خیاط های دیروز، پیک موتوری های امروز

حکایت تولیدکنندگانی که به دلیل مشکلات، بازار را به چین و ترکیه تقدیم کرده اند

نویسنده: لیدا ایاز

خیاط های دیروز، نخ و سوزنی از نوع دیگر دست گرفته اند تا پارگی و چاله های زندگی خود را کوک بزنند. امروز آنها به جای سوزن و متر و گچ خیاطی پا در رکاب موتور کرده اند. آنها همان پیک موتوری هایی هستند که تعدادشان در خیابان کم نیست و اگر می بینیم شان که با عجله تقلامی کنند تا از کوچک ترین درز و دالان های میان ترافیک فرار کنند برای این است که می خواهند به سرعت به بسته دیگری برسند که مفر درآمدشان است.
بازار تولید پوشاک ایران کم جان تر از آن است تا بتواند با پوشاک خارجی رقابت کند. تولیدی های کوچک با اندک سرمایه هایشان دلخوش به سود کم و زیادشان روزگار می گذرانند و کارخانه های بزرگ هم طرح و رنگ از سایر رقیبان خارجی کپی می کنند تا در آشفتگی بازار جا نمانند. خیاط ها هم که وقتی حساب سود و زیان شان را کردند، از بازار رفتند. حالادیگر کارگران خارجی پای چرخ ها نشسته اند و به همان دستمزدهای کوک و درزگیری و زیگزاگ قانع هستند. نخستین نمایشگاه مانتوی ایرانی در آذرماه جاری در فرهنگسرای نیاوران برگزار شد؛ نمایشگاهی که به زعم تولیدکنندگان عرصه پوشاک بدون اغراق در ۳۰ سال گذشته فرصتی بود برای طراحان و تولیدکنندگان لباس به ویژه مانتوی داخلی تا ببینند چه در چنته دارند و چقدر پارچه نیاز است تا فاصله میان سلیقه خانم ایرانی و طراح داخلی گرفته شود. به همین مناسبت با سیامک زندیه، مدیر تولیدی «مد گلبرگ» یکی از تولیدکنندگان مانتوی پایتخت گفت وگو کردیم. مدیر تولیدی «مد گلبرگ» از سال ۵۱ در این حرفه مشغول به کار است. به گفته او تاکنون برای عشق و علاقه ای که به کارش داشته، در این جایگاه دوام آورده و آمار او می گوید که شمار افرادی که برای عشق و علاقه بخواهند در این حرفه دوام بیاورند، رو به کاهش است. به عقیده او تولیدکننده های امروز به دلیل مشکلات عمده ای که دارند بازار را به کشورهای چین و ترکیه تقدیم کرده اند و کارگران و استادکاران خیاط دیروز، پیک موتوری های امروز شده اند که در کوچه پس کوچه های شهر برای اندکی درآمد بیشتر، بادگیر و کلاه کاسکت می پوشند و دود می خورند.

سرمایه گذار ما هستیم پس احتیاط می کنیم
«هیچ تولیدکننده ای بدش نمی آید در کنار تولید یک طراح داشته باشد اما طراحی که اشتهای بازار را بداند.»
سیامک زندیه هم یکی از هزاران تولید کننده مانتویی است که در صورت لزوم از کار طراح استفاده می کند اما نه همیشه. او درباره اینکه چرا طراحان نتوانسته اند در بازار تولید جای ثابتی داشته باشند، می گوید: «موضوعی که از سال ها قبل مطرح شده بود و امسال هم بر آن تاکید می شود، این است که چرا از طراحان در چرخه تولید لباس به ویژه مانتو استفاده نمی شود. من به عنوان تولید کننده و یکی از اعضای کارگروه ساماندهی مد و لباس طرح هایی را که از سوی طراحان در کارگروه ارایه شده است، دیده ام و می توانم بگویم که اغلب طرح هایی بوده که مثلابرای عده خاصی تهیه شده باشد؛ مدل هایی که شما کمتر در خیابان و بازار با آن برخورد می کنید و عمومیت ندارند. ممکن است این طرح ها ایده های خاص و رنگ ها و ظاهری متفاوت داشته باشند اما هیچ ایده ای برای پوشیدن آن لباس در مناسبت ها در نظر گرفته نشده است و در واقع آنها برای مناسبت ها دوخته نمی شوند. لباس و مانتو در ایران معمولابر اساس کاربرد، طراحی و تولید می شوند. تولیدکننده ها سال هاست که بازار رقابت را می شناسند و اغلب آنها می دانند که مشتری چه تیپ لباس هایی را می پسندد و از چه رنگ هایی بیشتر استفاده می کند. مثلاعده ای برای دختر خانم ها و به اصطلاح تین ایجرها می دوزند، عده ای هم اسپرت و دیگران هم مجلسی. هر تولید کننده کسب و کار خودش را دارد. تولید کننده بر اساس تجربه دست به تولید می زند و کمترین ریسک را در این کار انجام می دهد.» او معتقد است که طراحان باید واقع بین باشند: «ما هم دوست داریم از تجربیات طراحان استفاده کنیم اما اینجا مشکلاتی هم وجود دارد، مثلامن در آخرین صحبتی که در کارگروه در این زمینه داشتم، اعلام کردم که خوب است طراحان باشند اما بیایند و در کارگاه و تولیدی حضور داشته باشند و با فضای کار آشنا شوند و فضا را ارزیابی کنند. آنها اغلب طراحان تحصیلکرده ای هستند که در منزل، محل کار یا کلاس درس نشسته اند و طرح ارایه می کنند. این افراد باید بیایند و با تجربه های بازار کار آشنا شوند. پس می بینید که در این زمینه هم تا حدی نیاز به تجربه کاری هم هست. تولید کنندگان خودشان سرمایه گذار هستند و از کسی یا جایی حمایت نمی شوند بنابراین برای پولی که قرار است سرمایه گذاری کنند، دقت لازم را به خرج می دهند. یک طرح برای ورود به بازار فروش باید به تولید انبوه برسد و تولید انبوه نیاز به سرمایه برای تامین پارچه، کارگر و خیاط دارد و اگر قرار باشد کاری که ارایه می شود خریدار نداشته باشد، پس در ارایه آن باید احتیاط کرد.»

جای خالی خیاط های خوب
به گفته مدیر تولیدی «مد گلبرگ» امروز شما دیگر در بازار پوشاک ایران خیاط خوب پیدا نمی کنید.»تقریبا همه خیاط ها این شغل را رها کرده اند و به کارهای مقطعی با درآمد بیشتر فکر می کنند. خیاط های خوب و قدیمی ما امروز پیک موتوری شده اند و ترجیح می دهند به جای اینکه یک یا دو تا کار در روز بدوزند و ۳۰، ۴۰ هزار تومان بگیرند کار با درآمد بیشتر را انتخاب کنند. از ما هم کاری ساخته نیست، چراکه اگر بخواهیم قیمت را بالاببریم، قیمت تمام شده برای ما بالامی رود و در حالی که دستمزد بالاست قیمت پارچه هم گران است و عملاچنین کاری بر بازار فشار آورده و قیمت ها بالامی رود.» سیامک زندیه ادامه می دهد: «مسایل و مشکلات فراوان است. دلیل اینکه می بینید امروز کارهای خارجی خریدار بیشتری دارد، این است که در بازار ایران رقابت داخلی هیچ معنایی ندارد و عملااین عرصه برای تولید کننده خارجی باز و مهیاست. در بازار خارج هم مسلما کار ارزان تر تمام می شود، چراکه آنها تمام ابزار کار مورد نیاز را در اختیار دارند. از کارگاه های کوچک و بزرگ گرفته تا کارخانه های زنجیره ای با پارچه های ارزان و باکیفیت و ماشین آلاتی که دولت در خرید آنها کمک می کند.» او می گوید ما برای دوخت لباس هایمان هم باید از کارگر خارجی استفاده کنیم و تاکید می کند: «امروز می بینید کسانی که کارخانه های زنجیره ای دارند و در حاشیه تهران کار می کنند، از نیروی کار خانم به خوبی استفاده می کنند و مبلغ نسبتا مناسبی هم می پردازند و آن نیرو به جای اینکه در تولید به دوخت کامل لباس بپردازد، قسمتی از کار را انجام می دهد، مثلامادگی، زیگزاگ، پیش کار یا جیب بندی. آنجا هر کس قسمتی از کار را بر می دارد و با همین شیوه کار به تولید انبوه می رسد و همه چیز مقرون به صرفه است. اما ما در تولیدی هایمان چرخ های زیادی نداریم. الان یک کارگاه کوچک ۱۰ تا ۲۰ چرخ بیشتر ندارد و عملانمی توان نیروی بیشتری به کار گرفت. در صنف پوشاک اکثرا خودشان سرمایه گذارند و برای هر ریال سرمایه گذاری انتظار بهره دارند، بنابراین فعلابازار اقتضا می کند که شما کمتر از طراح استفاده کنید و بیشتر به کپی کاری از طرح ها و ژورنال های خارجی بسنده کنید.۹۰درصد بازار کار امروز پوشاک ایران، کپی کاری است. یک بار در صحبتی که با طراح ها داشتیم آنها هم این موضوع را تایید کردند کارهایی را که طراحی شده بود خودشان هم یک بار نپوشیده بودند.»

دولت حمایت کند، ما تولید کنیم
او درباره حمایت دولت از کارگاه ها و تولیدی های کوچک برای تامین ماشین آلات لازم می گوید: «بارها گفتند و شنیدم که قرار است از طرف اتحادیه بنشینیم و مسایل و مشکلات را بگوییم اما تا به امروز هیچ کاری صورت نگرفته است. ماشین آلات خیاطی ما امروز نیاز دارند به روز شوند. چرخ های ما الان بیش از ۳۰ سال است که کار کرده اند و دیگر قابل استفاده نیستند. چرخ های چینی هم که وارد بازار شده اند تا پنج یا شش سال دوام دارند و کیفیت لازم را ندارند. امروز ما این سوال را از خودمان می پرسیم که چرا هنوز یک الگوی لباس برای خانم ایرانی نداریم و من می گویم چون از بعد از انقلاب هیچ الگوی خاصی برای پوشاک خانم ایرانی تعریف نشده است. ما حتی چیزی شبیه کاری که بعضی از کشورهای اسلامی انجام دادند و بر اساس آن تولیدات شان را توسعه داده اند، نداریم. به گفته او بازار ایران برای ارایه طرح محدودیت دارد و این مانع از پیشرفت است: «ما همیشه خودمان را محدود کرده ایم. این طبیعی است که خانم ایرانی در پوشیدن لباس به دنبال تنوع و تفاوت است و در هر فصلی به دنبال پارچه و طرح جدید است اما مدلی که امروز از طراحان می بینیم، آن چیزی نیست که خانم ایرانی آن را پسندیده باشد. به نظر من دولت اگر خیلی مایل است که این الگوها دوخته شوند به تولیدی ها سفارش دهد و از آنها بخرد و آن لباس را تحویل جاهایی بدهد که خودشان می دانند، مثلاادارات یا فروشگاه های زنجیره ای. این یک واقعیت است که تولید کننده زمانی دست به تولید می زند که بداند می تواند تولیدش را در جایی به فروش برساند.»

روزنامه شرق ، شماره ۱۴۱۶ به تاریخ ۲۳/۹/۹۰، صفحه ۱۳ (ظاهر آراسته)