خطر در کمین برندهای صادراتی ایران؛عراق و افغانستان هم سخت‌پسند شدند

 

درحالی که تجار ایرانی می توانند با صادرات کالاهای با کیفیت انحصار بازارهای افغانستان و عراق را از آنِ خود کنند نگاهی به وضع کالاهای صادراتی نشان می دهد، در آینده ای نه چندان دور این بازارها را از دست خواهیم داد.

به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری تسنیم، سال‌هاست که مقام معظم رهبری بر کاهش وابستگی اقتصاد ایران به درآمدهای نفتی و افزایش میزان صادرات غیرنفتی تاکید می کنند و البته تمامی فعالان اقتصادی و دولتی‌ها هم به اهمیت این سیاست واقف هستند.

ولی نکته اینجاست که باوجود اثرات مخرب وابستگی اقتصاد ایران به نفت و درآمدهای نفتی در عمل گامی برای افزایش و تقویت صادرات غیرنفتی انجام نشده است. موید این گفته را می توان در وضع مراودات ایران با کشورهای همسایه دانست.

در ساده ترین مثال می توان کیفیت کالاهای صادراتی ایران به افغانستان و عراق را مورد اشاره قرار داد، کالاهای بی کیفیتی که موجب کاهش میزان صادرات ایران به عراق و افغانستان شده است آنهم در شرایطی که تجار ایرانی می توانستند بهترین استفاده را از بازارهای عراق و افغانستان داشته باشند چراکه این کشورها به‌دلیل داشتن مرز مشترک و همچنین بازار مناسب برای کالاهای ایران، مهم‌ترین بازارهای منطقه‌ای برای صادرات تولیدات داخلی ایران محسوب می‌شوند.

همانطور که آمار رسمی گمرک نشان می دهد عراق دومین و افغانستان چهارمین مقصد کالاهای صادراتی ایران به‌شمار می‌روند و هر ‌سال حجم مناسبی از کالاهای غیرنفتی ایران به این دو کشور صادر می‌شود. هرچند که کیفیت نامناسب کالاهای صادراتی به این کشورها موجب کاهش میزان مراودات بین ایران با افغانستان و عراق شده است.

“مصالح ساختمانی، ذغال، پتو، نمک، رب گوجه فرنگی، ماکارونی، مواد نفتی، بنزین، مواد غذایی، میوه و تره بار و …” عمده ترین محصولات صادراتی ایران به کشورهای همسایه می باشد؛ روال نامطلوب در صادرات کالاهای بی کیفیت موجب نارضایتی عراق و افغانستان شده و موید آن را هم می توان براحتی در آمارهای رسمی صادرات و واردات کشور که توسط گمرک جمهوری اسلامی ایران منتشر شده، مشاهده کرد.

 

 

آنطور که آمار ۹ ماهه سال ۹۳ نشان میدهد، عمده صادرات ایران به کشورهای چین، عراق، امارات، افغانستان و هند بوده است که در این بین صادرات به عراق در ۹ ماهه امسال نسبت به مدت مشابه سال قبل از نظر وزنی با کاهش ۱۳.۷۶ درصدی و از نظر ارزش دلاری با کاهش ۰.۶۱  درصدی مواجه شده است.

کشور عراق در این مدت ۱۷.۵۹ میلیون دلار کالا از ایران وارد کرده این درحالی است که در مدت مشابه سال قبل ۱۹.۴۶ میلیون دلار واردات عراق از ایران بوده است.

همچنین افغانستان در ۹ ماهه نخست امسال ۷.۳۵ میلیون دلار کالا از ایران وارد کرده درحالی که در مدت مشابه سال قبل ۸.۰۶ میلیون دلار میزان واردت افغانستان از ایران گزارش شده بود. گفتنی است میزان صادرات ایران به افغانستان در مدت مورد گزارش از نظر وزنی ۱۶.۸۲ درصد کاهش یافته است.

گفتنی است، سهم عراق از صادرات ایران در تاریخ مورد بررسی ۱۷.۵۹ درصد و سهم افغانستان ۷.۳۵ درصد بوده است.

خبرنگار تسنیم که برای بازدید از گمرک ماهی رود به مرز ایران و افغانستان سفر کرده بود از نزدیک شاهد وضع نامطلوب کالاهای صادراتی به کشور افغانستان بود؛ در این گمرک مرزی صادر کننده ای که رب گوجه فرنگی را به افغانستان صادر می کرد این محصول را با کیفیت پایین و در نازل ترین بسته بندی به طرف افغان فروخته بود.

