روند جهانی تولید و مصرف چیپس، الیاف و نخ فیلامنت پلی استر در مقایسه با ایران- قسمت دوم

صنعت‭ ‬پلی‭ ‬استر‭ ‬در‭ ‬ایران

داستان‭ ‬تولید‭ ‬پلی‭ ‬استر‭ ‬در‭ ‬ایران‭ ‬در‭ ‬سال‭ ‬۱۳۵۴‭ ‬و‭ ‬با‭ ‬تاسیس‭ ‬کارخانه‭ ‬پلی‭ ‬اکریل‭ ‬اصفهان‭ ‬توسط‭ ‬آقای‭ ‬اکبر‭ ‬لاجوردیان‭ (‬گروه‭ ‬صنعتی‭ ‬بهشهر‭) ‬و‭ ‬با‭ ‬دانش‭ ‬فنی‭ ‬شرکت‭ ‬دوپونت‭ ‬(DuPont)‭ ‬آمریکا‭ ‬آغاز‭ ‬می‭ ‬شود‭. ‬این‭ ‬شرکت‭ ‬که‭ ‬در‭ ‬سال‭ ‬۱۳۵۷‭ ‬به‭ ‬بهره‭ ‬برداری‭ ‬رسید‭ ‬و‭ ‬در‭ ‬زمان‭ ‬خود‭ ‬بزرگترین‭ ‬پروژه‭ ‬سرمایه‭ ‬گذاری‭ ‬مشارکتی‭ ‬محسوب‭ ‬می‭ ‬شد‭ ‬تا‭ ‬دهه‭ ‬۱۳۸۰‭ ‬شمسی‭ ‬تنها‭ ‬تولیدکننده‭ ‬پلی‭ ‬استر‭ ‬ایران‭ ‬بود‭. ‬در‭ ‬دهه‭ ‬۱۳۸۰‭ ‬ابتدا‭ ‬شرکت‭ ‬پلی‭ ‬استر‭ ‬یزد‭ ‬با‭ ‬تکنولوژی‭ ‬نوی‭ ‬والسینا‭ ‬(NoyVallesina)‭ ‬ایتالیا‭ ‬و‭ ‬متعاقب‭ ‬آن‭ ‬پتروشیمی‭ ‬شهید‭ ‬تندگویان‭ ‬با‭ ‬تکنولوژی‭ ‬زیمر‭ ‬(Zimmer)‭ ‬آلمان‭ ‬در‭ ‬خوزستان‭ ‬به‭ ‬بهره‭ ‬برداری‭ ‬رسیدند‭ ‬که‭ ‬منجر‭ ‬به‭ ‬تحول‭ ‬عظیمی‭ ‬در‭ ‬صنایع‭ ‬تبدیلی‭ ‬پایین‭ ‬دستی‭ ‬و‭ ‬رونق‭ ‬گرفتن‭ ‬تولید‭ ‬نخ‭ ‬فیلامنت‭ ‬و‭ ‬الیاف‭ ‬استیپل‭ ‬گردیدند‭. (‬تولید‭ ‬کارخانه‭ ‬پلی‭ ‬استر‭ ‬یزد‭ ‬پس‭ ‬از‭ ‬چند‭ ‬سال‭ ‬متوقف‭ ‬گردید‭)‬

هرچند‭ ‬که‭ ‬تولید‭ ‬شرکت‭ ‬پلی‭ ‬اکریل‭ ‬اصفهان‭ ‬به‭ ‬صورت‭ ‬مستقیم‭ (‬CP)‭ ‬نخ‭ ‬فیلامنتی‭ ‬و‭ ‬الیاف‭ ‬استیپل‭ ‬به‭ ‬ترتیب‭ ‬به‭ ‬میزان‭ ‬۲۱‭ ‬و‭ ‬۳۶‭ ‬هزار‭ ‬تن‭ ‬در‭ ‬سال‭ ‬بود‭ (‬در‭ ‬کارخانجات‭ ‬CP‭ ‬مواد‭ ‬مذاب‭ ‬بدون‭ ‬تبدیل‭ ‬شدن‭ ‬به‭ ‬چیپس‭ ‬و‭ ‬بدون‭ ‬نیاز‭ ‬به‭ ‬اکسترودر‭ ‬مستقیماً‭ ‬از‭ ‬فاز‭ ‬پلیمری‭ ‬شدن‭ ‬به‭ ‬بخش‭ ‬ریسندگی‭ ‬انتقال‭ ‬می‭ ‬یابد‭)‬،‭ ‬اما‭ ‬در‭ ‬شرکتهای‭ ‬پلی‭ ‬استر‭ ‬یزد‭ ‬و‭ ‬پتروشیمی‭ ‬شهید‭ ‬تندگویان‭ ‬عمده‭ ‬بخش‭ ‬تولید‭ ‬به‭ ‬صورت‭ ‬چیپس‭ ‬پلی‭ ‬استری‭ ‬تعریف‭ ‬گردید‭.‬

