جهان باید پایان دوران نفت فراوان و ارزان را بپذیرد

 

پس از تقریبا یک دهه از هشدارها که ذخایر نفتی جهان رو به پایان است، آمریکایی‌ها اکنون در حال دیدن پیشرفت‌هایی در فناوری هستند که می‌تواند ذخایر انبوه گاز طبیعی در این کشور را آزاد کرده، به واشنگتن در تغییر روند کاهش ۴۰ ساله در تولید نفت داخلی کمک کند و احتمالا آمریکا را به خاورمیانه آینده تبدیل کند. برغم خشنودی‌ که چنین خبری برای آمریکایی‌ها به همراه می‌آورد، مشکلی عمده وجود دارد و آن هم اینکه ذخایر نفت این کشور برای سیر کردن عطش آمریکا و دیگر کشورهای صنعتی جهان کافی نیست. کارشناسان می‌گویند تقاضای زیاد نفت از سوی چین و هند، قیمت‌های نفت را بار دیگر به بالای ۱۰۰ دلار در هر بشکه می‌رساند. آنها معتقدند قطع تولید نفت در سالهای آینده ممکن است منجر به سراسیمگی کشورها، احتکار بنزین و احتمالا شرایطی همانند تحریم نفتی اعراب در سال ۱۹۷۳ و انقلاب ایران در سال ۱۹۷۹ شود. کمبود جهانی دیگر سوخت‌ها نیز ممکن است زودتر از آنچه که بسیاری افراد فکر می‌کنند، رخ دهد زیرا جمعیت هفت میلیاردی زمین با یک میلیارد خودروی بنزین‌سوز که پایه‌های تمدن جدید را تشکیل می‌دهند، محدودیت‌های منابع انرژی قابل سوخت را درک نمی‌کند.

* دولت‌های جرج بوش و باراک اوباما احتمال کمبود منابع نفتی جهان را مخفی کرده‌اند

در حالی که مقامات صنعت نفت این نظرات مبهم را جدی می‌گیرند، منتقدان، دولت‌ آمریکا و دیگر دولت‌ها را متهم به دروغگویی درباره ذخایر آینده نفت و قصور در حرکت به سوی جایگزین‌های سوخت می‌کنند. «رابرت هیرش»، یکی از مشاوران صریح وزارت انرژی مدعی شد که دولت‌های جرج بوش و باراک اوباما احتمال کمبود منابع نفتی جهان را مخفی کرده‌اند. هیرش پیش‌بینی کرد که کسری منابع نفتی در چهار سال آینده رخ خواهد داد و شوک بزرگی را به اقتصاد جهان وارد می‌کند که همین امر منجر به جیره ‌بندی بنزین می‌شود. دولت‌های انگشت‌شماری برنامه‌های صرفه‌جویی در بنزین را در دوران انتقال چنددهه‌ای به سوی خودروهای کم مصرف طراحی کرده‌اند. منتقدان می‌گویند که با وجود چهار برابر شدن قیمت نفت از سال ۲۰۰۳ تا ۲۰۱۱، رهبران کشورها و صنایع، تنگنای رو به وخامت انرژی در جهان را نادیده گرفته‌اند. به طور مثال، در حالی که مقامات صنعتی آمریکا با سر و صدای زیادی درباره تکنیک‌های استخراج نفت صحبت می‌کنند که می‌تواند ذخایر نفت و گاز طبیعی که قبلا قابل دسترس نبودند را احیا کند، بیشترشان درباره احتمال افزایش درخواست‌ها از جهان سوم که منجر به کمبود و بالا رفتن قیمت نفت می‌شود، چیزی نمی‌گویند.

ناظران صنعتی می‌گویند که برخی از پیش‌بینی‌‌های اداره اطلاعات انرژی آمریکا به طور مبالغه‌آمیزی خوش‌بینانه بوده است، خصوصا اینکه تولید جهانی سوخت‌های مایع، بین سال‌های ۲۰۱۱ تا ۲۰۳۵ به حدود ۶/۲۱ میلیون بشکه در روز افزایش می‌یابد که برابر با ذخایر کنونی پنج تولیدکننده بزرگ نفت خاورمیانه است. بسیاری کارشناسان معتقدند که در سیاست‌ها و پیش‌بینی‌های اداره اطلاعات انرژی که به عنوان بازوی اطلاعاتی مستقل وزارت انرژی آمریکا محسوب می‌شود به علاوه آژانس بین‌المللی انرژی در پاریس و حتی کمیسیون تبادل و امنیت آمریکا، خطرات کمبود نفت و احتمالا گاز طبیعی مخفی شده است.

