توانمند‌سازی نیاز راهبردی صنعت نساجی ایران

علی اشرف احمدیان  – دکترای مدیریت بازرگانی از دانشگاه تهران، مدرس دانشگاه

چکیده : با توجه به شرایط حاکم بر اقتصاد ایران در شرایط تحریم و همچنین بحران ویروس کوید۱۹، بازشناسی صنایع مادر و اثرگذار، بازتعریف مسائل، مشکلات و چالش‌های اصلی و یافتن راهکارهای علمی توانمندسازی ، می‌تواند گام مهمی در جهت حل مشکلات حوزه تولید، صادرات و اشتغال کشور باشد.

پژوهش حاضر با این هدف صورت‌بندی شده و درصدد است ضمن ارائه تصویری از وضعیت صنعت مادر و کلیدی نساجی، راهکارهایی عملیاتی در جهت برون‌رفت از معضلات فعلی و دستیابی به یک توسعه پایدار ارائه نماید. محور اصلی مطالعه حاضر بر توانمندسازی صنعت متمرکز بوده و راهکارهایی برای دوحوزه سیاستگذاری و درون‌صنعتی ارائه نموده است.

واژه‌های کلیدی: صنعت نساجی، توانمندسازی، همکاری درون‌صنعتی

مقدمه : صنایع مادر یکی از مهمترین منابع تولید، اشتغالزایی، صادرات و ارزآوری بوده و بازوی کمکی دولتها در زمینه‌های مذکور محسوب می‌شوند. صنعت نساجی ایران یکی از صنایع مادر ریشه‌دار است که طی دهه‌های گذشته با چالش‌های متعددی روبرو بوده است. در این نوشتار درصددیم ضمن معرفی صنعت، توانمندسازی صنعتی و شاخص‌های آن، فرایند اثرگذاری برعملکرد صنعت را تشریح کنیم.

توانمندسازی صنایع، اهمیت، ضرورت و فرایند تأثیر

فضای امروز کسب‌و‌کار با یک محیط رقابتی مرگبار روبروست. مدیران فرصت چندانی برای کنترل کارکنان دراختیار ندارند و باید بیشترین وقت و نیروی خود را صرف شناسایی محیط خارجی و داخلی سازمان کنند و سایر وظایف روزمره را به عهده کارکنان بگذارند. کارکنان زمانی می‌توانند به خوبی از عهده وظایف محوله برآیند که از مهارت، دانش و توانایی لازم برخوردار بوده و اهداف سازمان را به خوبی بشناسند. ابزاری که می‌تواند در این زمینه به کمک مدیران بشتابد فرایند توانمندسازی است (عبدالهی و دیگران، ۱۳۸۵).

از توانمندسازی بعنوان داروی شفابخش و شعار رایج مدیریتی در اوایل سال های ۱۹۹۰ یاد می کنند. شاکلتون (۱۹۹۵) توانمندی را بعنوان” فلسفه دادن اختیار تصمیم گیری و پاسخگویی بیشتر به افراد زیردست در سازمان “تعریف کرده است (گرین و مکاندرو،۱۹۹۹).
چادیهاو همکاران (۲۰۰۴) به سه راهبرد مهم در توانمندسازی کارکنان اشاره می‌کنند.

• افزایش آگاهی جمعی از طریق داستان‌گویی
• آموزش مهارتهای حل مسئله
• آموزشهای مهارتهای پشتیبانی و تجهیز منابع

علاوه بر بحث کارکنان، در یک سطح بالاتر، موضوع توانمندسازی بنگاه‌های کسب‌و‌کار مطرح می‌شود که بسیار مورد توجه قرار گرفته است. براساس یافته های پژوهش‌های این حوزه، می‌توان توانمندسازی بنگاه های کوچک و متوسط را در عرصه بین‌المللی بصورت شکل زیر معرفی نمود (احمدیان، ۱۳۹۴).

همانگونه که در شکل فوق، مشاهده می‌شود توانمندسازی بنگاه‌ها در دو دسته اصلی قابل تقسیم‌بندی است.