پتروشیمی‭ ‬شهید‭ ‬تندگویان‭ ‬در‭ ‬دو‭ ‬فاز‭ ‬طراحی‭ ‬و‭ ‬در‭ ‬منطقه‭ ‬ویژه‭ ‬اقتصادی‭ ‬ماهشهر‭ ‬اجرا‭ ‬گردیده‭ ‬است‭ ‬که‭ ‬هر‭ ‬فاز‭ ‬دارای‭ ‬واحد‭ ‬مستقل‭ ‬تولید‭ ‬اسید‭ ‬ترفتالیک‭ ‬به‭ ‬صورت CTA‭ ‬و‭ ‬PTA‭ ‬می‭ ‬باشد‭. ‬ظرفیت‭ ‬بخشهای‭ ‬مختلف‭ ‬پتروشیمی‭ ‬شهید‭ ‬تندگویان‭ ‬با‭ ‬احتساب‭ ‬۳۳۰‭ ‬روز‭ ‬کاری‭ ‬در‭ ‬سال‭ ‬به‭ ‬شرح‭ ‬جدول‭ ‬۱‭ ‬می‭ ‬باشد‭. ‬‭[‬۸‭]‬

البته‭ ‬لازم‭ ‬به‭ ‬ذکر‭ ‬است‭ ‬که‭ ‬هرچند‭ ‬در‭ ‬آمار‭ ‬ارائه‭ ‬شده‭ ‬در‭ ‬پایگاه‭ ‬اینترنتی‭ ‬شرکت‭ ‬ملی‭ ‬صنایع‭ ‬پتروشیمی‭ ‬ایران‭ ‬مجموع‭ ‬ظرفیت‭ ‬شرکت‭ ‬پتروشیمی‭ ‬شهید‭ ‬تندگویان‭ ‬در‭ ‬حد‭ ‬۸۰۷‭ ‬هزار‭ ‬تن‭ ‬در‭ ‬سال‭ ‬عنوان‭ ‬گردیده‭ ‬است،‭ ‬اما‭ ‬با‭ ‬اجرای‭ ‬پروژه‭ ‬های‭ ‬بهینه‭ ‬سازی‭ ‬فاز‭ ‬۲‭ ‬ظرفیت‭ ‬سالانه‭ ‬این‭ ‬مجتمع‭ ‬به‭ ‬نزدیک‭ ‬۹۰۰‭ ‬هزار‭ ‬تن‭ ‬در‭ ‬سال‭ ‬افزایش‭ ‬خواهد‭ ‬یافت‭.‬

در‭ ‬حال‭ ‬حاضر‭ ‬واحد‭ ‬Poly H‭ ‬این‭ ‬مجموعه‭ ‬به‭ ‬دلیل‭ ‬اجرای‭ ‬پروژه‭ ‬افزایش‭ ‬ظرفیت‭ ‬از‭ ‬مدار‭ ‬تولید‭ ‬خارج‭ ‬بوده‭ ‬و‭ ‬مذاب‭ ‬مورد‭ ‬نیاز‭ ‬جهت‭ ‬تولید‭ ‬خط‭ ‬نخ‭ ‬فیلامنت‭ ‬از‭ ‬واحد‭ ‬Poly G‭ ‬تامین‭ ‬می‭ ‬شود‭ ‬و‭ ‬به‭ ‬همین‭ ‬دلیل‭ ‬ظرفیت‭ ‬نامی‭ ‬تولید‭ ‬چیپس‭ ‬پلی‭ ‬استر‭ ‬نوع‭ ‬نساجی‭ ‬در‭ ‬حال‭ ‬حاضر‭ ‬در‭ ‬مجموع‭ ‬در‭ ‬حدود‭ ‬۱۰۰۰‭ ‬تن‭ ‬در‭ ‬روز‭ ‬می‭ ‬باشد‭ ‬که‭ ‬بایستی‭ ‬بررسی‭ ‬شود‭ ‬ظرفیت‭ ‬واقعی‭ ‬تولید‭ ‬در‭ ‬حال‭ ‬حاضر‭ ‬چقدر‭ ‬است‭ ‬؟