* قیمت نفت طی یک دهه به ۲۰۰ دلار در هر بشکه می‌رسد

تحلیل رایانه‌ای «مک کلاچی» نشان می‌دهد که ذخایر ثابت‌شده همه سوخت‌های اولیه جهان، احتمالا زودتر از آنچه که اداره اطلاعات انرژی آمریکا پیش‌بینی کرد به پایان می‌رسد و این مسئله، سوالاتی را درباره چگونگی افزایش مصرف منابع پایان‌پذیر به وجود می‌آورد. محققان صندوق بین‌المللی پول که از طرف این صندوق صحبت نمی‌کردند در ماه مه پیش‌بینی کردند که افزایش تقاضا برای نفت، منجر به سیر صعودی دائم قیمت این مایع گرانبها و رسیدن آن به ۲۰۰ دلار در هر بشکه در طول یک دهه می‌شود. اگر مشخص شود که دست‌اندرکاران بورس در جریان بالا رفتن قیمت نفت چه رفتارهایی را از خود نشان داده‌اند، قیمت نفت بیش از این بالا خواهد رفت. «سداد الحسینی» معاون اجرایی سابق شرکت «آرامکو»، شرکت ملی نفت عربستان سعودی می‌گوید: جهان باید چشم‌انداز پایان ذخایر نفتی و این حقیقت که دوران نفت فراوان و ارزان به پایان رسیده را بپذیرد. وی در ایمیل‌هایی به مک‌کلاچی، خواستار اقداماتی برای صرفه‌جویی در مصرف انرژی شده است.

«هنری گروئنسپکت» معاون اداره اطلاعات انرژی آمریکا، از پیش‌بینی این بنگاه درباره منابع اصلی جهانی نفت دفاع کرده و می‌گوید که این اطلاعات با توجه به عوامل مختلف جهانی ارائه شده است. وی در عین حال یادآور شد که درباره ذخایر آینده انرژی با توجه به تقاضا برای سوخت‌های مایع و فقدان شفافیت درباره ذخایر برخی کشورها، تردیدهای قابل توجهی وجود دارد.  

یک گروه بین‌المللی از دانشمندان و کارشناسان امور انرژی این مسئله را مطرح کرده‌اند که تولید نفت جهانی به نهایت خود رسیده و یا این روند به زودی و با آغاز نیمه دوم دوره نفتی آغاز خواهد شد. این کارشناسان که به عنوان طرفداران اوج نفتی شناخته می‌شوند، می‌گویند که تولید ۵۰۰ میدان نفتی بزرگ که بیشترین سوخت‌های مایع جهان را تامین می‌کنند، رو به کاهش است و این مسئله منجر به کاهش ۱۷ میلیون بشکه‌ای روزانه نفت تا سال ۲۰۳۵ خواهد شد. اگر آنها درست بگویند، در صورتی که اداره اطلاعات انرژی آمریکا به درستی درخواست‌های آینده را به تصویر کشیده باشد، تولید سوخت‌های مایع باید ۶/۳۸ میلیون بشکه در روز افزایش یابد که بیش از ۴۰ درصد از تولید کنونی جهانی را تشکیل می‌‌دهد.

«کجل آلکلت»، رئیس سوئدی انجمن مطالعات اوج نفتی می‌گوید: ما با شرایطی روبرو هستیم که واقعا درک آن برای همه دشوار است. اما مقامات صنعت نفت به شدت با این اظهارات مخالفند. «دانیل یرگین»، مشاور صنعتی و رئیس انجمن تحقیقات انرژی کمبریج معتقد است که طرفداران اوج نفتی پیشرفت‌های فناوری را دستکم گرفته‌اند. وی می‌افزاید: در حالی که هزینه‌ها بالا رفته است، در صورتی که منابع کافی وجود داشته باشد، می‌توان از آنها در چارچوب زمانی منطقی استفاده کرد. یرگین که کتاب اخیرش با عنوان «جستجو: امنیت، انرژی و دوباره‌سازی جهان مدرن» درباره تقلای جهانی برای دستیابی به سوخت نوشته شده، در مصاحبه‌ای به افزایش تقریبا ۲۵ درصدی تولید نفت آمریکا از سال ۲۰۰۸ تاکنون و کشف‌های مهم جدید در دریای شمالی و سواحل برزیل و غنا اشاره می‌کند.

* کارشناس موسسه بروکینگز: تردیدی وجود ندارد که جهان در مراحل پایانی خرید نفت ارزان قرار دارد

«رکس تیلرسون»، رئیس و مدیر اجرایی شرکت «اکسون موبیل» در مصاحبه‌ای با شورای روابط خارجی آمریکا گفت که قیمت‌های بالای نفت این صنعت را وادار به یافتن منابعی کرده است که پیش از این در دسترس نبودند. فناوری جدید کشف تریلیون‌ها بشکه نفت را که در لایه‌های سنگی زیرزمینی کشورهای غربی نهفته هستند، ساده می‌کند و همین مسئله ما را به بخش نهایی نرخ‌های تولید کنونی در قرن جاری می‌برد. همچنین «چارلز ابینگر»، کارشناس موسسه بروکینگز که درباره مسائل انرژی به ۵۰ کشور مشاوره داده است، می‌گوید: هیچ تردیدی وجود ندارد که جهان در مراحل پایانی خرید نفت ارزان قرار دارد.

آلکلت به این مسئله پاسخ داده و می‌گوید: آیا ما در حال پایان نفت گران هستیم؟ من متقاعد نمی‌شوم. اما در جهان کنونی بیشتر اکتشاف‌های نفتی محدود بوده‌اند. برای مثال وی می‌گوید که اگر کشف جدید شرکت نفتی «استات‌اویل» نروژ در دریای شمال حدود یک میلیارد بشکه باشد، این همان میزانی خواهد بود که جهان در طول ۱۲ سال آن را به مصرف می‌رساند.