دنیای فرش ماشینی در ایام پساتحریم

نگاهی به میزگرد بررسی وضعیت صنعت فرش ایران

به گزارش وب سایت مجله کهن به نقل از  خبرگزازی ایلنا، صنعت فرش ماشینی در یک سال اخیر  روزهای سخت و طاقت فرسایی را پشت سر گذاشته است. از این رو بررسی شرایط این صنعت از منظر اهالی آن  برای فهم بهتر آنچه در گذشته رخ داده  و انتظارات و پیش بینی آن ها از آینده ضرورتی است که باید به آن توجه داشت. چندی پیش میزگردی با این محور، به همت خبرگزاری ایلنا برگزار شد و برخی از چهره های به نام صنعت فرش و  نساجی  در آن حضور یافتند و  هر یک  از منظر خود به تحلیل شرایط صنعت فرش پرداختند.

تنبلی صنعت مانع از فعالیت های زیرساختی شد

مهرداد زکی پور؛مدیر بازرگانی شرکت ستاره کویر یز ضمن پزداختن به زیبایی ها و مزایای تولید فرش دستباف به  ضرورت های تولید فرش ماشینی برای  کشور می پردازد. ‌در سال‌های نه چندان دور کفش مورد استفاده بشر نیز کفش‌دست‌دوز بود اما به تدریج امروزه عمده کفش مصرفی از کفش‌های تولید ماشین است. اینها ناشی از نیازهای بشر است و به معنی مقابله با صنایع دستی نیست ممکن است در تولید فرش ماشینی نیز اشتباهاتی صورت گرفته باشد مثلا بیش از حد مجوز احداث کارخانه صادر شده باشد ولی اصل قضیه این است که تولید فرش ماشینی ناشی از نیازی است که نه در کشور ما بلکه در همه جای دنیا احساس می‌شود. در همه کشورهای جهان تامین نیاز انبوه مردمی که نمی‌توانند فرش دستبافت گران‌قیمت بخرند فرش ماشینی این نیاز را رفع می‌کند. ما نیز تلاش کرده‌ایم که فرش ماشینی را هرچه که می‌توانیم به فرش دستبافت نزدیک کنیم و از افتخار و هنر فرش دستبافت در تولید فرش ماشینی استفاده کنیم تا به مردم نه فقط یک زیرانداز بلکه یک اثر هنری ماشینی عرضه کنیم. در حال حاضر می‌بینیم که فرش ماشینی ایران در جهان از نظر کیفیت سرآمد است.

مدیر بازرگانی گروه ستاره کویر یزد، افزود: در حال حاضر فرش ماشینی در ایران طیف گسترده‌ای از تولیدکنندگان را دربرمی‌گیرد از تولیدکنندگان و کارگاه‌های تک ماشینه که کالای کاملا به روز و باکیفیت تولید می‌کنند تا کارخانه‌‌هایی که با بیش از ۵۰ ماشین به فعالیت مشغول هستند.  در حال حاضر در صنعت فرش ماشینی، ماشین‌آلات مختلفی کار می‌کنند. از ماشین‌آلات بعضا قدیمی تا جدیدترین و مدرن‌ترین ماشین‌آلات تولید فرش در دنیا در حال حاضر در ایران مشغول فعالیت هستند.

در حال حاضر بیش از ۷۰۰ کارگاه و کارخانه تولید فرش ماشینی در کشور به کار مشغول است اما شرکت‌هایی که با برندهای معتبر و شناخته شده فعالیت می‌کنند حدود ۳۰ برند را شامل می‌شود که امیدواریم این برندها به زودی به برندهای بین‌المللی تبدیل شود.

وی در ادامه افزود: مشکلات صنعت فرش ماشینی بخش عمده‌اش همان مشکلاتی است که همه صنایع کشور با آن مواجه هستند یعنی مشکلاتی نیست که صرفا به صنعت فرش مربوط شود بلکه  این مشکلات دامن صنایع غذایی، صنایع پلاستیک، صنایع پتروشیمی، صنعت پوشاک، صنایع الکترونیک و لوازم خانگی و غیره را نیز گرفته است.

صنعت فرش ماشینی به دلیل اینکه هم نیازهای گسترده در بخش واردات دارد و هم در بخش صادرات با دنیا در پیوند است از تحریم‌ها آسیب‌های  بیشتری دید. یکی از مشکلات تحریم‌ها این بود که صادرات ما کاهش پیدا کرد. تحریم‌ها موجب شد که خریداران بین‌المللی در خرید از فروشنده ایرانی بسیار احتیاط کنند. اگر این مشکل نبود قطعا صادرات ما بسیار بیشتر از میزان فعلی بود. یکی دیگر از مشکلات تحریم این بود که ما مجبور بودیم پولمان را با یک شرایط بسیار دشوار تحویل بگیریم و انتقال آن به کشور هزینه‌های بسیاری داشت. این مشکلات هزینه مبادله و معامله را افزایش داد. این مسائل باعث شد ما برای مشتریان، فروشندگان جذابی نباشیم. این موجب شد که مشتریان به سراغ کشورهایی مثل ترکیه، بلژیک و مصر بروند. در نتیجه ایران با کاهش صادرات مواجه شد.

وی اظهار داشت: یک مشکل خیلی بزرگ دیگر نیز داریم و آن این است که ما به دلیل تنبلی صنعت‌مان در همه بخش‌ها دنبال کار جدی و ایجاد زیرساخت‌های مناسب نرفتیم. تلاش نکرده‌ایم که از عرصه ملی فراتر برویم. در درون حصارهای کشور خودمان باقی مانده‌ایم. این در صورتی است که در حال حاضر در کشور ظرفیت تولید حدود ۱۲۰ میلیون مترمربع فرش ماشینی را داریم و سقف نیاز مصرف داخلی‌مان حدود ۸۰ میلیون مترمربع است. این مازاد تولید را با  تلاش و همت باید می‌توان صادر کرد.

هر عالم اقتصادی تایید می‌کند که باید صادرات داشته ‌باشیم ولی متاسفانه به دلیل اینکه همیشه کشور وارد کننده بوده‌ایم و نگاهمان مصرف کالاهای وارداتی است و فکر می‌کنیم که همیشه باید خریدار باشیم. چون کار صادرات کار سخت و پرریسکی است، دنبال صادرات نرفته‌ایم.

او در ادامه به ترکیه به عنوان الگویی مناسب برای  پیشرفت صنعت نساجی و فرش  اشاره کرد. این کشور در حال حاضر در صنعت فرش ماشینی سرآمد کشورهای دنیا است. ترکیه ۱۵ سال قبل ۲۰۰ میلیون دلار صادرات فرش ماشینی داشته‌اند در حال حاضر ۳.۵ میلیارد دلار صادرات فرش ماشینی دارند دلیل این امر این است که در ترکیه دولت دست تولیدکنندگان را باز گذاشته و مانع فعالیتشان نشده و قوانین دست و پا گیر را به این تولیدکنندگان تحمیل نکرده است. نکته مهم دیگر این است که ترکیه چیز دیگری برای صادرات نداشت و ناچار به تولیدات صنعتی روی آورد اما در کشور ما متاسفانه درآمد نفت موجب کم کاری و احساس عدم نیاز در کشور گردید. چون ما برای خرید کردن و واردات دارای درآمدهای نفتی هستیم و این امر موجب می‌شود که به تولید و صادرات احساس نیاز نکنیم.

ترکیه در حال حاضر حدود ۳.۵ میلیارد دلار فرش ماشینی و ۲۴ میلیارد دلار محصولات نساجی صادر می‌کند. در صورتی که در دهه ۵۰ ما در حدودا ۴۰۰ میلیون دلار صادرات نساجی داشتیم. یکی از مشکلات اساسی ناشی از نگاه‌های خود ما به عنوان فعالان صنعت فرش ماشینی است. ما با مشکلات و کاستی‌های دولت آشنا هستیم. می‌دانیم که دولت با قوانین دست و پا گیر موانع زیادی جلوی پای ما قرار داده است. می‌دانیم که نرخ سود تسهیلات در ایران بالا است. با همه مشکلاتی که بخش دولتی ایجاد کرده است آشنا هستیم.

ما در درجه اول به جای اینکه دائم از دولت بخواهیم که به ما کمک کند و در صنعت مداخله کند باید از دولت بخواهیم که کاری به کار ما نداشته باشد و شرایطی را که یک تولید کننده و صادر کننده نیاز دارد را فراهم کند و وظایف اساسی و زیربنایی خود را برای گسترش صنعت انجام دهد.  تا خود ما در زمینه صادر کردن سرریز تولیدمان تلاش بکنیم تنها راهی که فرش ماشینی ایران برای ادامه حیات پیش رو دارد این است که از مرزهای ملی خارج بشود و این هم کار خیلی سختی نیست.

ما خودمان را با سلیقه و نیاز مشتریان خارجی تطبیق نداده ایم!

مهندس علی فرهی، مدیرعامل مجموعه های فرش فرهی،ریسندگی فرخ سپهر و آقای فرش از دیگران فعالان این عرصه است که در این نشست به معضلات و نیازهای این صنعت  اشاره کرده است. فرهی بحث خود را اینگونه آغاز می کند: ما در حوزه نساجی تشکل های بسیار زیادی داریم متاسفانه تشکل های این حوزه در کنار یکدیگر و همکار و مکمل یکدیگر نیستند. چون در کنار یکدیگر نیستیم دولت صدای ما را نمی شنود. حداقل می توانیم در کنار یکدیگر مشکلات مشترکمان را مطرح کنیم و به گوش دولت برسانیم مثلا ما در حال حاضر در اخذ تسهیلات بانکی مشکل داریم و بهره بانکی ۲۶ درصد است ، بیمه کارگران مان بسیار مشکل دارد،همچنین با ادارات مختلف برای اخذ مجوزها مشکل داریم. درحال حاضر دولت ترکیه برای برپایی نمایشگاه تولید کنندگانش در نمایشگاه دموتکس ۵۰ درصد هزینه های شرکت های ترکیه ای را پرداخت می کند. پرسش مهم این است که چرا تعداد شرکت کنندگان ایرانی در نمایشگاه دموتکس در فرش دستباف تا این میزان کاهش پیدا کرده است؟ در حالی که در گذشته ۶۰ درصد نمایشگاه دموتکس در بخش فرش دستباف در اختیار ایرانی ها بود.

او در ادامه به جایگاه فرش ماشینی و دستباف  پرداخت و آن ها را مکمل یکدیگرر دانست.  فرهی افزود: یک نگاه به فرش دستباف این است که فرش دستباف می تواند خط و مسیر هنری خود را داشته باشد و ادامه بدهد. یعنی ایران پرستیژ خودش و خاص بودن خودش در تولید فرش دستباف را داشته باشد و رهبری خود در بازار فرش دستباف را ادامه بدهد.

نگاه دیگر آنست که بخشی از تولید کنندگان هم باید به تولید کالاهای تجاری بپردازند که نیازهای عمومی مردم در استفاده از فرش را تامین کند. برای این که ما بتوانیم یک کالای تجاری تولید کنیم لزومی ندارد که کیفیت کار را پایین بیاوریم. برای کاهش هزینه‌ها باید مدیریت تولید را ارتقاء بدهیم یعنی از تکنولوژی جهت کاهش هزینه ها استفاده کنیم مانند رنگرزی الیاف طبیعی و حتی بافت فرش دستبافت به وسیله ابزار بافت که اخیرا توسط چند نفر  ثبت اختراع شده  و سرعت بافت را افزایش و هزینه بافنده را کاهش یابد. ما باید نیازهای مشتری را بشناسیم تا هزینه غیر ضروری حذف گردد بخصوص اینکه ما هنوز نیاز مشتریان خارجی را در بحث صادرات فرش دستباف را به درستی نمی شناسیم .

فرهی تاکید کرد: ما خودمان را تاکنون با نیازهای مشتریان خارجی تطبیق نداده‌ایم و انتظار داریم مصرف کنندگان خارجی و خریداران خودشان و سلیقه‌شان را با ما تطبیق بدهند.  لااقل باید بخشی از تولیدات‌مان با رویکرد تجاری سازی و به قصد صادرات و برطرف کردن نیازهای متنوع مشتریان تولید شود. در حال حاضر چین به امریکا صادرات صنعتی دارد. به ایران هم صادر می‌کند. به پاکستان هم صادر می‌کند. اما آیا کیفیت همه این محصولات صادراتی یکی است؟

عضو هیات مدیره انجمن صنایع نساجی، گفت: فقط کافی است قدرت تشکل‌های صنعت نساجی ترکیه را با ایران مقایسه کنیم. دولت ترکیه برای هر تصمیمی در حوزه نساجی نظر تشکل این حوزه را  می خواهد و به غیر از این نظر، کار دیگری انجام نمی دهد اما در ایران کار ما این شده است که صرفا با تصمیمات دولت مقابله کنیم و دائم به دولت یادآوری کنیم که فلان تصمیم غلط است و فلان مسئله جزء مشکلات ماست  .

فرهی افزود: یکی از مشکلات  صنعت فرش ماشینی، موضوع تحریم ها است. یکی دیگر از مشکلات عدم حمایت دولت و عدم برنامه ریزی برای صادرات است. هنوز در صنعت فرش دستباف یک استاندارد مشخص برای درج مشخصات فنی محصول تولیدی تعریف نشده است که به صورت یک برچسب روشن بر پشت محصول تولید شده نصب شود.

این تولید کننده فرش ماشینی و دستبافت تاکید کرد: فرش ماشینی نیز گرفتاری های خودش را دارد در این حوزه نیز استراتژی روشنی وجود ندارد و اگر هم استراتژی هست دولت به آن توجه نکرده است.به نظر من باید به این سمت برویم که برخی از کالاها در صنعت فرش دستبافت کالای تجاری باشد و برخی دیگر از کالاها کالای هنری باید در نمایشگاهها از صنعت فرش حمایت شود دولت باید راهی برای پرداخت تسهیلات به تولید کنندگان ایجاد نماید همچنین تولید کنندگان نباید برای دریافت مطالباتشان از محل صادرات با این حجم از مشکلات ناشی از تحریم مواجه باشند.