مواد‭ ‬اولیه‭ ‬تولید‭ ‬پلیمر‭ ‬پلی‭ ‬اتیلن‭ ‬ترفتالات‭ (‬PET)‭ ‬عبارتند‭ ‬از‭: ‬منو‭ ‬اتیلن‭ ‬گلایکول‭ ‬(MEG) و‭ ‬اسید‭ ‬ترفتالیک‭ ‬خالص‭ ‬(PTA)‭ ‬که‭ ‬ماده‭ ‬دومی‭ ‬از‭ ‬پارا‭ ‬زایلین‭ ‬(PX)‭ ‬و‭ ‬اسید‭ ‬استیک‭ ‬تولید‭ ‬می‭ ‬شود‭.‬

میزان‭ ‬مصرف‭ ‬منواتیلن‭ ‬گلایکول‭ ‬پتروشیمی‭ ‬شهید‭ ‬تندگویان‭ ‬۲۹۰‭ ‬هزار‭ ‬تن‭ ‬در‭ ‬سال‭ ‬بوده‭ ‬که‭ ‬مهمترین‭ ‬تامین‭ ‬کنندگان‭ ‬این‭ ‬ماده‭ ‬در‭ ‬ایران‭ ‬و‭ ‬ظرفیت‭ ‬سالانه‭ ‬آنها‭ ‬عبارتند‭ ‬از‭: ‬

پتروشیمی‭ ‬مارون‭ (‬۴۴۳‭)‬،‭ ‬پتروشیمی‭ ‬مروارید‭ (‬۵۰۰‭)‬،‭ ‬فرسا‭ ‬شیمی‭ (‬۴۰۰‭) ‬و‭ ‬پتروشیمی‭ ‬شازند‭ ‬اراک‭ (‬۱۱۹‭).‬

میزان‭ ‬مصرف‭ ‬پارا‭ ‬زایلین‭ ‬پتروشیمی‭ ‬شهید‭ ‬تندگویان‭ ‬۴۶۸‭ ‬هزار‭ ‬تن‭ ‬در‭ ‬سال‭ ‬بوده‭ ‬که‭ ‬مهمترین‭ ‬تامین‭ ‬کنندگان‭ ‬آن‭ ‬در‭ ‬ایران‭ ‬و‭ ‬ظرفیت‭ ‬سالانه‭ ‬آنها‭ ‬عبارتند‭ ‬از‭: ‬

پتروشیمی‭ ‬بوعلی‭ (‬۴۰۰‭)‬،‭ ‬پتروشیمی‭ ‬فرآورش‭ ‬بندر‭ ‬امام‭ (‬۱۸۰‭)‬،‭ ‬پتروشیمی‭ ‬نوری‭-‬برزویه‭ (‬۷۵۰‭)‬،‭ ‬پتروشیمی‭ ‬اصفهان‭ (‬۴۴‭).‬

چیپس‭ ‬پلی‭ ‬استر‭ ‬نوع‭ ‬نساجی‭ ‬(PET–TG)‭ ‬به‭ ‬عنوان‭ ‬ماده‭ ‬اولیه‭ ‬دهها‭ ‬کارخانه‭ ‬تولید‭ ‬نخ‭ ‬فیلامنتی‭ ‬و‭ ‬الیاف‭ ‬استیپل‭ ‬از‭ ‬مواد‭ ‬استراتژیک‭ ‬این‭ ‬صنعت‭ ‬محسوب‭ ‬گردیده‭ ‬و‭ ‬نقش‭ ‬بسیار‭ ‬مهمی‭ ‬در‭ ‬حرکت‭ ‬واحدهای‭ ‬پایین‭ ‬دست‭ ‬نساجی‭ ‬دارد‭.‬

