الیاف ویسکوز ریون و مشخصات آنرا بهتر بشناسیم

مشتری: آقای فروشنده این پارچه (لباس) جنسش چیه؟
فروشنده: ریون
مشتری: آقای فروشنده اینکه همش مواده!
فروشنده: مواد هست، ولی خیلی جنس خوبی داره!

این دیالوگ بدون شک برای بسیاری از شما آشناست. سوالی که عموم مشتریان می‌پرسند (به حق هم باید بپرسند)؛ و جواب دائمی که فروشندگان به مشتریان خود می‌دهند (به حق این دوستان هم تقصیری در راستای نوع جوابشون ندارند). از این رو برای از بین بردن شبهات موجود در مورد پارچه‌های ویسکوز (این پارچه‌ها در بازار پارچه و پوشاک به “ویسکوز”، “ریون” و “ویسکوزریون” شناخته می‌شوند) تا حد زیادی رفع رجوع شود. در ادامه مطلب کهن به این موضوع می‌پردازیم.

الیاف ویسکوز

الیاف ویسکوز بر خلاف تصور عمومی الیافی هستند که پایه طبیعی دارا بوده و همچون پنبه و لینن دارای ماهیت گیاهی (سلولزی) هستند. تنها تفاوتی که می‌توان به الیاف ویسکوز (ریون) نسبت به پنبه و لینن نسبت داد این است که این الیاف همچون کاغذ که در آن ابتدا چوب درختان تبدیل به خمیر می‌شود و پس از آن طی یک فرایند محصول نهایی که همان کاغذ باشد تولید می‌گردد؛ این الیاف نیز دقیقاً اینگونه می‌باشند.

لذا از آنجا که تولید این الیاف به دست بشر تهیه می‌گردد به آن الیاف “بشر ساخته” گفته می‌شود. اما باید بدانید که الیافی چون نایلون و پلی استر هم بشر ساخته هستند ولی از نوع کاملاً مصنوعی (پایه این الیاف مشتق شده از مواد نفتی است)، این در حالی است که الیاف ویسکوز از این حالت متفاوت بوده و “بشر ساخته بازیافتی” هستند. حال چرا بازیافتی!؟ چون به نوعی الیاف و تنه برخی درختان در ابتدا به صورت محلول در آمده سپس از آن الیاف تولید می‌شود.

الیاف ریون

پارچه‌های تهیه شده از الیاف ریون دارای جذب رطوبت نسبتاً بالا (در برخی موارد تا ۵۰% بیشتر از پنبه)، خاصیت تنفس خوب، راحتی بسیار قابل قبول و همینطور رنگپذیری مطلوب می‌باشد. پایین بودن خاصیت ایجاد الکتریسیته ساکن و مقاومت خوب در برابر گوله گوله شدن (در اصلاع ایرانی،تُل تُل شدن) از دیگر خواص مطلوب ریون ها به شمار می‌رود.

برای درک بهتر خواص الیاف ویسکوز جدول زیر می‌تواند بسیار برای شما مفید باشد:

تاریخچه

ﺗﻬﯿﻪ اﻟﯿﺎف ویسکوز ﺗﻮﺳﻂ دو ﺷﯿﻤﯿﺪان ﮐﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت دﻗﯿﻘﯽ روی ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﺳﻠﻮﻟﺰ ﻣﻮﺟﻮد در ﮔﯿﺎﻫﺎن داﺷﺘﻨﺪ در ﺳﺎل ۱۸۹۱ ﮐﺸﻒ و در ﺳﺎل ۱۸۹۲ ﺑﻪ ﺛﺒﺖ رﺳﯿﺪ. وﻟﯽ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ اﺳﺘﺤﮑﺎم ﮐﻢ اﯾﻦ اﻟﯿﺎف ﻣﺪت ﻫﺎ ﻃﻮل ﮐﺸﯿﺪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺗﺠﺎری ﺑﻪ ﺑﺎزار ﻋﺮﺿﻪ ﺷﻮد .

بیشتر بخوانید: انواع الیاف مصرفی در فرش ماشینی و مقایسه ویژگی ها

روش تولید اﻟﯿﺎف وﯾﺴﮑﻮز

کلیه محصولات طبیعی که دارای سلولزکافی باشند برای تهیه این الیاف مناسب است. غالباً از الوار درختان، تفاله نیشکر، کاه برنج و گندم استفاده می‌شود و این مواد طی مراحل مختلفی به صورت خمیر خاصی که درصد ناخالصی آن بسیار کم است در می‌آیند و پس از عبور از رشته ساز و استخر انعقاد به صورت الیاف در می‌آیند. در نتیجه روش تولید الیاف ویسکوز تر ریسی است زیرا حلالی که برای ایجاد خمیر الیاف به کار می‌رود قابل تبخیر نیست.

