باید ها و نبایدهای توسعه صادرات فرش تبریز/ فرش بی رقیب تبریز در حصار سلیقه ای ۶۰ ساله

 

 

انتخاب تبریز به عنوان شهر جهانی بافت فرش دستباف در سال ۲۰۱۵ فرصت باز دیده شدن فرش دستباف تبریز در بازارهای داخلی و بازارهای جهانی را در اختیار مسئولان و متولیان امر قرار داد تا بدین وسیله شاید صنعت خفته فرش دستباف تبریز، از خواب بیدار شودو بتواند جایگاه از دست رفته اش را از نو پس بگیرد.

باید ها و نبایدهای توسعه صادرات فرش تبریز

۲۰ خرداد ماه که مصادف است با روز جهانی صنایع دستی را فرصتی غنیمت شمردیم تا با دست اندرکاران هنر-صنعت فرش به گفت و گو نشینیم.

در این راستا گفتگویی با “علی وند شعاری”، رئیس دانشکده فرش دانشگاه هنر اسلامی تبریز ترتیب دادیم تا بیشتر در جریان کم و کیف این رویداد و تأثیرات آن در حوزه فرش دستباف تبریز قرار بگیریم.

***

 ارزیابی جنابعالی از انتخاب تبریز به عنوان شهر جهانی بافت فرش در سال ۲۰۱۵ چیست؟

شورای جهانی صنایع دستی با هدف حفظ صنایع دستی در جوامع مدرن، در سال ۲۰۱۵ تبریز را به عنوان شهر جهانی بافت فرش دستباف معرفی کرد و یکی از فاکتورهای اساسی در رابطه با این انتخاب، پیشینه تاریخی فرش دستباف تبریز و تنوع در مراحل مختلف تولید اعم از طراحی، بافت و رنگرزی فرش دستباف تبریز بود.

 

شورای جهانی صنایع دستی بازدیدهای متعددی از دانشکده فرش داشته است، این بازدیدها با چه هدفی صورت گرفته اند؟

دغدغه اصلی شورای جهانی با تأکید به این امر که سبک زندگی جدید، موجب از بین رفتن شیوه های سنتی آموزش (سیستم استاد- شاگردی) شده است، بازدید از دانشکده فرش با دو هدف مهم به صورت گرفت. مرحله نخست؛ سنجش توان آموزشی و مرحله بعدی؛ سنجش توان علمی و پزوهشی دانشکده فرش.

نتیجه بازدیدها مثبت بود؟

بله خیلی. حتی آخرین بار که اعضای این شورا برای بازدید به دانشکده فرش آمده بودند، بعد از دیدار از کارگاه های طراحی، بافت و رنگرزی، اذعان کردند که افق عالی فرش را در این دانشکده دیدند. به خصوص اینکه حین دیدار از بخش های مختلف دانشکده متوجه استفاده از رنگ های طبیعی و مواد اولیه مرغوب در دانشکده شدند.

شاخص های مورد توجه شورای جهانی صنایع دستی در سنجش توان علمی و پژوهشی دانشکده فرش چه بود؟ وجود انواع طرح های پژوهشی، ارائه مقالات متعدد، چاپ کتب مختلف در زمینه فرش و ارائه مواد اولیه باکیفیت و طبیعی که به طبیعت آسیب نزند، از جمله معیارهای ارزیابی بود.

 

اشاره کردید به مواد اولیه مرغوب، مگر در تولید فرش دستباف تبریز از مواد نامرغوب هم استفاده می شود؟

بله. عدم نظارت بر مواد اولیه مصرفی موجب شده برخی سودجویان با استفاده از پشم ها و رنگ های نامرغوب هم به محیط زیست لطمه بزنند و هم کیفیت فرش دستباف تبریز را پایین بیاورند.

 

از نظر شما کسب عنوان شهر جهانی فرش دستباف تبریز، چه تأثیری در صنعت فرش استان داشته است؟

کسب این عنوان از دید من بیشتر جنبه روانی دارد، یعنی اگر ما بتوانیم چندین سال پیاپی این عنوان را به خود اختصاص دهیم، در بازارهای جهانی به عنوان یک برند، جای خود را حفظ می کنیم و طی سال های بعدی اگر این عنوان به شهر دیگری هم اختصاص یابد، چندان مهم نیست، چرا که ما توانسته ایم خود را هنر خود بازارهای جهانی مطرح کنیم و همین امر کافیست.