این‭ ‬چیپس‭ ‬در‭ ‬انواع‭ ‬مختلفی‭ ‬نظیر‭ ‬نیمه‭ ‬مات‭ ‬(Semi Dull)،‭ ‬فوق‭ ‬براق‭ ‬(Super Bright)،‭ ‬اصلاح‭ ‬شده‭ ‬(MOD‭)‬،‭ ‬و‭ … ‬تولید‭ ‬می‭ ‬شود‭ ‬که‭ ‬هر‭ ‬کدام‭ ‬برای‭ ‬کاربرد‭ ‬خاصی‭ ‬در‭ ‬صنعت‭ ‬نساجی‭ ‬مناسب‭ ‬می‭ ‬باشند‭.‬

بر‭ ‬طبق‭ ‬آمار‭ ‬و‭ ‬ارقام‭ ‬منتشر‭ ‬شده‭ ‬توسط‭ ‬کارگروه‭ ‬پایش‭ ‬صنایع‭ ‬نساجی‭ ‬در‭ ‬انجمن‭ ‬صنایع‭ ‬نساجی‭ ‬ایران‭ ‬در‭ ‬حال‭ ‬حاضر‭ ‬۳۲‭ ‬شرکت‭ ‬ثبت‭ ‬شده‭ (‬۲۷‭ ‬گروه‭ ‬صنعتی‭) ‬تولیدکننده‭ ‬نخ‭ ‬فیلامنت‭ ‬پلی‭ ‬استر‭ ‬به‭ ‬صورت‭ ‬نیمه‭ ‬آرایش‭ ‬یافته (POY)‭ ‬و‭ ‬کاملاً‭ ‬آرایش‭ ‬یافته‭ ‬(FDY‭) ‬در‭ ‬ایران‭ ‬به‭ ‬فعالیت‭ ‬مشغول‭ ‬هستند‭ ‬که‭ ‬همگی‭ ‬به‭ ‬چیپس‭ ‬پلی‭ ‬استر‭ ‬به‭ ‬عنوان‭ ‬ماده‭ ‬اولیه‭ ‬نیازمند‭ ‬می‭ ‬باشند‭ (‬شرکتهای‭ ‬پلی‭ ‬اکریل‭ ‬ایران‭ ‬و‭ ‬پتروشیمی‭ ‬شهید‭ ‬تندگویان‭ ‬که‭ ‬به‭ ‬صورت‭ ‬مستقیم‭ (‬CP‭) ‬نخ‭ ‬و‭ ‬الیاف‭ ‬تولید‭ ‬می‭ ‬کنند‭ ‬در‭ ‬این‭ ‬آمار‭ ‬لحاظ‭ ‬نشده‭ ‬اند‭ ‬– البته‭ ‬در‭ ‬شرکت‭ ‬پلی‭ ‬اکریل‭ ‬از‭ ‬هر‭ ‬دو‭ ‬سیستم‭ ‬ریسندگی‭ ‬اکسترودر‭ ‬و‭ ‬ریسندگی‭ ‬مستقیم‭ ‬استفاده‭ ‬می‭ ‬شود‭).‬