• توانمندسازی درون‌بنگاهی (ریسک، رقابتی، راهبردی، یادگیری و مدیریتی)
• توانمندسازی برون‌بنگاهی (مالی، تشویقی و اطلاعاتی)

در حوزه اول بایستی خود بنگاه تلاش کرده و برنامه خود را بر محور توانمندسازی در حوزه‌های چهارگانه متمرکز نماید.
در بخش دوم، دولت و سازمانهای دولتی بایستی برای توانمندسازی کسب‌و‌کارها در سه حوزه ذکر شده، راهبرد مشخص تدوین و اجرا کنند.
پیش‌زمینه هردو حوزه فوق ‌الذکر، توانمندسازی پرسنل بعنوان مبنا و فنداسیون اصلی کار است.

با این رویکرد سه مرحله‌ای (توانمندسازی پرسنلی، توانمندسازی درون‌بنگاهی و توانمندسازی برون‌بنگاهی)، علاوه بر توسعه عملکرد بنگاه‌های کسب‌و‌کار، رشد و توسعه پایدار نیز محقق خواهد شد.

صنعت نساجی ایران در یک نگاه

در یک نگاه کلی، صنعت نساجی شامل تبدیل الیاف به نخ و سپس پارچه است. در حالی که در تعریف بین‌ا‌لمللی صنعت نساجی دارای مفهومی بسیار گسترده‌تر است. به طور کلی صنایع نساجی، پوشاک و چرم شامل سه زیر شاخه اصلی است که هریک گروههای مختلفی را در بر می‌گیرند. این گروهها عبارتند از:

الف) منسوجات: این گروه از صنایع شامل زیرگروه‌های زیر است.
 ریسندگی، بافندگی و تکمیل منسوجات
 تولیدمحصولات نساجی ساخته‌شده غیر از پوشاک
 کش‌بافی وجوراب‌بافی تولید قالی و قالیچه
 تولید طناب و ریسمان

ب) تولید منسوجات طبقه‌بندی نشده درجای دیگر
تولید پوشاک غیر از کفش

ج) تولیدچرم و محصولات چرمی و خز: این گروه از صنایع زیرشاخه‌های زیر را در بر می‌گیرد
 دباغی و تولید چرم
 عمل‌آوری و رنگ‌کردن پوست و خز
 محصولات چرمی، چرم مصنوعی غیر از کفش و پوشاک
 تولید کفش (بغیر از کفش‌های لاستیکی و پلاستیکی)

پس می‌توان گفت که صنعت نساجی یک صنعت مادر و بزرگ است که فرش و کفپوش، کفش و پوشاک و پوست و دباغی و همه زیربخش‌های آنها را در برمی‌گیرد. با نگاهی به وضعیت کارگاه‌های بزرگ و متوسط (کارگاه‌های با پرسنل بالای ۱۰ نفر در این جمعیت قرار گرفته است.)فعال در این صنعت و همچنین وضعیت اشتغال آنها، اهمیت این صنعت مادر بیشتر برای ما برملاء می‌شود.

توانمندسازی صنعت نساجی یک نیاز راهبردی

توانمندسازی صنایع مستلزم توانمندسازی بنگاه‌های فعال در آنهاست. بنابراین برای دستیابی به یک صنعت توانمند، لازم است بنگاه‌های صنعت مذکور با فرایند سه مرحله‌ای فوق‌الذکر، توانمندسازی شوند. صنعت نساجی ایران یکی از صنایع مادر و راهبردی است که توانمندسازی آن یک ضرورت انکاناپذیر است.

این فرایند لازم است توسط هردوبخش حاکمیتی و بنگاه‌های کسب‌و‌کار، برنامه‌ریزی و اجرایی شود. این چارچوب در شکل زیر نمایش داده شده است و می‌تواند در هردو بخش دولتی و درون‌بنگاهی عملیاتی شود. دراینصورت، صنعت نساجی به یک صنعت اثرگذار، فعال و اشتغالزا تبدیل شده و می‌تواند پیش‌زمینه‌ای برای توسعه سایر صنایع مادر در ایران نیز باشد.

