امروز تفکر، فردا پیشرفت – مهندس مصطفی حکیمی، فرش سهند

مهندس مصطفی حکیمی، مدیر عامل شرکت فرش سهند، رئیس کمیتۀ نخ  bcf  و نایب رئیس کمیتۀ فرش ماشینی انجمن صنایع نساجی سالهاست که در عرصۀ تولید و صادرات فرش ماشینی فعالیت دارد و قطعاً به نارسایی ها و کاستی های این بخش کاملاً آشناست. گفتگو با او یقیناً می تواند علل کاهش صادرات محصولات نساجی در سال های اخیر و چشم انداز آیندۀ این بخش را روشن تر کند.

با آنکه اکریلیک در بازارهای اروپا و آمریکا جایگاه خاصی ندارد و شرایط  اقتصادی کشورهای همسایه ایران به عنوان اهداف صادراتی توان مصرف محصولات گران اکریلیک را ندارند، در ۵ سال گذشته سرمایه گذاری های متعددی در تولید نخ اکریلیک جهت فرش ماشینی صورت گرفته، جنابعالی علت را چگونه تحلیل می فرمایید؟
در چند سال اخیر به دلیل کمبود زیاد اکریلیک در ایران عده ای بدون توجه به نیاز واقعی به این محصول اقدام به تاسیس واحدهای ریسندگی اکریلیک کردند که یکی پس از دیگری به تولید می رسند و متأسفانه به دلیل مشکلات مالی و شرایط بد اقتصادی ایران در این برهه از زمان ونیز گران بودن مواد اولیه و افزایش هزینه های تولید که خصوصاً امسال افزایش زیادی پیدا کرده و فقدان بازار مصرف مناسب، این واحدها اغلب با تمام ظرفیت خود کار نمی کنند و در آینده نیز با توجه به روند رو به افزایش قیمت نفت در دنیا به نظر من این واحدهای تازه تأسیس وضعیت چندان روشنی ندارد.

به نظر می رسد ایران با در اختیار داشتن نیروی کار ارزان، منابع انرژی، سابفه فرش دستباف و تا مدتی دیگر تولید پلی پروپیلن لااقل در رقابت با ترکیه برنده میدان باشد، اما پیشرفت این کشور در بخش کفپوش قابل قیاس با ایران نیست، جنابعالی علت پیشرفت ترکیه و اثرات آن بر آینده صنعت کفپوش ماشینی ایران را چگونه ارزیابی می کنید؟
درست است. ما یک امتیازی که نسبت به ترکیه داریم وفور منابع تولید الیاف مصنوعی (نفت) در ایران است. متأسفانه تا امروز ما از این مزیت استفاده نکردیم. اما خوشبختانه الآن با فعال شدن واحدهای پتروشیمی در جنوب ایران می توانیم مواد اولیه را خودمان تولید کنیم که تا به حال وارد کننده بودیم و البته ترکیه هم وارد کننده آن بوده است. علت این امر که چرا ترک ها ما را در برخی بازارها حذف کرده نخست در حمایت عالی دولت ترکیه از تولید کننده و صادر کننده و سپس انسجام بهتر آنان در امر صادرات است. صادرات یک کار تخصصی است و افرادی که در این کار متخصص هستند و آن را می شناسند، با بررسی نیاز بازارهای جهانی در بازار هدف وارد می شوند. ترکیه همچنین با برخورداری از ماشین آلات پیشرفته تر تنوع بسیار بالاتری نسبت به ما دارد که این موضوع نیز مزید علت خواهد بود.

به نظر شما چرا تولید کنندگان کوچک ترک (برای مثال در شهر غازیان تپ) حتی از تولید کنندگان بزرگ ایران نیز در امر صادرات موفق تر عمل می کنند؟
دو عامل مهم در این قضیه دخیل هستند. اول حمایت دولت از صادر کنندگان، تسهیلات بانکی و تشویقات صادراتی که در ترکیه وجود دارد و انگیزه صادرات را بیشتر می کند.
مسأله دوم اینکه در قازیان تپ کار صادرات را شرکت هایی که به این منظور به وجود آمده اند انجام می دهند. این شرکت ها محصولات کارخانجات مختلف را می خرند و کار بازرگانی و صادرات را با توجه به توانایی و علم بازاریابی روز انجام می دهند، که مسلماً توانایی آنها در بازاریابی از مدیران کارخانجات بیشتر است. به همین خاطر در صادرات موفق هستند. ولی متأسفانه در کاشان و کلاً در ایران، حتی کارخانجات بسیار کوچک هم می خواهند خودشان صادرات را انجام دهند و چون امکانات آنها برای ارتباط با خارج، تبادل پول و کالا و مسائل گمرکی محدود می باشد سطح صادرات پائین می آید.

