خودکفایی جهاد فراموش شده وزارت جهاد کشاورزی

 

کمبود و گرانی شدید نهاده و محصولات کشاورزی و دامی و انتقادات گسترده مردم و تولیدکنندگان در ماه‌های اخیر، نام وزارت جهاد کشاورزی را بیش از هر دستگاهی بر سر زبانها انداخته است.

با اینکه برخی وزارت جهاد کشاورزی و وزارت صنعت، معدن و تجارت را به عنوان متولیان تولید و تنظیم بازار در ایجاد وضعیت فعلی قیمتها و نابسامانی بازار دخیل می‌دانند، اما بسیاری از منتقدان نقش مدیریت وزارت جهاد کشاورزی را در بروز چالش‌های این بخش، پررنگ می‌دانند و این وزارتخانه را به بی‌برنامگی در تولید محصولات و عدم همکاری با وزارت صنعت، معدن و تجارت متهم می‌کنند!
در حالی که وزارت جهاد کشاورزی ناتوانی در تنظیم بازار را عامل ایجاد و تشدید چنین وضعیتی می‌داند، وزارت صنعت، معدن و تجارت کمبود نهاده، نارسایی در توزیع و گرانی قیمت جهانی را عامل گرانی بی‌رویه قیمت شیر، لبنیات، گوشت قرمز، مرغ و بسیاری دیگر از مواد پروتئینی قلمداد می‌کند. در نهایت به تفاهم نرسیدن وزارت جهاد کشاورزی و وزارت صنعت، معدن و تجارت در زمینه سیاستهای تنظیم بازار و تولید مردم را بیش از پیش به دردسر انداخته و باعث شده مصرف‌کنندگان چوب گرانی‌های لحظه‌ای و کمبود برخی اقلام را بخورند.

دفاع از فرهنگ واردات

یک کارشناس مسایل اقتصادی، عملکرد ماه‌های اخیر وزارت جهاد کشاورزی را حاصل سیاستهای غلط گذشته می‌داند و بر این باور است که «ویژه» بودن شرایط اقتصاد کشور در ۱۰ماه گذشته، آشکار شدن نتیجه این سیاستهای غلط را در پی داشته است.
غلامحسین خورشیدی به خبرنگار ما می‌گوید: در شرایطی که وضعیت جوی و بارندگی مناسب نداریم و امکانات فنی کشور هم اندک است، باید از داشته‌های ملی و چهار فصل بودن اقلیم بیشترین استفاده را می‌بردیم، اما متأسفانه در این زمینه برنامه‌ریزی اصولی صورت نگرفته و بسیاری از محصولات کشاورزی به عنوان ضایعات دور ریخته می‌شود.

وی بخش کشاورزی را نیازمند حمایت منطقی دولت می‌داند و ادامه می‌دهد: چرا باید دیگران نان برند و شناسه زعفران ما را بخورند و ارزش افزوده ناچیزی برای ما باقی بگذارند؟ ما حتی در تولید میوه‌های خشک و گل می‌توانیم حرفهای زیادی برای گفتن داشته باشیم. این کارشناس می‌گوید: در تولید نهاده‌های دامی و کشاورزی بد عمل کرده و ظرفیتهای تولید را در این بخش بالا نبرده‌ایم. در اقتصاد ما یک فرهنگ در دفاع از واردات شکل گرفته به طوری که خیلی‌ها نان این فرهنگ را می‌خورند و اگر در تولید نهاده یا هر محصول دیگری خودکفا شویم، آنان ضرر می‌کنند!
وی به وجود مقاومتهای پنهان در مقابل خودکفایی در تولید ملی اشاره و اضافه می‌کند: مردم تأثیر این مقاومتها را در حوزه کشاورزی زودتر و عمیق‌تر احساس می‌کنند، چون با معیشت‌شان گره خورده، اما واقعیت این است که در واردات نهاده رانت به قدری بالاست که برخی نمی‌خواهند در این زمینه به خودکفایی برسیم. برخی تجار در پشت پرده روابط قدرت را شکل داده‌اند وگرنه ظرفیت اقتصاد کشور برای تولید نهاده کم نیست.

به گفته وی در حال حاضر برخی نهاده‌ها که به شکل سنتی در کشور تولید می‌شود، بدون متولی رها شده‌اند و برای تولید نهاده‌های مدرن هم ظرفیت‌سازی لازم صورت نگرفته است.