در‭ ‬این‭ ‬شرکتها‭ ‬در‭ ‬حدود‭ ‬۷۰۷‭ ‬وایندر‭ ‬تولید‭ ‬نخ‭ ‬فیلامنت‭ ‬POY‭ ‬و‭ ‬۲۵۰‭ ‬وایندر‭ ‬تولید‭ ‬نخ‭ ‬فیلامنت‭ ‬FDY،‭ ‬به‭ ‬علاوه‭ ‬۲۲۴‭ ‬وایندر‭ ‬تولید‭ ‬نخ‭ ‬فیلامنت‭ ‬POY در‭ ‬سیستم‭ ‬مستقیم CP‭ ‬در‭ ‬حال‭ ‬کار‭ ‬می‭ ‬باشد‭ ‬که‭ ‬در‭ ‬صورت‭ ‬لحاظ‭ ‬نمودن‭ ‬نخ‭ ‬نمره‭ ‬نهایی‭ ‬۱۵۰‭ ‬دنیر‭ ‬به‭ ‬عنوان‭ ‬متوسط‭ ‬نمره‭ ‬نخ‭ ‬رایج‭ ‬در‭ ‬ایران،‭ ‬بطور‭ ‬متوسط‭ ‬این‭ ‬شرکتها‭ ‬روزانه‭ ‬حداقل‭ ‬به‭ ‬۹۵۰‭ ‬تن‭ ‬چیپس‭ ‬پلی‭ ‬استر‭ ‬به‭ ‬عنوان‭ ‬ماده‭ ‬اولیه‭ ‬نیازمند‭ ‬می‭ ‬باشند‭. ‬البته‭ ‬لازم‭ ‬به‭ ‬ذکر‭ ‬است‭ ‬که‭ ‬پروانه‭ ‬های‭ ‬بهره‭ ‬برداری‭ ‬صادره‭ ‬از‭ ‬سوی‭ ‬وزارت‭ ‬صنعت،‭ ‬معدن‭ ‬و‭ ‬تجارت‭ ‬در‭ ‬این‭ ‬بخش‭ ‬بیانگر‭ ‬ظرفیت‭ ‬اسمی‭ ‬در‭ ‬حد‭ ‬۱۷۰۰‭ ‬تن‭ ‬در‭ ‬روز‭ ‬می‭ ‬باشد‭ ‬که‭ ‬۷۰%‭ ‬بیشتر‭ ‬از‭ ‬ظرفیت‭ ‬همگن‭ ‬محاسبه‭ ‬شده‭ ‬برای‭ ‬این‭ ‬واحدها‭ ‬است‭. ‬‭[‬۹‭]‬

بر‭ ‬طبق‭ ‬آئین‭ ‬نامه‭ ‬های‭ ‬وزارت‭ ‬صنعت،‭ ‬معدن‭ ‬و‭ ‬تجارت‭ ‬در‭ ‬محاسبه‭ ‬ظرفیت‭ ‬پروانه‭ ‬های‭ ‬بهره‭ ‬برداری‭ ‬صنایع‭ ‬ذوب‭ ‬ریسی‭ ‬۳۳۳‭ ‬روز‭ ‬کاری‭ ‬در‭ ‬سال‭ ‬معادل‭ ‬۸۰۰۰‭ ‬ساعت‭ ‬یا‭ ‬۱۱‭ ‬ماه‭ ‬لحاظ‭ ‬شده‭ ‬است‭ ‬که‭ ‬در‭ ‬عمل‭ ‬با‭ ‬توجه‭ ‬به‭ ‬محدودیتهای‭ ‬روشن‭ ‬و‭ ‬خاموش‭ ‬شدن‭ ‬دستگاههای‭ ‬ذوب‭ ‬ریسی‭ ‬و‭ ‬اجبار‭ ‬آنها‭ ‬به‭ ‬تولید‭ ‬مداوم‭ ‬عملاً‭ ‬این‭ ‬دستگاهها‭ ‬در‭ ‬بیش‭ ‬از‭ ‬۳۵۰‭ ‬روز‭ ‬سال‭ ‬به‭ ‬تولید‭ ‬مشغول‭ ‬می‭ ‬باشند‭.‬

هرچند‭ ‬که‭ ‬در‭ ‬دهه‭ ‬اخیر‭ ‬اکثریت‭ ‬واحدهای‭ ‬مذکور‭ ‬با‭ ‬تکنولوژی‭ ‬چین‭ ‬و‭ ‬صرف‭ ‬تامین‭ ‬نیاز‭ ‬داخلی‭ ‬راه‭ ‬اندازی‭ ‬شده‭ ‬اند‭ ‬اما‭ ‬معدودی‭ ‬از‭ ‬این‭ ‬واحدها‭ ‬با‭ ‬بهره‭ ‬گیری‭ ‬از‭ ‬تکنولوژی‭ ‬روز‭ ‬شرکتهای‭ ‬صاحبنامی‭ ‬نظیر‭: ‬تی‭ ‬ام‭ ‬تی‭ ‬(TMT)‭ ‬ژاپن،‭ ‬بارمگ‭ ‬(Barmag)‭ ‬آلمان‭ ‬و‭ ‬ویبا‭ ‬سیات‭ ‬(VibaSiat)‭ ‬ایتالیا‭ ‬نیز‭ ‬توانسته‭ ‬اند‭ ‬محصولاتی‭ ‬با‭ ‬کیفیت‭ ‬جهانی‭ ‬تولید‭ ‬نمایند‭ ‬که‭ ‬در‭ ‬بازارهای‭ ‬صادراتی‭ ‬نیز‭ ‬قابل‭ ‬عرضه‭ ‬هستند‭. ‬

