تراز تجارت گاز ایران منفی شد

 

 

با رشد ۳۱ درصدی واردات گاز از ترکمنستان، تراز تجارت گاز ایران در حالی منفی شده است که در سالهای اخیر شرکت گاز به‌جای ساخت پالایشگاه‌های جدید، بیش از ۱۰میلیارد دلار برای ساخت لوله و خطوط انتقال گاز هزینه کرده است.

در حال حاضر هر چند ایران عنوان دومین دارنده ذخایر گاز طبیعی جهان را با ذخیره ۳۳ تریلیون متر مکعبی را در جهان یدک می‌کشد اما جایگاه کشور در تجارت جهانی گاز به هیچ عنوان در حد و اندازه ذخایر گازی نیست.

در شرایط فعلی سهم ایران در تجارت جهانی گاز طبیعی به ۲ درصد هم نمی رسد و این در حالی است که کشورهایی همچون ترکمنستان و قطر با وجود در اختیار داشتن ذخایر گازی کمتر از ایران از جایگاه قابل قبول‌تری در بازار و تجارت بین‌المللی این حامل انرژی پاک  برخوردار هستند.

آمارهای رسمی شرکت ملی گاز حاکی از آن است که سال گذشته به طور متوسط روزانه بیش از ۳۲ میلیون مترمکعب و در مجموع نزدیک به ۱۲ میلیارد مترمکعب گاز طبیعی از کشورهای ترکمنستان و جمهوری آذربایجان وارد کشور شده است به عبارت دیگر سال ۱۳۹۰ واردات گاز طبیعی ایران حدود ۳۱ درصد نسبت به سال ۱۳۸۹ رشد داشته است.

با این وجود سال گذشته به طور متوسط روزانه ۲۵.۹ میلیون متر مکعب و در مجموع ۹ میلیارد مترمکعب گاز توسط ایران به کشورهای ترکیه و ارمنستان صادر شده است که صادرات گاز کشور حدود ۱۱ درصد در مقایسه با سال ۱۳۸۹ افزایش یافته است.

در مجموع برآیند آمارهای شرکت گاز نشان می دهد که ایران سال گذشته در قبال صادرات ۹ میلیارد متر مکعب گاز حدود ۱۲ میلیارد مترمکعب گاز طبیعی وارد کرده است که این اعداد و ارقام از منفی شدن تراز تجارت گاز کشور حکایت دارد.

بر اساس اهداف کلان برنامه پنجم توسعه باید ظرفیت روزانه صادرات گاز طبیعی ایران تا سه سال‌ آینده به ۱۰۰ میلیون متر مکعب در روز افزایش یابد به عبارت دیگر تا سال ۱۳۹۳ باید صادرات گاز ایران چهار برابر شود.

اما تاکنون برای تحقق این اهداف کلان قراردادی برای صادرات روزانه ۲۱.۵ میلیون مترمکعب گاز به پاکستان امضا شده است و مذاکرات برای فروش ۲۰ میلیون مترمکعب گاز به عراق هم هنوز در مرحله مذاکره و امضای تفاهم نامه قرار دارد.

لوله کشی به‌جای ساخت پالایشگاه جدید گاز

در حال حاضر ظرفیت پالایش گاز ایران حدود  ۵۴۰ میلیون مترمکعب در روز برآورد می شود و قرار است این ظرفیت تا پایان برنامه پنجم توسعه از مرز یک میلیارد مترمکعب در روز عبور کند.

از سوی دیگر در سالهای اخیر با وجود اجرای طرحهای مختلف افزایش تولید گاز در بخش بالادستی صنعت نفت در میادین مستقل گازی مناطق مرکزی همچون چشمه خوش، مزدوران، آغار و طرحهای تولید گازهای همراه نفت در استان خوزستان و خلیج فارس، شرکت ملی گاز در ساخت پالایشگاه به منظور شیرین سازی گازهای تولیدی به توفیق قابل توجه‌ای دست نیافته است.

در حال حاضر تمامی طرحهای پالایشگاهی شرکت گاز همچون ساخت پالایشگاه جدید بیدبلند و طرح توسعه پالایشگاه هاشمی نژاد، توسعه فاز دوم پالایشگاه ایلام، توسعه پالایشگاه سرخون قشم و حتی واحد تولید گازمایع پالایشگاه فجرجم یا متوقف شده و یا با بیشترین تاخیر در حال ساخت و اجرا است.

بررسی دلایل تاخیر در اجرای طرحهای جدید پالایشگاهی شرکت ملی گاز نشان می‌دهد که دلایل توقف و یا پیشرفت کند ساخت این طرحهای گازی کمبود منابع مالی و اعتباری و فقدان وجود یک برنامه جامع و متوازن توسعه است.

در شرایط فعلی مهمترین مشکلات توسعه صنعت گاز کشور در بخش پایین دستی عدم هماهنگی توسعه بین زنجیره‌های به هم پیوسته تولید، انتقال و توزیع گاز طبیعی است به طوریکه در برخی از طرحها هنوز وضعیت بخش تولید بلاتکلیف است که عملیات اجرایی بخشهای انتقال، توزیع و مصرف گاز اجرایی و حتی در مدار بهره برداری قرار گرفته است.

آمارها نشان می‌دهد که در سه سال گذشته حتی یک طرح افزایش ظرفیت تولید گاز در پالایشگاه‌‌های کشور راه اندازی نشده است و تنها دستاورد حاصل شده در این مدت شیرین سازی گازهای پارس جنوبی در ۲ پالایشگاه فجرجم و بیدبلند یک بوده که اجرای این طرح هم منجر به عدم تزریق کافی گاز به مخازن نفت و در نهایت سقوط تولید طلای سیاه در برخی از مخازن قدیمی همچون آغاجاری شده است.

با این وجود شرکت گاز حداقل از ابتدای برنامه چهارم توسعه تاکنون بیش از ۱۰ میلیارد دلار برای ساخت خطوط لوله انتقال گاز هزینه کرده است و با صرف این هزینه سنگین وسعت شبکه گاز از ۲۲ به ۳۴ هزار کیلومتر افزایش یافته است.

این در حالی است که اگر حداقل نیمی از این سرمایه‌گذاری کلان در میادین مشترک گاز همچون توسعه پارس جنوبی هزینه می شد تولید گاز کشور روزانه ۵۰ میلیون متر مکعب افزایش پیدا می‌کرد که این ظرفیت جدید تولیدگاز، ایران را از واردات کامل گاز از ترکمنستان خودکفا می‌کرد.