آینده اکریلیک و تغییرات آن در بخش کفپوش ماشینی را در بازار های جهانی چگونه می بینید؟ واکنش صنعت فرش ماشینی ایران را در این خصوص چگونه ارزیابی می فرمایید؟
مصرف اکریلیک در فرش ماشینی در آینده کاهش می یابد. در خارج ایران صرفنظر از اکراهی که مردم اروپا و آمریکا برای مصرف اکریلیک دارند از نظر مسایل بهداشتی و … در ایران اشتیاق به خرید فرش ماشینی اکریلیک بسیار بیشتر از فرش پلی پروپیلن می باشد زیرا چند بار می توان آنرا شست و عمر طولانی دارد و شکل خود را حفظ می کند ولی پلی پروپیلن این طور نیست چرا که بعد از چند سال شکل خود را از دست می دهد و غیر قابل استفاده می شود. منتها به دلیل اختلاف قیمت شدید فرش ماشینی پلی پروپیلن در قیاس با اکریلیک و متأسفانه پائین آمدن قدرت خرید مردم در ایران توجه را بیش از پیش به سمت فرش ماشینی پلی پروپیلن معطوف کرده و امروزه میزان تولید فرش ماشینی پلی پروپیلن هم در ایران افزایش یافته خصوصا اگر کمی با این مسأله تخصصی تر برخورد شود. مثلاً می توان با استفاده از نخ هیت ست خواص زیر دست، برگشت پذیری، شکل ظاهری و عمر طولانی تر را ایجاد کرد. فکر می کنم روند تولید و مصرف فرش ماشینی پلی پروپیلن در آینده در ایران افزایش خواهد یافت .

به نظر شما با توجه به وضعیت کنونی صنعت، گزینه مناسب برای بهره برداری حداکثر از پتانسیل تولید PP   در کشور چیست، که لااقل صادر کننده مواد اولیه نباشیم .
امتیازی که ما نسبت به برخی کشورها از جمله ترکیه و چین داریم این است که ما دسترسی به منابع مواد اولیه بعضی از این محصولات را داریم. در آینده و با راه اندازی کامل واحدهای پتروشیمی با حجم تولید بسیار بالا که مسلما مازاد بر نیاز داخل هم می توانیم  PP و پلی استر تولید می شود و ناچاریم آنرا صادر کنیم . اگر برنامه ریزی دقیق و حساب شده ای در صنعت این مملکت شود — که متاسفانه تا الان نشده – ما هر چه بتوانیم محصولات پائین دستی را در کشور خود تولید کنیم طبیعی است که ارزش افزوده بالاتری بردیم . مثلا به جای اینکه بیائیم و گرانول PP را صادر کنیم آنها را به فرآورده هایی مانند نخ ، فرش ماشینی ، ظروف و لوازم اتومبیل تبدیل کنیم، هم اشتغال ایجاد کردیم و هم ارزش افزوده و در نهایت ارز بیشتری را وارد کشور می کنیم که این مستلزم ایجاد یک سری قوانین  کلان در سطح کشور است.

در خصوص صادرات مواد اولیه مانند نخ BCF آیا دانش فنی و تخصص لازم وجود دارد؟
ما از لحاظ تخصص و دانش فنی کمبود خاصی نداریم کما اینکه در حال حاضر هم نخ هیت ست شده داخل کمتر از نخی که ترکیه تولید می کند نیست و حتی به بازارهای ترکیه نیز صادرات داریم. چون ما خودمان صاحب علم و تکنولوژی نیستیم و آن را خریده ایم و محصول تولید می کنیم که با استاندارهای جهانی مطابق است و به همین لحاظ هم امکان صادرات و رقابت با سایر کشور ها مانند ترکیه و بلژیک را در خودمان می بینیم، مشروط بر اینکه شرایط کار به گونه ای باشد که برای تولید کننده امکان کاهش هزینه ها و کاهش قیمت تمام شده به منظور رقابت با دیگر کشورها امکان پذیر باشد. اگر این اتفاق بیفتد ما از لحاظ کیفیت و دانش فنی مشکلی نداریم.

آیا امکانات کشور های نظیر ترکیه  با ایران متفاوت است؟
نوع امکانات از نظر مالی شاید در همین حدی باشد که برای ما هم وجود دارد. به عنوان نمونه جایزه صادراتی در کشور ما وجود دارد و حتی برای حمایت از صنعت نساجی درصد بالاتری را هم در نظر می گیرند. منتها وقتی جایزه را ۲ سال بعد می دهند برای تولید کننده و صادر کننده کارایی ۲ سال قبل را ندارد. بنده هنوز جایزه صادراتی محصولی که در سال ۸۴ صادر کردم دریافت نکردم و وقتی به دست من می رسد که دیگر ارزش خور را از دست داده اما در کشوری مثل ترکیه در همان لحظه جایزه مورد نظر به حساب شرکت واریز می شود و صادر کننده از آن استفاده بهینه می کند. به هر حال دولت باید در جهت راهنمایی و حمایت از تولیدکننده ای که میل به صادرات دارد گام بردارد. برای صادرات و بازاریابی محصولات در بازار جهانی به شرکتها یاری دهد چون یک شرکت کوچک امکان پیدا کردن مشتری برای محصول خود را در خارج از ایران ندارد .