 

این درحالی است که تصور از کالای صادراتی “کالایی با کیفیت بالا و بسته بندی مرغوب” است و کمتر دیده شده بود که کالاهای با کیفیت پایین عنوان “صادراتی” را یدک بکشند. ولی این اتفاق در مراودات ایران با عراق و افغانستان به صورت گسترده رخ داده و بدون هیچ تغییری در رویه کماکان کالاهای بی کیفیت با برند ایرانی به همسایه های کشورمان صادر می شود.

نکته قابل تأمل اینجاست که تجار ایرانی در صورت تقویت و افزایش کیفیت محصولات خود به راحتی می توانند انحصار بازار عراق و افغانستان را از آن خود کنند ولی با توجه به فضای مناسب این دو بازار منطقه‌ای و حجم بالای صادرات ایران به این دو کشور باید اهمیت ویژه‌ای برای صادرات به این دو کشور قائل شد و با صدور کالاهای با کیفیت این بازار را برای صادرات مستمر حفظ کرد.

 

 

همچنین باید یادآور شد که کیفیت پایین برخی محصولات صادراتی به افغانستان موجب شده تا این کشور از واردات محصولاتی از جمله بنزین و مشتقات نفتی منصرف شود؛ این خبری بود که چند روز قبل خاشی مدیرکل گمرکات استان خراسان جنوبی در جمع خبرنگاران اعلام کرد و گفت از اول دی ماه صادرات بنزین و گازوئیل و مشتقات نفتی به افغانستان متوقف شده است علت آنهم نارضایتی طرف افغان از کیفیت پایین این محصولات است.

توقف صادرات بنزین ایران به افغانستان درحالی رخ داده که طبق اعلام رئیس روابط بین‌الملل اتاق‌های تجارت افغانستان سالانه حجم واردات نفتی افغانستان به حدود یک و نیم میلیون تن می‌رسد که که حدود ۱۰ درصد آن از جمهوری اسلامی ایران وارد می‌شود.

هرچند این اولین بار نیست که طرح افغانی از واردات محصولات ایران منصرف شده چراکه قبلاً هم برخی از کالاهای بی کیفیت مرجوع شده بود. شاید مهمترین علت بروز چنین وقایعی را بتوان نبود آینده نگری در تجار دانست چراکه اگر اندک توجهی به آینده نگری و کسب سود بلند مدت و مستمر در بین صادرکنندگان این محصولات وجود داشت هرگز حاضر به از دست دادن چنین بازارهایی نمی شدند.

 

 

گفتنی است که چندی پیش سفیر عراق نیز نسبت به کیفیت پایین کالاهای ایرانی صادر شده به عراق گلایه و اعلام کرده که دولت متبوعش قصد دارد در مبادی ورودی کالاهای ایرانی به عراق کنترل کیفی کالا را جدی گرفته و از ورود کالاهای بی‌کیفیت ایرانی جلوگیری کند.

سیدعباس عراقچی، سخنگوی دستگاه سیاست خارجی کشورمان نیز در مردادماه ‌سال گذشته با اذعان بر صدور کالاهای بی‌کیفیت خاطرنشان کرد: «متأسفانه باید به این حقیقت اذعان داشت که برخی از تجار ایرانی در رابطه با صادرات کالا به کشورهای منطقه مانند عراق، افغانستان و کشورهای حوزه آسیای میانه و قفقاز برداشت نادرستی دارند و گمان می‌کنند که سطح استانداردهای زندگی در این کشورها به گونه‌ای است که می‌توانند هر کالایی را صادر کنند. متأسفانه این تجار به بازار و صادرات کالاهای ایرانی صدمه زده‌اند و به رقبای ما کمک کرده‌اند تا با کالاهای با‌کیفیت‌تر وارد صحنه شوند و بازار عراق را به تصاحب خود درآورند. شکوه و گلایه از عملکرد تجار ایرانی در رابطه با سایر کشورهای منطقه نیز مطرح شده است که امیدوارم شرکت‌های سرمایه‌گذار خود به این موضوع توجه داشته باشند که بدست آوردن یک بازار بین‌المللی حتی در عراق کار بسیار دشوار و باقی ماندن در این بازار از آن نیز دشوارتر است.»

و اما آنچه هم اکنون از اهمیت بالایی برخودار است توجه “مسئولان مربوطه در وزارت خانه های اقتصاد، صنعت و نفت” به وضعیت صادرات محصولات ایرانی به کشورهای منطقه است چرا که اندکی تعلل در این زمینه می تواند خطر از دست دادن بازارهای افغانستان و عراق و دیگر کشورهای همسایه را در پی داشته باشد.

گزارش از فاطمه محمدی