لازم‭ ‬به‭ ‬ذکر‭ ‬است‭ ‬که‭ ‬در‭ ‬جدیدترین‭ ‬سرمایه‭ ‬گذاری‭ ‬های‭ ‬صورت‭ ‬گرفته‭ ‬پس‭ ‬از‭ ‬اجرای‭ ‬توافق‭ ‬برجام،‭ ‬۲‭ ‬واحد‭ ‬بزرگ‭ (‬به‭ ‬ترتیب‭ ‬تعداد‭ ‬وایندر‭) ‬با‭ ‬تکنولوژی‭ ‬شرکت‭ ‬تی‭ ‬ام‭ ‬تی‭ ‬(TMT)‭ ‬ژاپن‭ ‬و‭ ‬بارمگ‭ ‬(Barmag) آلمان‭ ‬نیز‭ ‬تا‭ ‬انتهای‭ ‬سال‭ ‬جاری‭ (‬۱۳۹۷‭) ‬در‭ ‬استانهای‭ ‬اصفهان‭ ‬و‭ ‬چهارمحال‭ ‬و‭ ‬بختیاری‭ ‬به‭ ‬بهره‭ ‬برداری‭ ‬کامل‭ ‬خواهند‭ ‬رسید،‭ ‬که‭ ‬آمار‭ ‬آنها‭ ‬نیز‭ ‬در‭ ‬ظرفیت‭ ‬ذوب‭ ‬ریسی‭ ‬تولید‭ ‬نخ‭ ‬فیلامنت‭ ‬ایران‭ ‬لحاظ‭ ‬شده‭ ‬است‭. ‬البته‭ ‬هر‭ ‬دو‭ ‬واحد‭ ‬در‭ ‬گذشته‭ ‬از‭ ‬تکنولوژی‭ ‬چین‭ ‬استفاده‭ ‬می‭ ‬نمودند‭ ‬که‭ ‬در‭ ‬پاسخ‭ ‬به‭ ‬نیازهای‭ ‬رو‭ ‬به‭ ‬رشد‭ ‬بازار‭ ‬پروژه‭ ‬افزایش‭ ‬ظرفیت‭ ‬خود‭ ‬را‭ ‬با‭ ‬استفاده‭ ‬از‭ ‬بالاترین‭ ‬تکنولوژی‭ ‬های‭ ‬موجود‭ ‬در‭ ‬بازار‭ ‬اجرا‭ ‬نمودند‭ ‬تا‭ ‬نه‭ ‬تنها‭ ‬قابلیت‭ ‬صادراتی‭ ‬محصولات‭ ‬خود‭ ‬را‭ ‬ارتقا‭ ‬دهند‭ ‬بلکه‭ ‬به‭ ‬نیازهای‭ ‬کیفی‭ ‬رو‭ ‬به‭ ‬رشد‭ ‬بازار‭ ‬داخلی‭ ‬نیز‭ ‬توجه‭ ‬نمایند‭.‬

