فرش لری ؛ اصالتی که قربانی می شود!

فرش لری با قدمتی دیرین هنوز فاقد نقشه است در حالیکه برخی از متولیان امر معتقدند در صنعت فرش ابتدا سلیقه بازار اهمیت دارد و اصالت فرش در اولویت های بعدی قرار می گیرد.

به گزارش خبرنگار مهر، اذهان مردم لرستان و دیگر لرزبانان پر است از نقش و نگاره هایی که زنان لر روزی با عشق از دلاوریهای مردان این سرزمین بر تار و پود قالیهای لری نگارگری می کردند و امروز با گذشت سالها از آن روزها دیگر خبری از آن نقشهای ناب بر پهنه قالیهای لری نیست.

فرش همزاد مردمان لر

سنت های موجود در بین لرها، یادآور تاریخ بافته های این قوم است، مثلاً آنان ابزار کوچک چوبی “سک” را برای بافت فرش به کار می برند که در واقع مادر ابزار فلزی در عهد مفرغ و متعلق به دوره ای است که همه ابزارها چوبی بود، یعنی پیش از کشف فلز، که این امر خود نشان از کهنگی بافته های لری دارد و می تواند به شناختن سنت های کهن و مستقل این قوم در زمینه فنون، مواد اولیه، ابزارها و حتی طرح ها کمک کند.

از سوی دیگر باید در نظر داشت هنگامی که از بافته های لری سخن به میان می آید منظور تنها جغرافیای امروزی لرستان نیست زیرا بسیاری از تیره های گوناگون این قوم در مناطق مختلف از جمله چهارمحال و بختیاری، بخشی از استان فارس، بخشی از ایلام، بخشی از همدان و خوزستان و استان کهگیلویه و بویراحمد را در بر می گیرد.

بنابراین فرش لری مفهوم عام دارد که به طور عمده در غرب و مرکز ایران تولید می شده و با تحولات جدید جمعیتی و روال زندگی بخشی متحول و بخشی متروک شده است. همین امر به پیچیدگی وضع بافته های لری کمک کرده است به طوری که بخشی از فرهنگ فرش لری را باید در میان عشایر همسایه و از جمله قشقائی ها یافت.

طرفداران فرش لری از میان معماران و دکوراتیوهای اروپائی

قالی های دستباف لری نه تنها در مرکز استان لرستان بلکه در بازارهای مناطق همجوار همچون همدان، اراک، اصفهان و کرمانشاه نیز عرضه می شود.

این فرشها با وجود طرح های ساده و بی بدیل زمخت تر و ابتدایی تر از طرح های قالیهای دیگر مناطق هستند ولی در عوض با طرحهای ساده و اکثرا زیبایی که اغلب در سبکهای هندسی و شاخه شکسته مجسم می شوند طرفداران پر و پا قرصی در میان معماران و دکوراتیوهای اروپائی برای خود پیدا کرده اند.

طرحهای لری از تنوع زیادی برخوردارند که بافنده ها آنها را با کمک ذهن خلاق خود می آفریدند و با رنگهای متنوع و مناسبی که انتخاب می کردند، دنیایی از زیبایی را خلق می کردند.

با تمام توصیفی که از فرش لری ارائه شد، امروزه فرشهایی که در لرستان بافته می شود، از نوع فرشهای رایج در سراسر کشور است و اکثرا نقشه، مواد و ابزار آن از شهرستانهای همجوار تهیه می شود.

این در حالیست که در طول چندین سال اخیر بارها مسئولان امر از تهیه نقشه فرش لری با در نظر گرفتن نیازها و سلیقه بازار و در عین حال حفظ اصالت این فرش خبر داده اند ولی این وعده هنوز عملیاتی نشده است.

در صورت تامین اعتبار نقشه فرش لرستان عملیاتی می شود

سرپرست سازمان صنعت، معدن و تجارت استان لرستان در این رابطه به خبرنگار مهر گفت: مطالعه و مستندسازی نقشه فرش لرستان از طرق مرکز ملی فرش کشور انجام شده است.

حجت الله بیرانوند ادامه داد: در این راستا برای مرحله اول تهیه نقشه فرش لرستان پیمانکار تعیین شده و هزینه مربوطه نیز تامین و پرداخت شده است.

وی با بیان اینکه مطالعه میدانی و مستندسازی برای تهیه نقشه فرش لرستان تمام شده است، افزود: مرحله دوم این کار باید با دستور رئیس مرکز ملی فرش ایران عملیاتی شود.

سرپرست سازمان صنعت، معدن و تجارت استان لرستان ادامه داد: این نقشه با استفاده از نمادها و سوابق این هنر در لرستان با نگاه به آینده فرش لرستان باید عملیاتی شود.