منابع و ماخذ

احمدیان، علی اشرف (۱۳۹۴)، تحلیلی بررویکردهای نوین درحوزه بین المللی سازی بنگاه های کوچک و متوسط براساس مطالعه بنگاه های صادرکننده ایران، هفتمین کنفرانس ملی و اولین کنفرانس بین المللی مدیریت دانش، تهران.
اکس، زولتان جی (۱۳۸۳)، صنایع کوچک و رشد اقتصادی، مقاله اول از کتاب “نقش صنایع کوچک در اقتصاد مدرن”، مترجم: جهانگیر مجیدی، چاپ دوم، تهران: مؤسسه فرهنگی رسا.
تودارو، مایکل (۱۳۸۴)، “توسعه اقتصادی در جهان سوم”، مترجم: غلامعلی فرجادی، چاپ سیزدهم، جلد اول، تهران: انتشارات کوهسار.
توریک، روی (۱۳۸۳)، صنایع کوچک، کارآفرینی و رشد اقتصادی، مقاله سوم از کتاب “نقش صنایع کوچک در اقتصاد مدرن”، مترجم: جهانگیر مجیدی، چاپ دوم، تهران: موسسه فرهنگی رسا.
شوماخر، ‌ای. اف (۱۳۷۲)، ” کوچک زیباست”، مترجم: علی رامین، تهران: انتشارات سروش. – قره باغیان مرتضی (۱۳۷۲)، “اقتصاد و رشد و توسعه”، جلد دوم، تهران: نشر نی. –کارلسون، بو (۱۳۸۳)، فعالیت‌های اقتصادی کوچک، فناوری منعطف و پویایی صنعتی، مقاله دوم از کتاب “نقش صنایع کوچک در اقتصاد مدرن”، مترجم: جهانگیر مجیدی، چاپ دوم، تهران: موسسه فرهنگی رسا. -موسسه مطالعات و پژوهشهای بازرگانی (۱۳۸۴)، “ایجاد وتوسعه فرصتهای شغلی در صنوف تولیدی وخدماتی فنی کشور”، چاپ اول.
عبدالهی، بیژن و نوه ابراهیم، عبدالرحیم ( ۱۳۸۵). ” توانمندسازی کارکنان کلید طلایی مدیریت منابع انسانی “. تهران: ویرایش.
کارلسون، بو (۱۳۸۳)، فعالیت‌های اقتصادی کوچک، فناوری منعطف و پویایی صنعتی، مقاله دوم از کتاب “نقش صنایع کوچک در اقتصاد مدرن”، مترجم: جهانگیر مجیدی، چاپ دوم، تهران: موسسه فرهنگی رسا. -موسسه مطالعات و پژوهشهای بازرگانی (۱۳۸۴)، “ایجاد وتوسعه فرصتهای شغلی در صنوف تولیدی وخدماتی فنی کشور”، چاپ اول.
یونیدو (۲۰۰۳)، “استراتژی افزایش مشارکت مؤثر و رقابتی بخش صنایع کوچک ومتوسط در اقتصادی وصنعتی جمهوری اسلامی ایران”، مترجم: عبدالرضا شقاقی و مسعود شفیعی(۱۳۸۳)، چاپ اول، تهران: موسسه فرهنگی رسا

Akhtar, M., Kraemer, M., and Gardner, L. (2019). A Dynamic Neural Network Model for Predicting Risk of Zika in Real Time. BMC Medicine, 17(171): https://doi.org/ 10.1186/s12916–۰۱۹–۱۳۸۹–۳.
Anderson, R.M., Heesterbeek, H., Klinkenberg, D. and Hollingsworth, T.D. (2020), “How will countrybased mitigation measures influence the course of the COVID-19 epidemic?”, The Lancet, Vol. 395 No. 10228, pp. 931-934.
Ana, L., Dionysis, S. & Carmen, L. (2011). Innovative Capabilities: Their Drivers and Effects on Current and Future Performance, Journal of Business Research, 64, 34-48.
orma D’Annunzio-Gree and John Macandrew(1999); “Re-empowering the empowered – the ultimate challenge?” ; personnel Review; Vol.28 ; No.3; PP.258-278.
Rafiq Mohammed , Pervaiz . k . Ahmed (1998); “A contingency Model For Empowering Customer-contact Servicies Employees” ; Management Decision ; Vol. 36; No.10; PP.683-693.
Shin, H., Perdue, R. R., & Pandelaere, M. (2020). Managing customer reviews for value co-creation: An empowerment theory perspective. Journal of Travel Research, 59(5), 792-810.