دلایل عدم عرضه اولیه سهام شرکت ها در بورس

معاون سازمان خصوصی سازی با اعلام تحقق بودجه ۱۱۲ درصدی سال گذشته و کسب درآمد بیش از ۵ هزار میلیارد تومانی به انتقادات مربوط به عدم عرضه اولیه سهام شرکت های جدید در بورس پاسخ داد.

سازمان خصوصی سازی درحالی سال گذشته نخستین دهه فعالیت خود را پشت سر گذاشت که به رغم تحقق بودجه ۱۱۲ درصدی سال ۹۰ و کسب درآمد و واریز بیش از ۵ هزار میلیارد تومانی به خزانه دولت و فروش ۶۸ شرکت، همچنان به حضور کم رنگ و بی رنگ خود در بازار سهام ادامه داد. چرا که این سازمان بعد از عرضه اولیه سهام فقط دو شرکت پالایشگاه تبریز و پست بانک در سال ۸۹ ، طی ۱۲ ماه گذشته هم همین مسیر را طی کرد و تنها سهام دو شرکت حمل و نقل بین المللی خلیج فارس و ذوب آهن را در بورس و فرابورس عرضه کرد که عرضه اولیه این دو شرکت هم چندان خالی از چالش و حاشیه نبود.

در این میان شاید عدم تکرار رونق بورس دو سال گذشته و خروج بخشی از سرمایه ها به سایر بازارها،مقداری از توجه عمومی را به این سازمان و لزوم ورود شرکت های جدید به بازار سهام را در سال ۹۰ کاست اما به هر حال آمار عرضه های اولیه فقط ۴ شرکت آن هم طی دو سال در تاریخ واگذاری ها و اجرای اصل ۴۴ در بورس ثبت خواهد شد و به حساب سازمان خصوصی سازی منظور.

این درحالی است که سال گذشته رئیس جدید سازمان خصوصی سازی یعنی پیمان نوری اعلام کرده بود سال ۹۰ سال واگذاری شرکت های نفتی خواهد بود اما در سال گذشته هیچ خبری از بورسی شدن هیچ شرکتی از زیر مجموعه های وزارت نفت نشد که نشد. چرا که تداوم ناهماهنگی ها در این وزارت خانه و عقیده راسخ نوری به بی حرف و حدیث بودن فروش شرکت ها در بورس و رفتار محافظه کارانه وی دست به دست هم دادند تا شرکتی از وزارت نفت وارد بازار سهام نشود و ورود پالایشگاه ها و هلدینگ پتروشیمی خلیج فارس به نتیجه عملی نرسد.

اما محمود افضلی که از مرداد سال گذشته جانشین مهدی عقدایی در سمت معاونت واگذاری شرکت های دولتی سازمان خصوصی سازی شده در گفت وگو با خبرنگار اقتصادی فارس ، ضمن پاسخ به این گونه انتقادات دلایل عدم عرضه های اولیه شرکت ها را اعلام کرد.

*تحقق بودجه ۱۱۲ درصدی در سال ۹۰

فارس: درحالی که دهمین سال فعالیت سازمان خصوصی سازی در سال ۹۰ هم به پایان رسید وضعیت فروش شرکت های دولتی را چگونه ارزیابی می کنید؟

افضلی: سال گذشته به مانند سال های پیشین، نیمه دوم سال نقطه متمرکز سازمان در واگذاری ها بود .طبق آمارهای موجود، عملکرد سازمان خصوصی سازی هم از نظر تعداد و هم از نظر حجم واگذاری ها فراتر از سال های گذشته بود.

فارس: واگذاری ها در سال گذشته چگونه بود؟

افضلی: بودجه سال گذشته سازمان خصوصی سازی در حالی ۴.۵ هزار میلیارد تومان بود که بالغ بر ۵ هزار و ۵۷ میلیارد تومان به حساب خزانه واریز کردیم. یعنی بودجه پیش بینی شده با تحقق ۱۱۲ درصدی روبرو شد.

این درحالی است که در طول سال پیش سهام ۶۸ شرکت به ارزش ۴ هزار و ۴۴۸ میلیارد تومان به بخش خصوصی داده شد. همچنین از ۱۸ هزار و ۴۴۸ میلیارد تومان واگذاری مربوط به رد دیون دولتی، ۳ هزار و ۸۰ میلیارد تومان به بخش عمومی، ۲.۳ هزار میلیارد تومان به پیمانکاران، ۱۲.۱ هزار میلیارد تومان به بانک ها و ۹۸۹ میلیارد تومان تهاتر و ۴۰ میلیارد تومان مربوط به سایر رد دیون های دولتی بود.

* دو دلیل در عدم عرضه اولیه سهام شرکت های جدید

فارس: این آمارها همگی از وضعیت مناسبی برخوردارند اما انتقادها از عدم حضور پررنگ سازمان خصوصی سازی در بازار سهام ادامه دارد. چرا که طی دو سال گذشته فقط سهام ۴ شرکت پالایشگاه تبریز، پست بانک در سال ۸۹ و حمل ونقل خلیج فارس و ذوب آهن در بورس و فرابورس عرضه اولیه شده اند. از این ۴ شرکت هم دو شرکت پست بانک و حمل ونقل خلیج فارس با حاشیه ها و چالش هایی روبه رو بودند.

افضلی: این موضوع دو علت دارد. اگر بورس و فرابورس به عنوان بازار سهام واحد کشور تلقی شوند ، باید گفت عمده واگذاری ها از طریق این دو بازار بوده…

فارس: اما عمده واگذاری های شما هم بلوکی بوده و سهامداران حقیقی و گاه حقوقی نتوانستند بهره ایی از این عرضه ها ببرند. ضمن اینکه منظور از غیبت سازمان خصوصی سازی در بورس و فرابورس عدم آماده سازی و ورود شرکت های جدید و جذاب است تا مردم هم از شرکت های دولتی سهمی داشته باشند.

افضلی: چون هرچه جلوتر می رویم و از زمان اجرای اصل ۴۴ می گذرد، شرکت های کمتر و سخت تری برای واگذاری می مانند.دلیلش هم این است که وقتی ماموریتی به نهادی مانند سازمان خصوصی سازی داده می شود، طبیعی است که ابتدا شرکت های آسان و سودآور واگذار شود. بنابراین واقعیت این است که اگرچه شرکت های خوبی در فهرست واگذاری ها قرار دارند اما فروش آنها سخت است . آن هم به دلایل مختلف از جمله اینکه واگذاری دو باشگاه فوتبال استقلال و پرسپولیس در سال گذشته به علت آماده نبودن انجام نشد و به سال جاری موکول شد.

از طرف دیگر امکان واگذاری هر کدام از ۱۴ ۱۵ شرکت حاضر در هلدینگ پتروشیمی خلیج فارس در سال گذشته وجود داشت که در این صورت از تعداد کل شرکت های واگذار شده بیشتر می شد ولی تصمیم به واگذاری این شرکت ها در غالب یک هلدینگ شد که مراحل پذیرش و درج نام آن هم درحال انجام است. این در حالی است که ارزش واگذاری این هلدینگ از مخابرات هم بیشتر خواهد بود و رکورد جدیدی در فروش بنگاه های دولتی مشمول اصل ۴۴ به دست خواهد آمد.

*چرا درصد سهام شناور آزاد شرکت ها رعایت نمی شود؟

فارس: یکی از دیگر انتقادهای وارده به سازمان خصوصی سازی عدم ایفای تعهدات مربوط به رعایت حداقل سهام شناور آزاد شرکت هایی مانند مخابرات و کشتیرانی است که تاکنون به جای حداقل ۲۰ درصد، ۵ و ۲.۵ درصد سهامشان در بورس عرضه شده و به رغم گذشت چند سال از عرضه سهام این دسته شرکت ها، هنوز این گونه تعهدات عملی نشده است.

افضلی: درصد سهام شناور آزاد شرکت ها بسته به هر یک از شرکت ها متفاوت است . علاوه بر این با در نظر گرفتن شرایط بازار اقدام به واگذاری و عرضه خرد سهام شرکت ها کرده و می کنیم .به طوریکه در هفته های پایانی سال بخشی از سهام بانک ها را عرضه کردیم . در این میان اما نباید به بهای کاهش شرکت ها اقدام به عرضه تدریجی سهام کرده و موجب بروز نوسان شویم .از طرف دیگر نباید در عرضه های این چنینی عجله کرد.

فارس: اما از زمان شرکت هایی مانند مخابرات سه سال می گذرد…

افضلی: وضعیت این شرکت ها و سایر شرکت ها از لحاظ درصد سهام شناور آزاد را بررسی خواهیم کرد تا آن بخش از سهام که در تعهد سازمان خصوصی سازی است عرضه کنیم.

* شعار سال ۹۰؛ سال واگذاری نفتی ها است ، چگونه محقق شد؟

فارس: سال گذشته شعار سازمان خصوصی سازی در واگذاری ها این بود که سال ۹۰ سال فروش شرکت های نفتی است اما هیچ خبری از عرضه اولیه سهام شرکت های نفتی از جمله پالایشگاه بندرعباس و هلدینگ خلیج فارس و تحقق شعار سازمان نشد.

افضلی: من این نکته را قبول ندارم چون وقتی شرکتی مانند هلدینگ خلیج فارس وارد بورس می شود یعنی به نقطه ۱۰۰ رسیده است در حالی که فرایند حضور آن تدریجی بوده و باید حداقل یکسال فرایندهای لازم طی می شد. بنابراین به نظر من ۹۸ درصد از آماده سازی آن در سال گذشته انجام و شعار واگذاری شرکت های نفتی در سال ۹۰ محقق شده است .چون عمده کار انجام شده و فقط عرضه اولیه سهام آن مانده که در سال جدید عملی می شود.

فارس: برای سال جدید چه برنامه ای دارید؟

افضلی: اجازه بدهید این موضوع از طرف رئیس سازمان خصوصی سازی اعلام شود چون در حیطه اختیارات ایشان است. اما یکی از برنامه های مدنظر تلاش برای واگذاری ۱۰۰ شرکت باقی مانده از سال گذشته و فروش ۲۰۰ تا ۳۰۰ شرکت جدید است.

*سومین عرضه هما با همان شرایط قبلی

فارس: واگذاری بلوک ۵۵ درصدی هما به کجا انجامید؟

افضلی: این شرکت مشمول اصل ۴۴ برای سومین بار با همان شرایط قبلی از ۲۵ اردیبهشت ماه در فرابورس عرضه خواهد شد. این عرضه شامل ۱۹۵ میلیون و ۳۵۹ هزار و ۲۵۱ سهم در قالب بلوک ۵۰ درصد به اضافه یک سهم و ۱۹ میلیون و ۵۳۵ هزار و ۹۲۴ سهم دیگر به صورت سهام ترجیحی به قیمت پایه هر سهم ۷۳ هزار و ۷۱۱ ریال و به صورت ۲۰ درصد نقد و مابقی اقساط ۸ ساله با مبلغ سپرده حداقل ۴۷.۵ میلیارد تومانی است.

فارس: با این اوصاف از طی مسیر اصل ۴۴ و واگذاری شرکت ها رضایت خاطر دارید؟

افضلی: بله. خصوصاً عملکرد سال گذشته سازمان خصوصی سازی به مراتب بیشتر از سال های قبل تر بود. به طوریکه در سال پیش ۱۱۲ درصد از بودجه سازمان پوشش داده شد این در حالی است که انتظار می رود سال جدید هم کارنامه موفقی به دست آید.

*آیا سازمان خصوصی سازی منحل می شود؟

فارس: به عنوان سؤال آخر آیا سازمان خصوصی سازی می تواند منحل و یا به عنوان یک معاونت وزارت اقتصاد تلقی شود؟

افضلی: انحلال؟ ما نه قانون گذاریم و نه سیاست گذار. ولی به عنوان یک کارشناس می توانم بگویم با واگذار کردن شرکت های دولتی وظیفه سازمان خصوصی سازی تمام نمی شود.چون مهمترین کار، نظارت بعد از واگذاری ها است . برخی شرکت ها هم بدهی ۱۰ ساله به سازمان دارند. از طرف دیگر هنوز سهام عدالت کارهای زیادی دارد تا به سرانجام برسد. ولی با این همه باز هرگونه تصمیم در مورد آینده سازمان به عهده متولیان امر است.

فارس: در پایان اگر نکته ای دارید بفرمایید.

افضلی: سازمان خصوصی سازی وظیفه نسبتاً بزرگ اجرای اصل ۴۴ و تحقق اهداف مدنظر سیاست های ابلاغی مقام معظم رهبری دارد و طبیعی است در فروش دارایی و شرکت های دولتی مسائل و مشکلاتی وجود داشته باشد.بنابراین انتظار ما به عنوان سازمان خصوصی سازی این است که همه نهادهای مرتبط با اجرای اصل ۴۴ این مسئله را مدنظر قرار داده و با سازمان همکاری کنند تا مشکلات موجود برطرف شود. در این میان سعی وزیر محترم اقتصاد ، رئیس محترم سازمان خصوصی سازی ، هیئت واگذاری و سایر مقامات مسئول این است که با وجود مشکلات این وظیفه ویژه به نتیجه مطلوبی منتهی شود.