 

ظرفیت فرش دستباف تبریز برای رقابت در بازارهای داخلی و خارجی از دید شما چیست؟

فرش دستباف تبریز به دلیل تنوع در طرح، بافت و رنگبندی به خوبی توانسته است، پاسخگوی نیاز هر قشری با توجه به سلیقه و قدرت خرید باشد، اما نباید این را هم از یاد ببریم که نیازهای جدیدی در دنیای مدرن به وجود آمده است و فرش تبریز هم باید همگام با خواسته ها و سلایق مردم پیش رود.

 

دانشکده فرش در راستای هماهنگی با نیازهای روز چه اقداماتی انجام داده است؟

ما سعی کرده ایم از یک طرف با ایجاد مقطع کارشناسی ارشد در سه رشته رنگرزی و مواد اولیه، طراحی و مدیریت دانشجویان را به سمت خلاقیت و نوآوری سوق دهیم. از طرف دیگر در بحث آموزش ما قبل از هر چیز شروع به آموزش طراحی سنتی به دانشجویان می کنیم و سپس آن ها را با طرح های نو و متناسب با سبک زندگی امروزی آشنا می کنیم و از آن ها می خواهیم تا ترکیبی از این دو روش را به کار گیرند.

 

این شیوه آموزش توانسته است عملی شود؟

اهمیت تلفیق طرح ها و شیوه های سنتی و مدرن در تبریز تازه بعد از بیست سال از آغاز به کار دانشکده فرش کم کم درک می شود. شهرهایی مانند تهران، اصفهان و کاشان قبل از ما ضرورت این کار را فهمیده اند. البته به تازگی تعدادی از تولیدی های معروف فرش دستباف تبریز پی به اهمیت استفاده از دانش آموختگان این رشته برده اند و با مراجعه به دانشکده فرش خواستار جذب تعدادی از فارغ التحصیلان رشته فرش شده اند. البته ناگفته نماند تولید کنندگان فرش ماشینی بیشترین جذب نیروی انسانی آکادمیک در حوزه فرش را خیلی پیش تر در اختیار دارند.

 

با توجه به اینکه اکنون در دوران پسا تحریم به سر می بریم، بزرگترین چالش پیش روی فرش دستباف تبریز را چه می دانید؟

بعد از لغو تحریم ها شاهد پویایی در حوزه فرش بوده ایم اما اینکه بخواهیم بزرگ نمایی کنیم صحیح نیست. در سال های ۸۹- ۹۰ صادرات فرش ایران به کشورهای خارجی بین ۹۰ تا ۱۰۰ میلیون دلار بود که این میزان بعد از اعمال تحریم به ۳۰۰ هزار دلار رسید. اکنون بازگشت به جایگاه قبلی در حوزه صادرات فرش نیازمند تبلیغات از یکسو و ارائه ترفیعات فروش از سوی دیگر است و باید انرژی زیادی صرف کنیم چرا که سال هاست ما جایگاه خود را از دست داده ایم.

 

رقیب اصلی فرش دستباف تبریز در بازار رقابت کدام کشورها هستند؟

به جرأت می گویم رقیبی برای فرش نفیس تبریز در دنیا وجود ندارد. اما در مورد فرش مصرفی در حال حاضر کشور پاکستان با تولید نسخ بدل از روی فرش ایرانی، به صورت یک سوم پایین تر از میزان قیمت فرش ایرانی بازارهای جهانی را در دست دارد.  

 

پاشنه آشیل تجارت فرش دستباف تبریز در چیست؟

عدم آشنایی با علم بازاریابی. تجار ما هنوز هم که هنوز است با همان سبک و سیاق ۶۰ سال پیش داد و ستد می کنند و به همین دلیل کانال های توزیع در خارج از کشور نتوانسته است، موفق به تسخیر بازارهای جهانی شود.

 

چه راه حلی پیشنهاد می دهید؟

من تنها راه توسعه تجارت فرش دستباف تبریز و رسیدن به جایگاه قبلی اش را در گرو تعامل بازار با دانشگاه و علم می دانم.