بیرانوند با اشاره به اینکه نقشه فرش لرستان باید یک نقشه ترکیبی باشد، یادآور شد: علاوه بر نمادهای استان باید بازار و سلیقه مخاطب نیز در تهیه این نقشه مد نظر قرار داده شود.

وی تصریح کرد: در صورتیکه مرکز ملی فرش اعتبارات مرحله دوم تهیه نقشه فرش لرستان را تامین کند این نقشه در آینده نزدیک تهیه می شود.

با این تفاسیر رئیس مرکز ملی فرش ایران در واکنش به سوالات متعدد خبرنگاران پیرامون روند تهیه نقشه فرش لرستان پاسخ های قابل تاملی داده است.

فعلا اولویت “تولید” فرش در لرستان است!

رئیس مرکز ملی فرش ایران نیز در این رابطه در گفتگو با خبرنگار مهر با بیان اینکه همه کارهایی که به صورت ملی انجام می دهیم یک برش استانی دارد، اظهار داشت: پژوهشهای لازم در مرکز ملی فرش برای تدوین نقشه فرش لرستان صورت گرفته است.

فیصل مرداسی ادامه داد: در این راستا باید نواقص این پژوهش ها برطرف شود تا بتوانیم آن را به استان ابلاغ کنیم.

وی همچنین پیرامون این سئوال که بالاخره این نقشه چه زمانی تهیه خواهد شد نیز بدون دادن پاسخی روشن مدعی شد که فعلا اولویت “تولید” فرش در لرستان است!

این مسئول با طرح این موضوع که در صنعت فرش بحث اشتغال و استقبال بازار اهمیت دارد، تصریح کرد: البته ما به دنبال این هستیم که اصالت فرش لرستان نیز حفظ شود ولی هم اکنون اولویت ما اشتغال صنعت فرش است.

سوال قابل تامل یک مسئول: حاضرید فرش “لری” ببافید ولی کسی آن را نخرد؟

مرداسی افزود: با این تفاسیر اشکالی ندارد که در لرستان فرش هایی با نقشه های دیگر استانها تولید شود.

وی با طرح این موضوع که در تولید فرش باید سلیقه بازار مورد توجه قرار گیرد این سوال را مطرح کرد که آیا شما حاضرید فرش “لری” ببافید ولی کسی آن را نخرد؟

بازار تعیین کننده جهت گیری نقشه فرش است!

مرداسی معتقد است که به طور معمول بازار تعیین کننده جهت گیری طرح و نقشه فرش است و ادامه داد: بحث حفظ اصالت فرش را باید در کنار کارمان پیگیری کنیم تا ظرف چند سال آینده بتوانند جای فرش های قبلی را بگیرد.

رئیس مرکز ملی فرش ایران بدون اشاره به اینکه تا چند سال باید نقشه فرش لرستان معطل تهیه بماند، عنوان کرد: انجمن طراحان در لرستان شکل گرفته که اگر خلاقیت به خرج دهند و کم کم طرح های لری را ارئه دهند و بازار هم استقبال کند آنگاه می توان فرش لری را عرضه کرد.

مرداسی بدون اینکه توضیح دهد که برنامه این مرکز برای تحقق هرچه سریعتر آرزوی دیرینه تهیه نقشه فرش لرستان چیست، گفت: ان شاء الله نقشه فرش لری نیز تهیه خواهد شد!

وی به این سئوال که چرا وعده چندین ساله تهیه نقشه فرش لرستان هنوز تهیه نشده است و چه زمانی این نقشه آماده می شود نیز پاسخ روشنی نداد.

اصالت فرش لری قربانی نشود!

به هر روی هر چند که در هنر – صنعت فرش تامین سلیقه بازار نقش مهمی دارد ولی این موضوع نباید موجب شود که اصالت فرش اقوام ایرانی درگیر سود و ضررهای بازاری شود.

اگر نقشه فرش لرستان با تکیه بر نمادهای این منطقه کشور و با مد نظر قرار دادن سلایق بازار تامین شود آنگاه علاوه بر اولویت سود آوری و اشتغال مسئله مهم و اساسی اصالت فرش ایرانی نیز محقق خواهد شود.

در مجموع آنچه حائز اهمیت است این است که حفظ اصالت میراث های ماندگار اقوام ایرانی موضوعی نیست که به راحتی بتوان از کنار آن با طرح بهانه هایی چون تامین سلیقه بازار عبور کرد.

خارج کردن موضوع حفظ اصالت فرش لری از اولویت های مسئولان با توجیه تامین سلیقه مخاطب تنها راهی برای پاک کردن صورت مسئله است وگرنه نمادهای فرش لری قابلیت آن را دارد که در صورت انجام فعالیت های کارشناسی، فرشی اصیل با مد نظر قرار دادن سلیقه مخاطب تولید کرد.