به نظر می رسد جامعه ایران فرش پلی پروپیلن را مانند اروپا و آمریکا  چندان نپذیرفته است، به نظر شما علت چیست؟
اصولاً فرش در ایران به خاطر قدمت و به خاطر کالای سرمایه بودن و سنتی بودن همواره از ارزش بالایی برخوردار بوده و فرش دستباف نه تنها به عنوان وسیله زندگی بلکه به منظور سرمایه نیز محسوب می شده و می شود. مردم ما ما این نگاه را به فرش ماشینی هم دارند. یعنی انتظار دارند فرش ماشینی همان مقدار عمر کند. منتها به خاطر اینکه به خصوص در اروپا تنوع در رنگ و طرح خیلی زیاد است و زود اتفاق می افتد و چیزی که امسال مرسوم است، در آینده کاملاً از بین می رود و سال به سال فرش ماشینی زیر پای مردم عوض می شود و چون قیمت بالایی هم دارد خیلی ساده رخ می دهد. در ایران از زمانی که فرش pp مرسوم شده مقداری این دید عوض شده و با توجه به دکوراسیون خانه انتخاب می شود و تعویض آنهم به راحتی انجام می شود اما هنوز از میزان مصرف اروپا بسیار کمتراست  که امید است در آینده این روند سرعت رشد بیشتری یابد.

با توجه به وضعیت فعلی چگونه میتوان در بازار رقابتی امروز صادر کننده باقی ماند؟
ما در صادرات یک محصول باید یک سری امکانات را فراهم کنیم تا بتوانیم صادر کنیم. اولین نکته قابلیت رقابت از نظر قیمت تمام شده است. یعنی باید بتوانیم هزینه هارا کنترل کنیم، بهره وری را بالا ببریم تا با کسر کردن از هزینه ها و افزایش تولید، قیمت تمام شده کاهش یابد تا قابلیت رقابت را بدست آوریم.
مسأله دوم این است که به خصوص در رابطه با فرش که هر روز تنوع بیشتر ی در نقش و رنگ دارد، زمانی موفق خواهیم بود که خود را با بازار مصرف هماهنگ کنیم و آنچه را که در دنیا خواهان دارد تولید کنیم نه اینکه امسال برویم دموتکس، طرح ها ونقشه ها را کپی کنیم و بیائیم تولید کنیم و زمان فروش می بینیم که از مد افتاده است. بنابراین باید با بازارهای مصرف ارتباط دائمی داشته باشیم که این کاری نیست که یک شرکت بتواند به تنهایی انجام دهد و نیاز به یک سری امکانات مشترک دارد باید ببینیم دنیا چه می خواهد. ترکیه این کاررا کرده و با استفاده مناسب از نرم افزارهای طراحی سلیقه مشتری را جوابگو هستند. لااقل من در ایرا ن سازمانی را نمی شناسم که رنگ ها و طرح های مد روز را بگیرد و به تولید کننده راه را نشان بدهد.
امروزه آن روزی نیست که محصول را تولید کنیم و بعد به معرض فروش بگذاریم. امروزه مشتری رنگ، جنس، طرح و حتی کیفیت مورد نظرش را خودش انتخاب می کند و اگر تولید کننده بخواهد لحظه ای درنگ کند بازار را از دست می دهد و کسی موفق است که بتواند با استفاده از نرم افزارها، ما شین آلات منعطف و قیمت پائین تر این توان را در خود ایجاد کند

نقش اتحادیه ها و  انجمن های فعال در زمینه صادرات چگونه است؟
در ایران انجمن های متععدی در زمینه های مختلف وجود دارد  از جمله اتحادیه صادر کنندگان محصولات نساجی که در مشهد هم شاخه ای از آن مشغول به کار است . انجمن نساجی هم با پتانسیل خوبی در حال فعالیت است . اما انتظار میرود حس همکاری بیشتری بین این تشکلها به وجود بیاید و امکانالت مالی خوبی هم در اختیارشان باشد تا بتوانند اطلاعات بازار را گردآوری کنند و به گوش تولید کننده داخلی برسانند.
باید شرکتها و ارگانهایی که در زمینه صادرات  تخصص دارند به وجود بیایند و به عنوان یک شرکت شناخته شده و دارای اعتبار جهانی محصولات کارخانجات تولیدی را جمع آوری کند و برای آنها صادر کنند و اجازه ندهند هر تولید کنندهای خود به دنبال بازار یابی محصول خود برود.  تاسیس این قبیل شرکتها که از صادر کردن محصولات دیگر تولید کننده ها سود میبرند بسیار مفید است. مثلاً در ژاپن شرکت ماروبنی مواد اولیه نساجی را از تولید کننده می خرد، بسته بندی می کند و با بازار فروشی که قبلاً برای آن پیدا کرده آن را صادر می کند. در واقع هم تولید کننده محصولش را صادر کرده و هم شرکت واسط سود خوبی می برد.