نوسانات نرخ ارز تاثیرپذیری دارند؛ اما در مجموع افزایش داخلی‌سازی به نفع صادرات است.

در‌واقع بر اساس گفته‌های اسماعیلی کالاهای ساخت داخل که بعد از تولید به صادرات منتهی می‌شوند در بخش قیمت مزیت پیدا می‌کنند، زیرا علاوه بر اینکه سود حاصل از صادرات آنها بیشتر می‌‌شود، می‌توان به واسطه ارزان تمام شدن تولید، آن کالا را با قیمت کمتری به بازارهای هدف ارائه کرد و از این ارزان‌قیمت بودن به عنوان یک مزیت رقابتی در بازارهای بین‌المللی سود برد.

نمونه بارز این مزیت رقابتی را می‌توان در اتفاقی که برای محصولات خانواده پراید رخ داد مشاهده کرد، به گونه‌ای که بعد از افزایش نرخ ارز این خودرو در بازارهای صادراتی تبدیل به ارزان‌ترین خودرو شد، به گونه‌ای که در بخش رقابت قیمتی توانست دیگر محصولات هم ردیف خود را جا بگذارد و مشتری‌های بیشتری را در بازارهای مقصد خود به دست بیاورد، زیرا بعد از افزایش نرخ ارز خودروسازان به واسطه افزایش درآمدی که به دست آوردند حتی تخفیف‌هایی را هم برای مشتریان بازارهای هدف در نظر گرفتند. این اتفاقی است که برای دیگر خودروسازان هم رخ داده است و به این واسطه آنها در تلاشند تا خودروهایی که درصد داخلی‌سازی آنها بیشتر از بقیه است را بیشتر از قبل صادر کنند.

اما با توجه به مشکلات قطعه‌سازان، تامین قطعات به منظور افزایش صادرات چگونه ممکن خواهد بود؟ اسماعیلی در پاسخ به این سوال می‌گوید: قطعه‌ساز و خودروساز هر دو به دنبال تامین نقدینگی هستند، این در‌واقع یک چرخه است؛ بنابراین هر کدام از این دو عاملی که بتوانند به تامین نقدینگی و تقویت آن یا تامین قطعات کمک کنند در‌ واقع به کل زنجیره کمک کرده‌اند.

اولویت با کدام است؛ صادرات یا تامین نیاز بازار داخلی؟

تامین نیاز بازار در شرایطی که تولید به نصف نزدیک شده است از اهمیت زیادی برخوردار است تا جایی که ممکن است خودروسازان از فرصتی به نام صادرات هم چشم‌پوشی کنند.

صادرات خودرو خصوصا در شرایطی که علاوه بر کمبود خودرو و ناتوانی خودروسازان در تامین و مدیریت بازار، قیمت‌ها هم افزایش پیدا کرده‌اند، ممکن است از جانب مشتری‌های داخلی با انتقاداتی همراه شود. انتقاداتی مبنی بر اینکه در چنین شرایط حساسی خودروسازان صادرات و سود حاصل از آن را به تامین بازار داخلی ترجیح می‌دهند.

اما یکی از مدیران ایران خودرو در این رابطه به دنیای اقتصاد می‌گوید: نسبت تیراژ خودروهای صادراتی و داخلی اصلاً قابل مقایسه نیست، زیرا نمی‌توان بازار داخل را برای به دست آوردن سود بیشتر در خارج از کشور رها کرد.

اسماعیلی هم به عنوان مدیر صادرات یکی از خودروسازان صادرات گرا اولویت خودروسازان را تامین بازار داخلی عنوان می‌کند. او در ادامه می‌گوید: سایپا در همین راستا برنامه صادارت ۱۰۰ هزار دستگاهی خود را به ۵۵ هزار دستگاه تقلیل داده است تا به این ترتیب بازار داخلی فدای صادرات نشود.

احمد نعمت‌بخش، دبیر انجمن خودروسازان هم در این رابطه عقیده دارد که صادرات در شرایط فعلی و در دوران اوج خود هم نهایتا ۵ یا ۶ درصد تولید را شامل می‌شود. بنابراین درست است که مجموع صادرات خودرو در سال جاری سه برابر سال گذشته بوده است، اما به گفته نعمت‌بخش حتی این افزایش سه برابری هم بیش‌تر از ۵ یا ۶ درصد تولید را شامل نمی‌شود. این در‌واقع به این معنا است که حدود ۹۴ درصد از تولیدات خودروسازان به بازار داخلی اختصاص دارد. نعمت‌بخش به دنیای اقتصاد می‌گوید: سقف میزان صادرات تا پایان سال ۱۰ درصد کل تولید است که در آن صورت هم باز ۹۰ درصد از تولیدات به بازار داخلی تزریق خواهد شد.

نعمت بخش در ادامه صحبت‌هایش به استراتژی صنعت خودرو در افق ۱۴۰۴ هم اشاره می‌کند و می‌گوید: صادرات خودرو بر اساس برنامه خاص خود انجام می‌شود، زیرا بر اساس برنامه ما باید تا سال ۱۴۰۴ از هر سه دستگاه خودرو یک دستگاه آن را به بازارهای جهانی صادر کنیم که در‌واقع به معنای صادرات یک میلیون دستگاهی است، این در حالی است که با توجه به افت تولید خودروسازان میزان صادرات کمتر از ۱۰۰ هزار دستگاه در سال است.

صادرات، راهی برای نجات

اما با وجود تمام مزایایی که صادرات در دوران فعلی برای خودروسازان دارد آیا این مزایا قادر به حل مشکلات خودروسازان خواهند بود؟ نعمت بخش در این خصوص می‌گوید: مشکلات خودروسازان بیش‌تر از آن است که به واسطه صادرات ۱۰ درصدی مرتفع شود.

او در ادامه می‌گوید: افت تولید و مشکلات مالی خودروسازان ریشه‌اش از جایی دیگر است، درست است که صادرات در شرایط فعلی می‌تواند بسیار امیدوار کننده باشد، اما مطمئنا نمی‌تواند چاره‌ساز باشد. او عقیده دارد مشکلات خودروسازان با تامین نقدینگی دو هزار میلیارد تومانی، آزادسازی قیمت‌گذاری که بر اساس قیمت حاشیه بازار خواهد بود و همچنین اختصاص ارز به خودروسازان قابل حل خواهد بود.

نعمت‌بخش با اشاره به مشکلات خودروسازان می‌گوید: رونق صادرات در شرایط فعلی بسیار خوب است، اما همان‌طور که گفتم نمی‌تواند کمک زیادی به بهبود شرایط خودروسازان کند، اما با افزایش نرخ ارز علاوه بر افزایش صادرات تولید داخلی هم معنا پیدا می‌کند که این به نوبه خود اتفاق مثبتی است.

اما یکی دیگر از مزیت‌های صادرات برای خودروسازان جا به جایی کم دردسرتر ارز در آن سوی مرزها است. زیرا با توجه به محدودیت‌های بین‌المللی آنها می‌توانند درآمدهای ارزی خود را از طریق بانک‌های خارج از کشور راحت‌تر به دست شرکت‌ها و طرف حساب‌های خارجی خود برسانند.

به این ترتیب تامین مواد اولیه یا قطعات مورد نیاز برای تولید با سرعت بیشتری انجام خواهد شد، اما در نهایت صادرات می‌تواند تنها بخشی از نیاز خودروسازان به جا‌به‌جایی ارز و رشد نقدینگی را تامین کند، اما نمی‌تواند حل�’ال تمام مشکلات خودروسازان باشد.