کاربرد وﯾﺴﮑﻮز

ﺑﻪ ﻋﻠﺖ اﺳﺘﺤﮑﺎم ﮐﻢ وﯾﺴﮑﻮز اﻏﻠﺐ ﺑﺮای ﻣﻠﺤﻔﻪ، روﻣﯿﺰی، ﻟﺒﺎس زﻧﺎﻧﻪ، ﭘﯿﺮاﻫﻦ ﻣﺮداﻧﻪ، زﯾﺮ ﭘﻮش و ﻟﺒﺎس ورزﺷﯽ اﺳﺘﻔﺎده میﺷﻮد.

ﺧﻮاص ﻓﯿﺰﯾﮑﯽ وﯾﺴﮑﻮز

ﮔﺮﭼﻪ وﯾﺴﮑﻮز از ﻧﻈﺮ ﻣﻮﻟﮑﻮل ﻫﺎی ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﯽ ﺑﺴﯿﺎر ﺷﺒﯿﻪ ﭘﻨﺒﻪ اﺳﺖ و ﮔﺎﻫﯽ از ﭘﻨﺒﻪ ﻫﺎی ﻧﺎ ﻣﺮﻏﻮب ﺗﻬﯿﻪ میﺷﻮد وﻟﯽ ﺳﻄﺢ ﻇﺎﻫﺮی آن ﻣﺎﻧﻨﺪ ﭘﻨﺒﻪ ﭘﯿﭻ و ﺗﺎب ﻧﺪارد و ﺳﻄﺢ ﻣﻘﻄﻊ آن ﭼﻨﺪ وﺟﻬﯽ اﺳﺖ و دﻧﺪاﻧﻪ دار ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽ رﺳﺪ.

اﺳﺘﺤﮑﺎم اﯾﻦ اﻟﯿﺎف ﺑﺎ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻬﺒﻮد ﯾﺎﻓﺘﻪ و ﺑﺮ ﺧﻼف ﭘﻨﺒﻪ ﺑﺎ ﺟﺬب رﻃﻮﺑﺖ اﺳﺘﺤﮑﺎﻣﺶ ﮐﺎﻫﺶ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ و ﻋﻠﺖ آن ﻧﯿﺰ وﺟﻮد ﻣﻨﺎﻃﻖ آﻣﻮرف ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﭘﻨﺒﻪ اﺳﺖ و اﻟﺒﺘﻪ اﯾﻦ ﺧﺎﺻﯿﺖ ﻣﯿﺰان ﺟﺬب رﻃﻮﺑﺖ و رﻧﮕﭙﺬﯾﺮی ﺑﯿﺸﺘﺮی را ﻣﻤﮑﻦ ﺳﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ. درﺣﺎﻟﺖ اﺳﺘﺎﻧﺪارد % ۱۲ ﺟﺬب رﻃﻮﺑﺖ دارد درﺣﺎلی ﮐﻪ ﭘﻨﺒﻪ % ۸ ﺟﺬب رﻃﻮﺑﺖ دارد.

ﺧﺎﺻﯿﺖ ارﺗﺠﺎﻋﯽ وﯾﺴﮑﻮز از ﭘﻨﺒﻪ ﻧﯿﺰ ﮐﻤﺘﺮ اﺳﺖ و در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﭼﺮوک ﭘﺬﯾﺮی ﺑﺎﻻﯾﯽ دارد. ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﺻﺎف ﺑﻮدن ﺳﻄﺢ وﯾﺴﮑﻮز از ﭘﻨﺒﻪ درﺧﺸﻨﺪه ﺗﺮ اﺳﺖ وﻟﯽ در آب ﺟﻮش اﯾﻦ درﺧﺸﻨﺪﮔﯽ را از دﺳﺖ ﻣﯽ دﻫﺪ. اﻟﯿﺎف وﯾﺴﮑﻮز در ﺑﺮاﺑﺮ ﻧﻮر آﻓﺘﺎب ﺑﻪ ﻣﺪت ﻃﻮﻻﻧﯽ ﺗﻐﯿﯿﺮ رﻧﮓ داده و ﺗﺎ ۱۵۰ درﺟﻪ ﺳﺎﻧﺘﯿﮕﺮاد ﺣﺮارت ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ.

همانند پنبه اسیدها ویسکوز را تخریب می‌کنند ولی مقاومت ویسکوز در برابر قلیا و سود بسیار خوب است.

خواص فیزیکی ویسکوز ریون

الیاف ویسکوزریون مانند پنبه تاب خوردگی نداشته و ظاهر صاف و مستقیم دارد ولی در سطح خارجی ان شیارهای طویلی دیده می شود.