خورشیدی شرایط حال حاضر بخش کشاورزی را «حاد» توصیف و اضافه می‌کند: کشور ما نیازمند بازنگری در راهبردهای کلان در راستای استقلال اقتصادی، بها دادن به مناطق حاصلخیز و قطبهای کشاورزی و اقتصادی کردن روابط تولید و مصرف است.
این کارشناس خاطرنشان می‌سازد: وقتی نهاده گران وارد می‌شود، طبعاً تولید گران می‌شود متأسفانه جامعه این مقوله را به رسمیت نمی‌شناسد و نمی‌پذیرد که بازار تابع دست نامرئی عرضه و تقاضاست.
وی می‌گوید: مدیریت فعلی در حوزه کشاورزی غیر‌تخصصی است و نگاه‌ها در این حوزه سیاسی‌تر از گذشته شده، به همین دلیل نمی‌توان انتظار داشت در کوتاه‌مدت معجزه‌ای رخ دهد.

عملکرد مبهم وزارت جهاد کشاورزی

عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس نیز به خبرنگار ما می‌گوید: وزارت جهاد کشاورزی در تولید بخشی از محصولات کشاورزی موفق عمل کرده اما عملکرد این وزارتخانه عریض و طویل در زمینه تأمین نهاده و مواد اولیه ضعیف و مبهم است و نتوانسته دولت و مجلس را قانع کند.
جعفر قادری اضافه می‌کند: این وزارتخانه در تأمین به موقع کود، بذر، سم، نهاده‌های دامی و نقدینگی مورد نیاز برای خرید تضمینی محصولات ناموفق عمل کرد و از آن‌جایی که قیمت خرید برخی محصولات شیر و گندم قابل قبول نبود، در دوره‌های بعد افت شدید تولید را در پی خواهد داشت و ناگزیر به واردات خواهیم بود. قادری خاطرنشان می‌سازد: به جای خودکفایی در تولید گندم این محصول را وارد می‌کنیم و از آن‌جایی که نهاده‌های مورد نیاز دامداری‌ها و مرغداری‌ها به سختی تأمین می‌شود، این واحدها تولید را فاقد صرفه اقتصادی می‌دانند.

وی با انتقاد از عدم سرمایه‌گذاری مناسب در تأمین زیرساختها می‌گوید: در حوزه صنایع تبدیلی به قدری ضعیف عمل شده که درصد ضایعات محصولات کشاورزی قابل قبول نیست و در حوزه تولید نهاده که صنعت دامداری و کشاورزی به آن وابستگی شدید دارند نیز اقدام قابل توجهی صورت نگرفته است.
وی بر ضرورت اصلاح شیوه‌های مصرف آب در بخش کشاورزی، توسعه کشت گلخانه‌ای و اصلاح نهاده‌ها تأکید و اقدامات صورت گرفته در این زمینه‌ها را ناکافی توصیف می‌کند.

فرافکنی دو وزارتخانه و امیدهای تازه

نارسایی‌های موجود در مسیر تأمین نهاده‌های دامی و کشاورزی و افزایش بی‌سابقه قیمت محصولات و پاس‌کاری مشکلات از یک وزارتخانه به وزارتخانه دیگر، مجلس را بر آن داشت تا طرح انتزاع وظایف بازرگانی از وزارت صنعت، معدن و تجارت و الحاق آن به وزارت جهاد کشاورزی را روی میز بگذارد و تصویب کند تا بدین‌وسیله یک دستگاه را به عنوان پاسخگو در مقابل شرایط ایجاد شده مسؤول کرده باشد و مشکلات بخش مدیریتی، برنامه‌ای و عملکردی بخش کشاورزی به حداقل برسد.
صرف‌نظر از انتقاداتی که به این طرح وارد شده، هدف از تصویب آن به حداقل رساندن موازی‌کاری‌ها و تمرکز در تصمیم‌گیری است، زیرا امروز و در سایه کم‌کاری‌ها و فرافکنی‌های دو وزارتخانه اوضاع کشاورزی مناسب نیست، از سوی دیگر واردات بی‌رویه محصولات کشاورزی آن هم در فصل برداشت آزردگی خاطر تولیدکنندگان این محصولات را در پی داشته و این در حالی است که تأمین اقلام مورد نیاز مردم نیز با مشکل مواجه است.