در‭ ‬کنار‭ ‬واحدهای‭ ‬تولید‭ ‬نخ‭ ‬فیلامنت،‭ ‬شرکتهای‭ ‬تولیدکننده‭ ‬الیاف‭ ‬استیپل‭ ‬نیز‭ ‬از‭ ‬جمله‭ ‬مصرف‭ ‬کنندگان‭ ‬بزرگ‭ ‬چیپس‭ ‬پلی‭ ‬استر‭ ‬در‭ ‬ایران‭ ‬می‭ ‬باشند‭.‬‭ ‬به‭ ‬غیر‭ ‬از‭ ‬شرکتهای‭ ‬پلی‭ ‬اکریل‭ ‬اصفهان‭ ‬و‭ ‬پتروشیمی‭ ‬شهید‭ ‬تندگویان‭ ‬که‭ ‬به‭ ‬صورت‭ ‬مستقیم‭ ‬(CP)‭ ‬توانایی‭ ‬تولید‭ ‬الیاف‭ ‬استیپل‭ ‬را‭ ‬دارند،‭ ‬۴‭ ‬شرکت‭ ‬بخش‭ ‬خصوصی‭ ‬به‭ ‬صورت‭ ‬تخصصی‭ ‬در‭ ‬حوزه‭ ‬تولید‭ ‬الیاف‭ ‬پلی‭ ‬استر‭ ‬استیپل‭ ‬نوع‭ ‬پنبه‭ ‬ای‭ (‬Cotton‭ ‬Type‭) ‬از‭ ‬مواد‭ ‬نو‭ ‬جهت‭ ‬تغذیه‭ ‬کارخانجات‭ ‬ریسندگی‭ ‬الیاف‭ ‬کوتاه‭ ‬مشغول‭ ‬به‭ ‬کار‭ ‬هستند‭ ‬که‭ ‬ظرفیت‭ ‬تولید‭ ‬آنها‭ ‬در‭ ‬محدوده‭ ‬۱۳۰‭ ‬هزار‭ ‬تن‭ ‬در‭ ‬سال‭ ( ‬تقریباً‭ ‬۳۸۵‭ ‬تن‭ ‬در‭ ‬روز‭) ‬می‭ ‬باشد‭ ‬و‭ ‬ماشین‭ ‬آلات‭ ‬همگی‭ ‬آنها‭ ‬چینی‭ ‬می‭ ‬باشد‭.‬

در‭ ‬کنار‭ ‬آنها‭ ‬۱۷‭ ‬شرکت‭ ‬تولیدکننده‭ ‬الیاف‭ ‬پلی‭ ‬استر‭ ‬استیپل‭ ‬نیز‭ ‬وجود‭ ‬دارند‭ ‬که‭ ‬به‭ ‬صورت‭ ‬اختلاطی‭ ‬از‭ ‬مواد‭ ‬اولیه‭ ‬نو‭ (‬چیپس‭) ‬و‭ ‬مواد‭ ‬اولیه‭ ‬بازیافتی‭ (‬پرک‭ ‬و‭ …) ‬جهت‭ ‬تولید‭ ‬محصول‭ ‬خود‭ ‬که‭ ‬عبارتند‭ ‬از‭ ‬الیاف‭ ‬تو‭ ‬خالی‭ ‬(Hollow)‭ ‬و‭ ‬پشمی‭ ‬(Wool Type)‭ ‬استفاده‭ ‬می‭ ‬نمایند‭ ‬که‭ ‬ظرفیت‭ ‬پروانه‭ ‬بهره‭ ‬برداری‭ ‬آنها‭ ‬در‭ ‬حدود‭ ‬۲۶۷‭ ‬هزار‭ ‬تن‭ ‬در‭ ‬سال‭ (‬تقریباً‭ ‬۸۱۰‭ ‬تن‭ ‬در‭ ‬روز‭) ‬بوده‭ ‬و‭ ‬ماشین‭ ‬آلات‭ ‬آنها‭ ‬نیز‭ ‬از‭ ‬کشور‭ ‬چین‭ ‬تامین‭ ‬شده‭ ‬است‭. ‬عمده‭ ‬الیاف‭ ‬تولیدی‭ ‬توسط‭ ‬این‭ ‬واحدها‭ ‬به‭ ‬عنوان‭ ‬ماده‭ ‬اولیه‭ ‬در‭ ‬صنایع‭ ‬ریسندگی‭ ‬الیاف‭ ‬بلند،‭ ‬پرکننده‭ ‬مبلمان‭ ‬و‭ ‬کالای‭ ‬خواب‭ ‬و‭ … ‬مورد‭ ‬استفاده‭ ‬قرار‭ ‬می‭ ‬گیرد‭.‬