• جذب رطوبت الیاف ویسکوز از پنبه بوده و این خاصیت جذب رطوبت الیاف و سرعت نفوذ در موقع رنگرزی مورد توجه قرار می‌گیرد.
• الیاف ویسکوز در برابر حرارت کاملآ مقاوم هستند و تا درجه حرارت نزدیک به ۱۹۰ درجه سانتی گراد تجزیه می‌شوند.
• نور اثر مخرب روی کلیه الیاف بازیافته سلولزی داردو این اثر بیشتر در سطح منسوجاتی که در معرض تابش نور مستقیم قرار دارند، مشاهده می‌شود.
• به طور کلی خاصیت الاستیکی الیاف سلولزی کم است و این خاصیت در الیاف ویسکوزریون بیسار کمتر بوده و حتی از الیاف پنبه هم کمتر خاصیت ارتجاعی دارد.

ﺧﻮاص ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﯽ وﯾﺴﮑﻮز

همانند پنبه اسیدها ویسکوز را تخریب می‌کنند ولی مقاومت ویسکوز در برابر قلیا و سود بسیار خوب است. از آنجایی که الیافی که با روش‌های مصنوعی تولید می‌شوند فر و موج و چین ندارند و البته باید تا حدودی مشابه الیاف طبیعی باشند اغلب این الیاف را به روش‌های مختلف مشابه الیاف طبیعی چین دار می‌کنند.

ویسکوز نیز به روش‌های شیمیایی یا مکانیکی چین زده می‌شود. به علت استحکام کم الیاف ویسکوز اغلب برای ملحفه، رومیزی، لباس زنانه، پیراهن مردانه، زیر پوش و لباس ورزشی استفاده م یشود. در واقع کلیه الیاف بازیافتی که از سلولز تهیه می‌شوند را ریون می‌نامند و ویسکوز همان ویسکوز ریون است که در بازار موجود می‌باشد.

• اثر اسیدها: غلظت زیاد اسید و درجه حرارت بالا باعث از هم پاشیدگی لیف و کاهش سریع استحکام آن می شود.
• اثر قلیایی ها: قلیایی های غلیظ موجب باد کردن و تورم ویسکوز می شوند و حالت ژلاتینی در سطح انها به وجود می اید و استحکام الیاف به این وسیله کم می شود. محلول هیپوکلریت سدیم در محیط خنثی(نه اسیدی و نه بازی)بهترین ماده برای سفیدگری ویسکوزریون است.
• اثر عوامل بیولوژیکی: عوامل بیولوژیکی مثل (قارچ،کپک و باکتری) سبب تضعیف ویسکوز می شوند.
• ویژگی های ویسکوزریون
• (نرمی، راحتی) برای پوشاک،قدرت نفوذپذیری،رنگرزی بسیار اسن،ثبات خوب در برابر شستشو،مقاومت در برابر فرسایش
• موارد مصرف: پیراهن – تریکو – پرده – رومبلی و روبالشی

مقایسه الیاف ویسکوز با پنبه و پلی استر

با وجود تمامی این موارد این روزها بسیار مشاهده می‌شود که پارچه‌ها و لباس‌های تولید شده از جنس پلی استر با نام ویسکوز از طرف فروشندگان به خریداران معرفی و فروخته می‌شود و این اطلاعات اشتباه باعث دلخوری و آزرده خاطر شدن مصرف کنندگان می‌شود. از این رو مثالی به صورت یک قطعه فیلم برای شما آماده شده تا بتوانید به‌صورت دیداری نیز نسبت به انتخاب‌های خود آگاهی بیشتری داشته باشید. (لازم به توضیح است که این فیلم از طریق یوتیوب آپلود شده است لذا پخش آن در حالت عادی میسر نیست!)

ویسکوز – Viscose Staple Fibre از نظر مولکول‌های شیمیایی بسیار، شبیه پنبه است و گاهی از پنبه‌های نا مرغوب تهیه می‌شود ولی سطح ظاهری آن مانند پنبه پیچ و تاب ندارد و سطح مقطع آن چند وجهی است و دندانه دار به نظر می‌رسد.

ﮐﻠﯿﻪ اﻟﯿﺎف ﺑﺎزﯾﺎﻓﺘﯽ ﮐﻪ از ﺳﻠﻮﻟﺰ ﺗﻬﯿﻪ ﻣﯽ‌ﺷﻮﻧﺪ را رﯾﻮن ﻣﯽ‌ﻧﺎﻣﻨﺪ و وﯾﺴﮑﻮز ﻫﻤﺎن وﯾﺴﮑﻮز رﯾﻮن اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺑﺎزار ﻣﻮﺟﻮد میﺑﺎﺷﺪ.

نوشته : مسعود طالاری و تیم تحریریه مجله کهن