تاثیر استنتر بر خواص مکانیکی پارچه

دستگاه استنتر در عملیات رنگرزی و چاپ و تکمیل روی پارچه ها نقش بسیار مهمی دارد که عمده ترین آن ایجاد ثبات ابعادی روی پارچه است. طرزکار این دستگاه بدین شرح است که پارچه را به صورت عرض باز وارد ماشین می کنند و لبه های پارچه از دو طرف به شکل سوزنی یا کلیپس مهارشده و کشیده می شود. میزان کشیدگی عرض در این دستگاه منوط به عرض نهایی پارچه می باشد. عمل تثبیت ابعادی به وسیله حرارت صورت می گیرد.

در این طرح تلاش شده است تا تأثیرات جانبی این دستگاه بر روی پارچه و این که آیا کشیدگی و حرارت همزمان می توانند خواص فیزیکی پارچه را نیز تغییر دهند، مشخص شود که نهایتاً نتایج بسیار جالبی حاصل شد. حرارت و کشیدگی بر روی تراکم تار و پود پارچه تأثیرمی گذارد و مقاومت پارچه را نیز در پارچه های پنبه ای در جهت پود به میزان ۴۰% کاهش می دهد، اما در جهت تار تغییر عمده ای صورت نمی گیرد. در مورد پارچه های پنبه / پلی استری مقاومت آنها در جهت پود تا حدود ۴۰%  افزایش و در جهت تار ۲۴% کاهش نشان می دهد.‏

مقدمه
بی شک صنایع نساجی را می توان جزء نیازهای اولیه انسان دانست. به همین دلیل این صنعت چه از نظر اقتصادی و چه از نظر مسئله اشتغال از اهمیت زیادی برخوردار است. اغلب کشورهای صنعتی و پیشرفته ابتدا کار خود را با صنایع نساجی شروع کردند و از این صنعت پلی ساختند تا به مرزهای باثبات اقتصادی و صنایع دیگر دسترسی پیدا کنند. در این خصوص مثال های زیادی را می توان ذکر کرد، از جمله کشورهای انگلستان، ایتالیا، آلمان و فرانسه که امروزه به عنوان کشورهای صنعتی و پیشرفته از آنها یاد می شود و در سه دهه اخیر کشورهایی نظیر کره، ژاپن، تایوان، چین، هند، ترکیه، مالزی و عمدتاً کشورهای خاوردور با توسل به صنعت نساجی توانستند از رشد قابل قبولی در اقتصادی برخوردار شوند. کشور ما با اینکه به گواهی موزه های دنیا پرچمدار این صنعت در گذشته‌های دور بوده است، اما متأسفانه امروزه نتوانستیم از این صنعت بهره چندانی ببریم. هم ‌اکنون صنایع نساجی ما با ورود محصولات چینی به بازار ضربه شدیدی خورده است، به طوری که بسیاری از کارخانجات بزرگ و کوچک دچار صدمه جدی شدند. از طرفی در کشور ما در زمینه صنعت نساجی تحقیق شایسته و بایسته ای صورت نگرفته است. یکی از عوامل پیشرفت اقتصادی در این صنعت، تحقیقات و نوآوری است که متاسفانه کمتر به آن توجه شده است.‏

بخش اعظم این صنعت در کشور به تولید پارچه های تاروپودی اختصاص دارد که هم ‌اکنون به میزان حدوداً ۰۰۰/۰۰۰/۹۰۰ متر در سال تولید می شود و عمده این محصول نیز پس از عملیات چاپ، رنگرزی و تکمیل وارد بازار مصرف می گردد. جهت عملیات تکمیل، کلیه این پارچه ها از دستگاهی به نام استنتر عبور داده می شوند. بنابراین ملاحظه می شود که نقش استنتر در عملیات تکمیل پارچه نقش بسیار پررنگی است و مطالعه بر روی این دستگاه بسیار ضروری می باشد. ‏

دستگاه استنتر  ‏STENTER
وقتی پارچه در سیستم تار و پودی بر روی ماشین بافندگی بافته می شود، چه در جهت تار و چه در جهت پود تحت کشش زیادی قرار می گیرد. به طوری که اگر قسمتی از پارچه بافته شده روی ماشین را برش دهیم و روی یک سطح صاف به حالت ‏Relax‏  بگذاریم، پس از مدتی به دلیل این که تنش های بافندگی از روی آن برداشته می شود، در ابعاد پارچه تغییراتی حاصل می گردد. به عبارت دیگر پارچه دچار جمع شدگی می شود. حال چه رسد به این که این پارچه را بشوییم. در این صورت در اصطلاح عامه می گویند پارچه آب رفته است. اگر به عنوان مثال از این پارچه در تهیه پیراهن یا شلوار استفاده شود، پس از اولین شستشو، پیراهن یا شلوار به خاطر کاهش ابعاد، دیگر قابل استفاده نیست. برای غلبه بر این مشکل، صنعتگران اروپایی ماشینی را به عنوان استنتر معرفی نمودند که اساس کار آن ایجاد ثبات ابعادی در پارچه است. به این صورت که پارچه را وارد این دستگاه می کنند و به عرض دلخواه پارچه را می کشند، سپس آن را از یک محفظه حرارتی عبور می دهند. پارچه پس از عبور از این محفظه از نظر ابعادی ترموست شده و ثابت می گردد‎.‎

