جستاری بر اهمیت لباس در عصر ساسانی

از دورترین روزگار، پوشش نشانگر طبقات اجتماعی بود. چنان که تجار و بازرگانان، صنعتگران، هنروران، شاهزادگان و سایر صنوف هر یک پوششی متمایز داشتند و جایگاه اجتماعی‌شان متفاوت از سایر مردم بود.

در عصر ساسانی شاهزادگان پوشش ابریشمین و تاج زرین داشتند و تاج‌ آنان را از طبقه اشراف متمایز می‌کرد. اشراف و و نجیب‌زادگان پوشش ابریشمی بر تن می کردند و رنگ‌های سرخ و ارغوانی خاص طبقه آنان بود. نوازندگان نیز از طبقه اشراف‌زادگان به حساب می‌آمدند و این قانون به آنان تسری می‌یافت.

طبقه بازرگانان که پس از آنان در بالاترین رتبه قرار می گرفتند لباس های الوان بر تن می کردندکه اغلب جامه ای بلند و مشتمل بر کلاه بود. در واقع در یک تقسیم‌بندی کلی در بررسی طبقات بالاتر تا پایین‌تر اجتماع پوشاک از الوان به بی رنگ و از منقوش به ساده و از ابریشمین به پشم تغییر می کرد.

نظم در پوشش و تنوع در پوشاک صنوف نشانگر اهمیت آن در نمایش جایگاه اجتماعی بود و حتی شیوه رفتار و ممنوعیت‌های اجتماعی را مشخص می کرد. در بسیاری از ادوار دیگر تاریخ نیز چنین بوده است.

در دوره ساسانی پوشش چنان اهمیت می‌یابد که هر پادشاه به فراخور حال خود و گستردگی امپراتوری‌اش تاجی متمایز از دیگر شاهان بر سر می گذاشت. علاوه بر آن که نمادشناسی این نقوش خود بیانگر قدرت طراح در نمایش نکات حایز اهمیت در بطن نقش تاج است.

در لباس نرسه‏ یکی از اولین شاهان ساسانی (۳۰۲-۲۹۳ م) شنلی متأثر از هنر یونان دیده می‏شود و لباس وی کاملا پارسی است. تاج شاه از تیارا -کلاهی که پارسیان باستان بر سر می‏گذاشتند- تاج میترا نشأت‏ گرفته و پایه تاج دارای نواری از روبان است که در پشت تاج گره‏ خورده. پیچش موهای بلند وی به‏ طرز اغراق آمیزی در مورد ریش‌هایش نیز دیده می‏شود لباس وی از پارچه نازک و ظریف دوخته شده و  نشان دهنده تضادی با پوشاک خشن هخامنشی‏ است.

پادشاه نامدار ساسانی «بهرام گور» (۴۳۸-۴۲۰ م) در تصاویر برجای مانده اغلب لباس شکار به تن دارد، کمربند جواهر نشان وی در پشت کمر به یک شال مواج پهن ختم می‏شود. جامه این پادشاه نمونه کامل یک‏ پوشاک پارسی است و طرح تاج (کلاه) و آرایش مو و ریش وی در مقایسه با نرسه بسیار ساده و ملایم است.

اگر تصویر برجای مانده از «خسرو دوم» (۶۲۸-۵۹۰) را بنگریم خواهیم دید که تاج جواهر نشان وی دارای ویژگی‌هایی منحصر به فرد است. این تاج که تا روی پیشانی امتداد می‌یابد؛ با یک‏ کلاه کوچک پارسی جواهر نشان همراه است. نقش بال‌های عقاب، هلال ماه و یک کـُره پر شده نمادهایی بر این تاج هستند.

این قیاس نشانگر آن است که تنوع پوشش نزد این قوم حایز اهمیت بسیار است، تا جایی که همه پادشاهان پوششی متمایز از یکدیگر و بسته به خواسته‌ها و آرمان های خود دارند.