نخ جوت؛ لیف طلایی برای فرش ماشینی

 

بهنام قاسمی- مجله کهن

 

همچنین در این باره بخوانید :: همه چیز در مورد نخ جوت

 

جوت یکی از الیاف طبیعی مهم و ارزشمند است که استفاده های گسترده ای از آن در سراسر جهان به عمل می آید. جوت در بین الیاف طبیعی ویژگی های منحصر به فردی دارد که آن را از سایر الیاف متمایز می کند. این لیف در واقع یک لیف گیاهی است که در آب و هوای گرم و مطلوب رشد می کند. الیاف جوت به لیف طلایی مشهور است چرا که علاوه بر ارزش فوق العاده بالا و سازگاری کامل با محیط زیست دارای خاصیت درخشندگی نیز هستند.  جوت از آنجائی که مصرف بسیار بالا و موارد استفاده متعددی دارد یکی از مهمترین الیاف طبیعی به شمار می رود. از خصوصیات مهم این الیاف می توان به بازیافت صددرصد در طبیعت، مقاومت سایشی بالا، قابلیت تهیه نخ های ظریف، عایق حرارتی و ضد الکتریسیته ساکن بودن و… اشاره کرد.

جوت و کنف چه تفاوتی دارند؟
این دو لیف طبیعی هر چند که دارای تشابهات زیادی هستند و هر دو ریشه گیاهی دارند اما در عین حال یکی نیستند. هر کدام از گیاه خاصی با خصوصیات فیزیکی متفاوت بدست می آیند. در بازارهای جهانی الیاف جوت یا چتایی با نام تجاری Jute، الیاف شاهدانه با نام تجاری Hemp و الیاف کنفی با نام تجاری Kenaf مشهور هستند.
لیف، نخ و پارچه های بافته شده از جوت در همه جای دنیا کاربردهای فراوانی دارد و هنوز با پیشرفت روز افزون صنعت الیاف مصنوعی نه تنها الیاف جوت فراموش نشده بلکه گران تر و ارزشمند تر شده اند. در کشوری مانند هند بیش از ۱۰۰۰ قلم کالا با جوت ساخته می شوند. هنوز هم در دنیا جوت به عنوان گزینه عالی برای تولید کیسه های گونی حمل مواد غذایی به شمار می آید. جوت در تولید انواع کیف، کفش، شال، پیراهن، صنایع دستی و… کاربرد دارد.
حتی امروزه جوت را رنگرزی می کنند و با تولید رنگ های زیبا به طور گسترده ای در تولید صنایع دستی با ارزش افزوده بالا از آن استفاده می کنند. اما در ایران عمده کاربرد نخ جوت در پود فرش ماشینی است و کیفیت نخ جوت از نظر یکنواختی و مقاومت و ظرافت رابطه مستقیم با کیفیت فرش دارد. یعنی هر چه جوت به کار رفته کیفیت بیشتری داشته باشد طبعاً فرش مرغوب تری از آن تولید می شود. می توان گفت نوع نخ جوت مصرفی در فرش با توجه به مدل ماشین بافندگی فرش متفاوت است و به طور کلی به ۴ گروه اصلی CRX، CRT، CRM و CB تقسیم می شود. نخ های جوت گرید CRX ظریف تر و CB ها ضخیم تر هستند.

در حال حاضر میزان تولید جهانی این لیف نزدیک به سه و نیم میلیون تن است و کشورهای بنگلادش و هندوستان از جمله بزرگترین تولیدکنندگان این لیف هستند و بیش از ۹۰ درصد الیاف جوت جهان در این دو کشور تولید می شود. ۱۰ درصد بقیه الیاف جوت جهان در کشورهای چین، ویتنام، میانمار، کامبوج، اندونزی، نپال و … تولید می شود.
علت اینکه ۹۰ درصد این نوع لیف در هند و بنگلادش تولید می شود علاوه بر آب و هوای مناسب، مرطوب و بارندگی های زیاد، نیروی کار ارزان و کم توقع این دو کشور است. شاید به جرات بتوان گفت پروسه تولید نخ جوت پر مشقت ترین پروسه تولید الیاف در جهان باشد و شاید بتوان گفت به غیر از مردم فقیر این کشورها در کشور دیگری امکان استحصال این لیف وجود ندارد. چرا که در این کشورها تولید این لیف به صورت صددرصد دستی انجام می شود. در این کشورها حتی کارگرانی که در بخش استحصال الیاف جوت فعالیت می کنند با وجود سختی کار بالا، دستمزدهای بسیار کمی دریافت می کنند و بیماری ها و خطرات بسیار زیاد جسمی آن ها را تهدید می کند. این کارگران معمولاً تنها برای ادامه حیات و بدون امید به زندگی بالا کار و فعالیت می کنند. در سال های دورتر کشاورزان ایرانی در شمال کشور کاشت جوت و تحویل آن به دو کارخانه بزرگ کنف کار و ایران کنف را به خاطر دارند اما امروز دیگر خبری از جوت در ایران نیست و دستگاه های این کارخانجات هم یا به عنوان آهن پاره فروخته شده و یا به بنگلادش منتقل شده است.■

نویسنده: بهنام قاسمی- مجله کهن