نقش دستگاه استنتر
نقش دستگاه استنتر در تکمیل کالای نساجی چه از نظر اقتصادی که بر قیمت تمام شده کالا مؤثر است، و چه از نظر خواص کیفی از جمله ثبات ابعادی، زیردست و همچنین انواع روش های تکمیلی دیگر که در این دستگاه به صورت همزمان انجام می گیرد، بسیار با اهمیت می باشد.‏
با توجه به اهمیت این دستگاه تحقیق حاضر، تأثیر آن را بر روی خواص فیزیکی پارچه تار و پودی از جمله مقاومت در جهت تار یا پود مورد بررسی قرار می دهد. ابتدا مقرر شد که از دو نوع پارچه ۱۰۰% پنبه ای و پلی استر/ پنبه ای برای این تحقیق استفاده شود. روش کار نیز چنین تعریف شد که تراکم تاری و پودی پارچه ها قبل از ورود به دستگاه استنتر مشخص گردد و همچنین این پارچه ها در جهت تار و پود اندازه گیری شود. پس از خروج از دستگاه استنتر نیز مجدداً آزمایشات فوق بر روی پارچه ها انجام شد. در واقع هدف از انجام این کار عمدتاً بررسی تأثیر دستگاه استنتر روی دو پارامتر تراکم تار و پود و مقاومت در جهت تاری و پودی می باشد که خلاصه ای از این نتایج در ذیل آورده شده است.‏

‏۱- ماشین استنتر
این دستگاه که سال ساخت آن ۱۹۷۱ است، ساخت شرکت ‏Famatex‏ می باشد و با ۴ محفظه حرارتی که توسط شعله های ناشی از سوخت گاز گرم می شوند، مجهز شده است.

‏۲- نمونه های مورد آزمایش ‏
مشخصات نمونه های مورد آزمایش در جدول ۱ آورده شده است. لازم به ذکر است که پارچه پلی استر/ پنبه ای شامل ۷۰% پلی استر و ۳۰% پنبه می باشد. ابعاد نمونه مورد آزمایش ‏cm‏ ۱۰‏?‏۳۰ است که در جهت تار یا پود انتخاب شده اند.

‏

‏۳- دستگاه مقاومت‌سنج پارچه
این دستگاه ساخت ایران بوده و عرض فک های آن  ‏cm‏ ۶ می باشد. سرعت فک ها در این آزمایشm/min ‎‏ ۲۰ انتخاب شده است.

۴- تغییر مشخصات پارچه پس از عبور از استنتر
تغییر مشخصات پارچه پس از عبور از دستگاه استنتر در جداول ۴، ۵، ۶ و ۷ نشان داده شده است.
عرض پارچه پس از عبور از دستگاه استنتر افزایش یافته و تراکم در جهت تار و پود و همچنین وزن کاهش یافته اند (جدول ۲).

همان طور که ملاحظه می شود، تغییرات ایجاد شده ناشی از عبور از استنتر روی پارچه پنبه ای بیشتر از پارچه پلی استر/ پنبه ای است (جدول ۳). ‏

تجزیه و تحلیل نتایج
همان طور که ملاحظه می شود، مقاومت پارچه پنبه ای در جهت پود پس از عبور از استنتر به میزان۴۰%  کاهش یافته، اما در جهت تار تغییر چندانی نکرده است. این در حالی است که تراکم در جهت تار پارچه پنبه ای به میزان ۸/۲% کاهش یافته است.
کاهش مقاومت پارچه در جهت پود به میزان ۴۰% زیاد به نظر می رسد، اما متأسفانه مرجعی برای سنجش وجود ندارد. شاید علت آن بالا بودن حرارت خانه های استنتر و یا کم بودن سرعت عبور پارچه از این دستگاه باشد. نتایج حاصله از پارچه پلی استر/ پنبه ای غیرقابل انتظار می باشد، به طوری که مقاومت پارچه در جهت پود پس از عبور از دستگاه استنتر ۱۷/۴۱% افزایش یافته و مقاومت پارچه در جهت تار  ۸/۲۳%  کاهش یافته است.‏
افزایش مقاومت در پارچه پلی استر/ پنبه ای جای تأمل دارد و قطعاً به نقش حرارت و کشیدگی همزمان آن برمی گردد، اما چگونه می توان تأثیر این دو پارامتر را بر روی خواص فیزیکی پلی استر موجود در پارچه پلی استر/ پنبه ای توجیه نمود. این مسئله تحقیق جامع تری را می طلبد. اگر بتوان برای افزایش مقاومت پارچه پلی استر/ پنبه نقطه بهینه ای را با عبور از دستگاه استنتر تعریف نمود، بالاخص بر روی پارچه هایی که از نظر مقاوم بودن دارای حساسیت بالایی هستند، قطعاً به نتیجه مهمی دسترسی پیدا خواهیم کرد. از طرف دیگر می توان این تحقیق را بر روی کلیه پارچه های تار و پودی و کشباف با الیاف مختلف نیز انجام داد و بی شک به نتایج جالبی رسید.‏

دکتر احمد زندی فائز- مهندس علی صدیقی- مهندس علی پیروی
عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهرری