خواستن، توانستن است

با دکتر مرتضی موسی خانی، مدیر کمیته ملی ربوکاپ ایران

نویسنده: آریا صبوری

رباتیک در ۲۰ سال آینده یکی از سه صنعت بزرگ دنیا خواهد بود. پیش بینی می شود تا آن سال بیش از ۳۰ درصد از کل نیروی کار سیاره زمین در این صنعت کار کنند. با بررسی اجمالی دانش و فناوری رباتیک متوجه می شویم کشور ما در این زمینه توانایی های نهفته بسیاری دارد که می تواند از همین حالابرای ۲۰ سال آینده سرمایه گذاری و برنامه ریزی کند. حضور پررنگ مرکز تحقیقات مکاترونیک (MRL ) در صنعت رباتیک ایران و توجه ویژه دانشگاه آزاد واحد قزوین به اهمیت مسابقات دانشجویی در رشد و علاقه مندسازی مهندسان و مدیران آینده به این صنعت باعث شد تا پای گفت وگوی دکتر مرتضی موسی خانی، مدیر این دانشگاه بنشینیم.
دکتر مرتضی موسی خانی، مدیر دانشگاه آزاد اسلامی واحد قزوین و مدیر کمیته ملی ربوکاپ جمهوری اسلامی ایران با این که در رشته مدیریت تحصیل کرده، اما با راه اندازی یکی از مراکز بزرگ تحقیقات مکاترونیک و رباتیک کشور در دانشگاه آزاد قزوین نقش مهمی در تربیت متخصصان و مهندسان جوان در این حوزه از دانش داشته است. تیم های دانشگاه قزوین و مرکز تحقیقات مکاترونیک از سال ۲۰۰۳ در مسابقات بین المللی ربوکاپ حضور داشته و مقام های ارزشمندی برای کشور کسب کرده اند. از سال ۱۳۸۵ به دلیل حضور مقتدرانه تیم های رباتیک ایرانی در مسابقات جهانی این رشته، مجوز برگزاری مسابقات بین المللی ربوکاپ آزاد ایران از طرف فدراسیون جهانی ربوکاپ صادر شده که امسال شاهد برگزاری هفتمین دوره آن بودیم.

چرا دانش رباتیک باید برای کشوری مثل ایران مهم باشد؟
ما طی ۱۰ سال آینده خواهیم دید واژه ربات، رباتیک، مکاترونیک و ربوکاپ بسیار ذکر خواهد شد.
نیاز به ربات یک ضرورت دنیای آینده است و اگر کشوری بهره برداری از ربات نداشته باشد نمی تواند موفق باشد. در مکان هایی که برای انسان خطرناک است یا صعب العبور است، مثل اعماق دریا که انسان نیاز به نمونه برداری یا تعمیرات دارد، از ربات استفاده می کنند. در مواقعی که بعد مسافت زیاد یا نیاز به انجام فعالیت ها از راه دور اعم از جراحی است از ربات استفاده می شود. به هر ترتیب ربات می تواند فعالیت هایی انجام دهد که برای انسان غیرممکن باشد. در دنیای امروز کسانی که می توانند از ربات بهره برداری کنند کارایی سیستم خود را افزایش می دهند. در دنیای رقابتی که مرزها به واسطه دانش برداشته شده اند، رقبا اگر به این دانش دست یابند آن را به شما عرضه می کنند و زمانی که همه بتوانند برداشت کنند، آنها بیشتر می توانند بازار را تسخیر کرده و درآمد ایجاد کنند و شما عقب می مانید. لذا این یک الزام استراتژیک است و اگر کسی نداشته باشد و بهره مند نباشد نمی تواند موفق باشد. من معتقدم ما به واسطه داشتن نیروی انسانی متخصص، انسان هایی خلاق، مستعد و علاقه مند به رباتیک و هوش مصنوعی می توانیم از این شایستگی بهره مند و پیشگام جهان باشیم. کافی است تمرکز کنیم و وقتی تمرکز کردیم جهتگیری خوبی داریم و با این جهتگیری می توانیم پیشگام بوده و سهم بازار و سرعت بیشتری داشته باشیم و از این مزیت استراتژیک استفاده کنیم.

بنابراین شما به طور قطع باور دارید که ایران می تواند در کنار اقتصاد وابسته به نفت، اقتصاد تولید محور تکنولوژیک داشته باشد و رباتیک چنین ظرفیتی دارد؟
صددرصد همین طور است. من معتقدم هم رباتیک و هم بخش شبیه سازی و نرم افزاری این قابلیت را دارد. کشور ما نیز به علت داشتن نیروهای خلاق می تواند مثل کشورهایی نظیر هند و آمریکا، شهرها و پارک های فناوری بسازد و جوانان مشتقاق و علاقه مند را در آن منطقه جمع کند. امسال هم با تاکید رهبر معظم انقلاب باید یکی از داشته های ما یعنی ظرفیت تولید نرم افزار و حتی سخت افزار را تقویت کنیم. در بخش سخت افزار گاهی اوقات به اجزا نیاز داریم که آن را هم می سازیم و امکان پذیر است، اما گاهی ترکیب این سخت افزار ها برای ساخت بعضی ماشین آلات است که آن قابلیت را بچه های ایرانی در خودشان دارند. لذا اگر برنامه ریزی خوبی در نقشه راه توسعه کشور و نقشه آموزشی کشور تدوین کنیم و سازمان های مرتبط مثل سازمان پژوهش های علمی و صنعتی را با هم مرتبط کنیم، با یک برنامه منسجم می توانیم صادرکننده بخش مهمی از نرم افزارهای جهان برای ربات های مختلف باشیم. حوادث صنعتی که پیش می آید نیروهای انسانی را از کار افتاده می کند و ما نیروهای ماهرمان را که سرمایه های سازمان هستند از دست می دهیم.
در این مواقع ربات به انسان ها کمک می کند. بسیاری از کارگران در محیط های اسیدی ای کار می کنند که یک دقیقه نمی توان در آن محیط ماند، ولی آنها هشت ساعت آنجا کار و زندگی می کنند. قطعا این موارد در جسم شخص اثر می گذارد و ما نیروی متخصص و ماهر کشور را از دست می دهیم. گذشته از بعد انسانی اگر ما حتی از بعد سرمایه ای هم نگاه کنیم، جایگزینی این افراد برای صنعت هزینه های سنگینی دارد. ما خیلی راحت از کنار این موارد می گذریم که بسیار حیاتی و با اهمیت هستند.

این تصور که با به خدمت گرفتن ربات، نیروی کار انسانی بیکار می شود، درست است؟
سوال خیلی خوبی است. خیر. ربات ها باعث می شوند بازدهی صنعت بالابرود. وقتی این نسبت بالابرود، این صنعت می تواند سهم بازار بیشتری به دست بیاورد. وقتی سهم بازار بیشتری به دست آورد، توسعه پیدا می کند. توسعه ای که ممکن است در بخشی غیر از بخش کار بدنی باشد. مثلادر بخش طراحی و توسعه محصول سرمایه گذاری های جدید در کشور اتفاق می افتد.
حالاعکسش را ببینید که اگر ربات ها نباشد چه می شود. سیستم های ما به کار نیروی انسانی متکی می شود. این سیستم نمی تواند رقابت کند و وقتی نتوانست رقابت کند می شود نیم درصد بازار جهان که متاسفانه بازار ایران در حال حاضر است. یک درصد جمعیت جهان، یک درصد خاک جهان و نیم درصد هم سهم بازار جهان را داریم. ما اگر قرار باشد به این نیم درصد قناعت و داخل کشور رقابت کنیم، با توجه به نیاز کشور هیچ وقت نمی تواند صنعت ما رشد داشته باشد. در ضمن این که مردم قدرت انتخاب دارند و می توانند از کالاهای باکیفیت تر و با قیمت کمتر استفاده کنند. این واقعیتی است، شما می توانید مرز کشور را ببندید که این قابل انجام نیست. اولاما به مبادله کالابا خارج از کشور نیاز داریم و دوم مردم به شکل های مختلف با خارج از کشور تعامل دارند. فرمایش رهبر معظم انقلاب در ارتباط با حمایت از کار و سرمایه ایرانی باید به اعتقاد عمومی تبدیل و در سطح جامعه پیاده سازی شود.
ما دو مزیت مواد اولیه ارزان و نیروی انسانی متخصص ارزان را داریم. اما در کنار آن و برای تحقق هدف حمایت از کار و سرمایه ایرانی باید صنعت از مکانیزاسیون و اتوماسیون بهره برداری کند و اثربخشی کار را بالاتر ببرد تا ما درآمد بیشتر داشته باشیم، سرمایه گذاری بیشتری کنیم و در ادامه اشتغالزایی بیشتر خواهد شد. در همین کشورهای پیرامون ما این مساله بارز است، لذا من معتقدم مسئولان ما باید خیلی سریع کارگروه هایی را تشکیل دهند و این کار گروه ها نباید هیچ دغدغه ای داشته باشند تا بتوانند از این مزیت های کشور استفاده کنند و سریع تر به مقصود برسیم.

به نظر می رسد نگاه شما فقط به صنعت رباتیک نیست. چه صنعت هایی می تواند آینده درآمد ایرانی را دانش محورتر کند؟
ببینید در حال حاضر هند میلیاردها دلار صادرات نرم افزار دارد. هندی که با ما صنعت کامپیوتر را شروع کرده است در حال حاضر نرم افزار صادر می کند. ما هم در تولید نرم افزار این قابلیت را داریم. اگر دانشگاه ها و مراکز تحقیقاتی ما با حضور استادان صاحب نام و با بررسی نیازهای صنعتی، دستگاه های صنعتی و ماشین آلات و… در بحث نرم افزارها شروع به کار کنند در این صورت بزودی یعنی در چند سال آینده می توانیم درآمد های چند ده میلیاردی از صادرات نرم افزار داشته باشیم. وقتی استراتژی های توسعه ژاپن را ملاحظه می کنید، ژاپنی ها در چند سال اخیر استراتژی توسعه شان را در مسیر و محور توسعه دانشگاه ها و مراکز تحقیقاتی و ایده پردازی قرار داده اند، چون ذهن قابل رقابت نیست، اما تلویزیون و خودرو قابل رقابت اند. خلاقیت های ذهنی و فروش این ایده ها و تبدیل آنها به محصولات نوآورانه و جدید می تواند گنجی تمام نشدنی باشد. در ژاپن دانشگاه ها از آموزش محور و پژوهش محور به کارآفرین محور تبدیل شده اند و دانشگاه ها بچه ها را به این سمت برده اند که ایده های خلاقانه خود را به محصول تبدیل و پیاده سازی کنند.
من اخیرا دیدم این پنج کشور توسعه یافته یک اتحادیه تشکیل دادند. واقعا به فکر فرو رفتم که ما هم شاید می توانستیم یکی از این محور ها باشیم، یعنی به عنوان یک قطب اقتصادی قوی با چند کشوری که از نظر آرمان ها با ما هماهنگی دارند یک اتحادیه تشکیل دهیم و واقعا به قطبی در جهان تبدیل شویم. من معتقدم ما، هم می توانیم قدرت فرهنگی جهان باشیم و هم قدرت اقتصادی جهان. این امکان برای ایران هست. شعار هم نمی دهم و به عنوان فردی که کار کرده ام و در کنار محققان زندگی می کنم و در کنار دانشجوها هستم می دانم، ولی خلاهای بزرگ همین جهت دهی ها، نبودن یک استراتژی مشخص و عدم تمرکز است. وقتی نور ملایم خورشید را با ذره بین متمرکز می کنید می سوزاند. ما هم برای بازکردن راه سنگلاخی پیش رویمان باید انرژی های پراکنده را متمرکز کنیم.

اجازه دهید به بحث رباتیک بازگردیم. کمیته ملی ربوکاپ چرا تشکیل شد و چه رسالت هایی دارد؟
فدراسیون جهانی ربوکاپ برای ساماندهی و توسعه فعالیت رباتیک در کشورها و برگزاری مسابقات محلی به گروهی از دست اندرکاران و استادان باتجربه ای که در ربوکاپ بودند مجوز می دهد کنار هم کار کنند و به عنوان نماینده فدراسیون در این منطقه برای برگزاری مسابقات ربوکاپ و توسعه و ترویج دانش رباتیک فعالیت نمایند. کمیته ملی ربوکاپ ایران جمعی از استادان دانشگاه های صاحب نام هستند، استادانی مانند دکتر جم زاد که از سال ۱۹۹۸ در این مسابقات بودند از دانشگاه صنعتی شریف تا دکتر پالهنگ در دانشگاه صنعتی اصفهان، دکتر شیری از دانشگاه امیرکبیر، دکتر شهری و دکتر ناظمی از دانشگاه شهید بهشتی، مهندس هاشمی، دکتر شعرباف، مهندس اسدالله نوروزی و دکتر محمودی از دانشگاه آزاد قزوین. اینها در واقع افرادی هستند که ترکیب کمیته ملی ربوکاپ را تشکیل می دهند.
افراد صاحب نظری هستند که سال ها کار کرده اند و مورد تایید فدراسیون جهانی هستند و برای این فعالیت برنامه ریزی می کنند. بعد از آن که در سال ۲۰۰۲ برای اولین بار در فوکوکا ژاپن همراه تیم شرکت کردم، اتفاقی که آنجا دیدم یک سالن خیلی بزرگی بود به نام فوکوکا که مسابقات در آن برگزار می شد. کل دانش آموزان را از شهر فوکوکا آورده بودند آنجا و به آنها عروسک رباتیک داده بودند و باید آن را سرهم می کردند و با دوستانشان مسابقه می دادند و به این ترتیب بچه ها را به این صنعت علاقه مند می کردند.
موسی خانی: مدل های ذهنی مدیران ما باید تغییر کند. تغییر این مدل های ذهنی جزئی از وظایف سازمان های یاد گیرنده است. ما باید مدیرانمان را به این باور برسانیم که می توانیم قیمت را پایین بیاوریم، ولی این هدف یک جهاد می خواهد
من آن سال که به این صحنه نگاه کردم به فکر فرو رفتم که خب ما چرا نباید وقتی در کشورمان علاقه به این دانش و هوش و استعداد فراوان هست، این کار را بکنیم. همانجا فکر کردم باید بیایم در کشورمان و بچه ها را با این فرهنگ آشنا بکنیم. همان روز با دوستان دور هم جمع شدیم. دوستان گفتند این اجتماعات از سال ۱۹۹۸ هم بوده، ولی وقتی می رویم ایران معمولارها می شود. به دوستان قول دادم اگر توفیقی بود و زنده بودیم و تا زمانی که هستیم در مجموعه های دانشگاهی و اجرایی کشور این جریان را حمایت کنیم و بیاییم این فرهنگ و دانش را در کشور توسعه دهیم. بعد از این که ۲ سال با فدراسیون جهانی ربوکاپ چانه زنی داشتیم که آنها می گفتند شما توان ندارید و از کشورهای آسیایی فقط ژاپن و در نهایت چین می توانند مسابقات را برگزار کنند، ما رفتیم فدراسیون ربوکاپ توانمندی هایمان را معرفی کردیم. فدراسیون به ما اجازه داد یک دوره مسابقات تحت نظر فدراسیون برگزار کنیم. اول که شروع کردیم در نمایشگاه بین المللی تهران فقط یک سالن خلیج فارس را گرفتیم با ۸۰ تیم. امروز که با شما صحبت می کنم حدود ۱۲۰۰ تیم در این مسابقات ثبت نام می کنند.
این مسابقات سبب شده پارسال تقریبا در تهران ۱۵۰ انجمن مکاترونیکی در مدارس تشکیل شود. این خیلی مهم است که مسابقات باعث شده در اقصی نقاط کشور این علم ترویج شده و مسابقات محلی برگزار شود. این علم پژوهشی هست که در دانشگاه ها شکل می گیرد. حضور این محقق ها در کنار هم سبب می شود از دستاورد های علمی هم بیشتر یاد بگیرند و بهره برداری کنند. البته ما برنامه هایی داریم و صحبت هایی داشتیم و دنبال می کنیم که بتوانیم کم کم مدرسه های رباتیک را راه اندازی کنیم و بعد نشست هایی داشته باشیم با وزیر محترم آموزش و پرورش و وزیر محترم علوم تا بتوانیم کم کم آن بچه ها را به دانشگاه های رباتیک بفرستیم که رشته های رباتیک بخوانند و در واقع مردان و زنان بزرگ علم رباتیک را در این دانشگاه ها تربیت بکنیم.

ما الان در مقطع لیسانس مهندسی رباتیک و در مقطع فوق لیسانس هم مهندس رباتیک و هم مکاترونیک داریم. هفته ملی رباتیک هم که مدت هاست در تقویم وزارت علوم گنجانده شده، اما به نظر می رسد صنعت، آمادگی پذیرش این همه کار آموزشی و پژوهشی را ندارد. آینده این صنعت و فارغ التحصیلان آن را چگونه می بینید؟
امام راحل همیشه می فرمودند جنگ یک نعمت است و ما در جنگ خیلی از کمبود هایی را که حس کردیم به سمت تولید کردن رفتیم. امروز با تاکیداتی که رهبر معظم انقلاب در بحث تحول اقتصادی، جهاد اقتصادی در بحث اصلاح الگوی مصرف داشتند، منظور از اصلاح الگوی مصرف ارتقای بهره وری است؛ یعنی درست مصرف کردن، یعنی جایی که لازم است تکنولوژی داشته باشیم که بهره وری بالاتر برود. امسال هم سال داشته های ملی و تولید ملی یعنی همین که در واقع صنعت داخلی را حمایت می کنیم و به این معنا که صنعت داخلی ما باید بازار بیشتری را در سطح جهان تسخیر بکند.
من فکر می کنم با این نگاه ها و مشکلاتی که بعضا هست باید به سمت تولید ملی حرکت کنیم. الان هم باید صنعت مان بیاید به این سمت که خودمان خیلی از چیز ها را تولید بکنیم. صنعت ما اگر بخواهد یک تکنولوژی وارد بکند خیلی سخت است. وقتی صنعت ما چه به عنوان سازنده ماشین های صنعتی و چه به عنوان اداره کننده های این ماشین ها، این ربات ها و این سخت افزار ها شروع به کار کرد می آید سراغ این دانشجویان مسلط به هوش مصنوعی، پردازش تصویر، رباتیک و این گونه مسائل.
الان خیلی از صنایع ما ممکن است در شرایط تحریم حتی نرم افزار نداشته باشند. اگر مشکلی پیدا بشود و نیاز باشد تعمیر انجام گردد باید منتظر باشند تا متخصصی از خارج از کشور بیاید یا ما برویم آنجا و دستگاه را تعمیر کنیم. صنعت باید به این سمت برود و از متخصص بومی استفاده کند، از نرم افزار بومی استفاده کند از سخت افزار بومی استفاده کند و این یک ضرورت است. دوم این که ما بعضی وقت ها می گوییم چرا قیمت تمام شده زیاد می شود؟ خب باید بدانیم قیمت تمام شده ترکیب سرمایه گذاری و سود حاصل از سرمایه گذاری است؛ یعنی وقتی شما می روید ۲ میلیارد تومان وام می گیرید با بهره ۲۰ درصد این بخشی از قیمت تمام شده می شود، هرچقدر این تکنولوژی ها بومی شود و قیمت ها پایین تر باشد، قیمت تمام شده محصول پایین تر خواهد بود.
اگر قیمت تمام شده محصول پایین تر باشد مزیت رقابتی پیدا می کند. به عقیده من صنعتگر ما نباید بنشیند و دیگران را متهم بکند. صنعتگر ما باید فکر کند که در این شرایط باید مدیریت بکند و معنی مدیریت یعنی همین استفاده صحیح از منابع. معنای مدیریت یعنی تبدیل کردن عوامل محیطی به عوامل سیستمی. عوامل محیطی دست مدیر نیست. اما عوامل سیستمی دست مدیریت است. ما باید این عوامل محیطی را دستمان بگیریم. این اداره کردن جزو ارکان یک مدیر است؛ یعنی این مدیر وظیفه اش این است که بتواند عوامل محیطی را تبدیل کند به عوامل سیستمی. رمز و راز اداره کردن همین است.
لذا ما باید بتوانیم اینها را خودمان دستمان بگیریم. قیمت های تمام شده را پایین بیاوریم. نرم افزار و سخت افزار را از عرضه کننده داخلی تهیه بکنیم با قیمت پایین تر یکی از عواملی که می تواند دستمان را بگیرد همین قسمت کار است و اگر این اتفاق افتاد، چون مواد اولیه در ایران خیلی ارزان است، مواد و تکنولوژی و دانشمان اگر از ایران باشد، کیفیت محصولمان هم برابر با کالای مشابه خارجی باشد، تعیین کننده یا رهبر بازار ماییم، چون قیمت ما پایین تر است و در واقع لیدر بازار می شویم.

در برخی صنایع مرتبط با رباتیک مانند صنایع الکترونیک ما با دنیا تبادل بسیاری داریم و در واقع نیازی نیست که بسیاری از کارهایی که در دنیا انجام شده را مجددا انجام دهیم. با این مسائل چطور می شود برخورد کرد؟
من معتقد نیستم که ما می توانیم همه چیز را داشته باشیم و تولید بکنیم از هواپیمای غول پیکر تا سوزن! من عرضم این است که روی آنجاهایی که شایستگی محوری داریم، تمرکز بکنیم. تخصیص استراتژیک ما باید همین جاها باشد. در مباحث استراتژیک شما باید غیر متوازن برخورد کنید. یعنی باید حتی تبعیض استراتژیک قائل بشوید. تمرکز کنیم در جاهایی که شایستگی داریم، توانمندی داریم، منابع را تخصیص بدهیم آنجا. یکی از آنجاها تولید نرم افزار است و یکی تولید بخشی از سخت افزار، مثلاهمین ربات های پرنده، ربات های امدادگر، ربات های خانگی، ربات های جراح و… ما اینها را می توانیم تولید بکنیم. حتی دانش کار با بعضی قطعات و اجزا را هم می توانیم داشته باشیم، ماشین آلاتی را تولید بکنیم و غیره. لذا من فکر نمی کنم این مصداق عام داشته باشد. یعنی نتوانیم در هیچ بخشی از صنایع الکترونیک وارد بشویم.

به طور مثال در بخش مکانیک و نرم افزار ربات می توانیم در تولید موفقیت داشته باشیم؟
صد در صد. ما الان در دانشگاه قزوین خودرویی که با پلتفرم پراید سایپا ساخته شده و در مسابقات هم اول شده تولید کرده ایم. توجه ما می بایست اول به نیاز داخل و دوم صادرات به کشورهای دیگر باشد که اگر یک مقدار تمرکز کنیم و قیمت های تمام شده را پایین بیاوریم ممکن است. تولید داخلی ما باید در پاسخ به فرمایشات رهبر معظم انقلاب باشد و به سمتی برود که قیمت را کاهش دهیم و کیفیت را بالاببریم.
من مثالی بزنم. مدیرعامل فورد که منصوب شد فورد در آستانه ورشکستگی بود. ایشان قیمت فورد را آورد پایین. روزنامه های آمریکا نوشتند اقدامی در حد جنایت. بعد مدیرعامل فورد پاسخ داد: «داشتن ماشین حق هر شهروندی است و ما باید کاری کنیم که قیمت را پایین بیاوریم» با پایین آوردن قیمت، فورد از ورشکستگی نجات پیدا کرد و دوباره برگشت به چرخه رقابتی و توانست از ورشکستگی نجات پیدا کند. مدل های ذهنی مدیران ما باید تغییر پیدا کند. تغییر این مدل های ذهنی جزئی از وظایف سازمان های یاد گیرنده است. ما باید مدیرانمان را به این باور برسانیم که می توانیم قیمت را پایین بیاوریم، ولی این هدف یک جهاد می خواهد. شروع کنیم هر آنچه را باعث کاهش قیمت می شود پیاده سازی کنیم. آنچه را زائد است حذف و یک سازمان کاملامنظم با حداقل هزینه ها داشته باشیم. می توانیم محصول خوبی ارائه کنیم با قیمت مناسب. می گویم محصول خوب این نیست که وقتی می خواهیم قیمت را کم کنیم بیاییم از کیفیت محصول بزنیم. یعنی مشخصات کیفی محصول نه تنها باید حفظ بشود، بلکه قیمت پایین بیاید.
البته یادمان هم باشد پشت هر توفیق یک عقیده هست و یک استمرار در یک عقیده؛ یعنی باید بر آن عقیده سماجت ورزیم و پافشاری کنیم، برایش سختی بکشیم تا موفق شد. این رمز موفقیت است. پس ما اگر مصمم باشیم که می توانیم، می شود هر کاری را انجام بدهیم. برای نمونه عرض کنم گروهی که از یک چرخ ریسندگی شروع می کند در روستای قهرود کاشان و امروزه صادرات آن فقط به کشورهای خارجی است و از یک گروه کوچک تبدیل می شود به یک شرکت ریسندگی و بافندگی و دوزندگی و بعد تولید محصول آن را در سطح بین المللی فقط صادر می کند و وقتی می رویم لباس از کشورهای مختلف می خریم و کلی تعریف می کنیم، در حالی که پوشاک قهرود به آلمان و دبی و امارات و… صادر می شود پس ما می توانیم، ولی آن چرخ ریسندگی با سماجت تبدیل به این شد. اگر سماجت نبود، سختی کشیدن نبود امکان پذیر نمی شد.
می گویند بهشت را به بها دهند نه به بهانه. مهارت دیگری که مدیران ما باید به آن دقت کنند مهارت ارتباطی است. اینجا باید مدیر مهارت برقراری ارتباط را داشته باشد. رمز موفقیت این نیست که شما بنشینید و انتظار داشته باشید همه در بزنند. باید به سراغ مشتری رفت و با او ارتباط برقرار کرد با بازار ارتباط برقرار کرد با عرضه کننده ارتباط برقرار کرد. جایی شما با چانه زنی ممکن است قیمت مواد را کم بکنید. مدیر بوتان رفته بود سراغ مس سرچشمه با یک ارتباط قیمت مواد را کم کرد. فروش محصولش را بیشتر کرد. از مس سرچشمه هم بیشتر کالاخرید. هم اینها بردند و هم آنها. یک ارتباط توانمند یعنی همین. می خواهم بگویم مدیران ما باید تلاش بکنند اگر شما پشت میز بنشینید موفق نمی شوید.
آقای بیل گیتس وقتی می خواست ایکس باکس را عرضه کند خودش رفت معرفی کرد در ژاپن در شرق آسیا. باید حرکت کنیم. اگر می خواهید محصول معرفی شود باید بلند شوید و خودتان به عنوان مدیرعامل از آمریکا بیایید ژاپن که مهد بازی های رایانه ای است و محصولت را معرفی کنی تا بتوانید آن بازار را هم بگیرید. این می تواند رمز موفقیت ایران باشد، چون ما از این مدیرها در کشور کم نداریم، ولی این باید فراگیر بشود؛ یعنی همه مدیران ما به جای این که بهانه گیری بکنند و همیشه دیگران را متهم بکنند باید بپذیرند شرایط کشور ما این است و در این شرایط تصمیم بگیرند تولید کننده باشد. پس باید توکل و تلاش کرد، چون خداوند می فرماید تلاشتان را بکنید بعدا به من توکل کنید من هم کمکتان می کنم. مثل شرکت شیرین عسل که الان بیش از صد میلیون دلار شکلات صادر می کند یا شرکت بهروز که از توزیع محصولات با یک ژیان آغاز شد اکنون می شود یکی از تولیدکنندگان برتر کشور و آن ژیان را هم به عنوان نشانه دم در کارخانه گذاشته اند.

دانشجویان، نیروهای کار آینده هستند که بخشی از آنها در آینده مدیران صنایع و تصمیم گیران کشور خواهند بود. در این حرکت رو به پیشرفت، دانشجویان چه مهارت هایی را باید در خود تقویت کنند؟
دانشجویان ما باید در درجه اول یک چشم انداز خوب برای خود داشته باشند. من به طور معمول در همه کلاس هایی که دارم جلسه اول بحث چشم انداز چیست را با دانشجویانم مطرح می کنم و می گویم باید چشم انداز خود را برای جلسه بعد بنویسید و همراه بیاورید. دوم این که از بچه ها می خواهم برای خود یک استراتژی داشته باشند، یعنی یک منفعت بالقوه را شناسایی و برنامه ریزی کنند و نقشه بکشند که چطور می شود به آن رسید.

دور و اطراف ما پر از فرصت هاست. اگر دانشجویان ما نگاه خلاقانه داشته باشند می توانند از این فرصت ها به شکل صحیح استفاده کنند. بچه ها باید مقصود بنیادین داشته باشند. مقصود بنیادین در واقع یکی ار بخش های اصلی ماموریت است. ما هر کدام یک دلیل وجودی داریم که هدف آفرینش ما و دلیل وجود ما روی زمین است. مقصود بنیادین یعنی غایتی که ما برای آن زنده هستیم. فکر کنیم هدف اصلی ما چیست، فقط قرار است کار کنیم؟ فقط قرار است تدریس کنیم؟ هدف حقیقی ما چیست؟ فقط درآمد یا خدمت به بشر؟ کشف و رفع یک نیاز بشری؟
چشم انداز باید خاص باشد، باید ویژه باشد، باید منحصر به فرد و بلند پروازانه باشد، مثلامی خواهم مهندس عمران شوم که چه کاری انجام دهم؟ محاسبات کنم که خب محاسبه گرهای بسیاری هستند. می خواهم بنای خاصی یا مثلاخانه ای بسازم که بر اثر زلزله هیچ کس از نوع خاص آوار آن نمیرد؟! یا می خواهم یک پزشک شوم که قلب را جراحی کنم که خب پزشک خوب اکنون زیاد است، ولی مثلامی خواهم پزشکی شوم که روشی اختراع کنم تا جراحت های بعد از عمل کاهش یابد و زمان مرخصی بهبود سریع تر گردد. اینها می شود مقصود نهایی و نمونه های بسیار دیگری مانند این نگاه های ارزشمند و خاص. اگر این طور نگاه کنند از لحظه لحظه لذت خواهند برد و زندگی بسیار ارزشمند می شود و آن وقت است که به جای پنج ساعت، ۱۰ ساعت در روز تحقیق می کنیم و آن وقت است که زندگی دیگر تکراری و بی معنا نیست و هر روز انسان خدا را بیشتر شکر می کند.
مجموعه این ایستگاه هایی که در آن پیاده شدیم یعنی همین زندگی که مدت محدودی در آن هستیم و با مقصود نهایی زیباتر می شود و تحمل آن لذت بخش تر است و می شود کارهای بیشتری را برای رضای خدا و ساختن آخرت انجام داد، چون این دنیا مزرعه آخرت است و ایستگاهی برای مدت محدود که همه خواهیم رفت.

روزنامه جام جم، شماره ۳۴۳۷ به تاریخ ۳۰/۳/۹۱، صفحه ۷ (گفتگو)