همچنین‭ ‬۲۱‭ ‬شرکت‭ ‬نیز‭ ‬دارای‭ ‬خطوط‭ ‬تولید‭ ‬الیاف‭ ‬پلی‭ ‬استر‭ ‬استیپل‭ ‬صرفاً‭ ‬با‭ ‬استفاده‭ ‬از‭ ‬مواد‭ ‬بازیافتی‭ (‬پرک‭ ‬و‭ …) ‬می‭ ‬باشند‭ ‬که‭ ‬ظرفیت‭ ‬پروانه‭ ‬بهره‭ ‬برداری‭ ‬آنها‭ ‬در‭ ‬حدود‭ ‬۱۷۸‭ ‬هزار‭ ‬تن‭ ‬در‭ ‬سال‭ (‬۵۴۰‭ ‬تن‭ ‬در‭ ‬روز‭) ‬بوده‭ ‬و‭ ‬با‭ ‬ماشین‭ ‬آلات‭ ‬عمدتاً‭ ‬کره‭ ‬ای‭ ‬و‭ ‬بعضاً‭ ‬ایرانی‭ ‬اقدام‭ ‬به‭ ‬تولید‭ ‬می‭ ‬نمایند‭ ‬و‭ ‬محصول‭ ‬تولیدی‭ ‬آنها‭ ‬به‭ ‬نام‭ ‬الیاف‭ ‬بی‭ ‬بافت‭ ‬یا‭ ‬سالید‭ ‬(Solid)‭ ‬عمدتاً‭ ‬در‭ ‬تولید‭ ‬موکت،‭ ‬لایه‭ ‬عایق‭ ‬رطوبتی‭ ‬و‭ ‬منسوجات‭ ‬بی‭ ‬بافت‭ ‬مورد‭ ‬استفاده‭ ‬قرار‭ ‬می‭ ‬گیرد‭.‬

حال‭ ‬اگر‭ ‬بطور‭ ‬فرضی‭ ‬۵۰%‭ ‬ظرفیت‭ ‬واحدهای‭ ‬تولید‭ ‬الیاف‭ ‬استیپل‭ ‬نو‭ ‬و‭ ‬بازیافتی‭ ‬را‭ ‬به‭ ‬مصرف‭ ‬کنندگان‭ ‬چیپس‭ ‬نساجی‭ ‬اختصاص‭ ‬دهیم‭ (‬بدون‭ ‬محاسبه‭ ‬شرکتهای‭ ‬صرفاً‭ ‬بازیافتی‭)‬،‭ ‬با‭ ‬احتساب‭ ‬۴‭ ‬شرکتی‭ ‬که‭ ‬انحصاراً‭ ‬الیاف‭ ‬پلی‭ ‬استر‭ ‬استیپل‭ ‬از‭ ‬مواد‭ ‬نو‭ (‬Virgin)‭ ‬تولید‭ ‬می‭ ‬نمایند‭ ‬مشخص‭ ‬می‭ ‬شود‭ ‬که‭ ‬صنعت‭ ‬تولید‭ ‬الیاف‭ ‬پلی‭ ‬استر‭ ‬استیپل‭ ‬ایران‭ ‬به‭ ‬طور‭ ‬متوسط‭ ‬روزانه‭ ‬۷۹۰‭ ‬تن‭ ‬چیپس‭ ‬پلی‭ ‬استر‭ ‬نیازمند‭ ‬می‭ ‬باشد‭.‬

بدین‭ ‬ترتیب‭ ‬مجموع‭ ‬نیاز‭ ‬به‭ ‬چیپس‭ ‬پلی‭ ‬استر‭ ‬براساس‭ ‬پروانه‭ ‬های‭ ‬بهره‭ ‬برداری‭ ‬صادره‭ ‬در‭ ‬بخش‭ ‬تولید‭ ‬نخ‭ ‬فیلامنت‭ ‬و‭ ‬الیاف‭ ‬استیپل‭ ‬پلی‭ ‬استر‭ ‬ایران‭ ‬در‭ ‬حدود‭ ‬۲۴۹۰‭ ‬تن‭ ‬در‭ ‬روز‭ ‬می‭ ‬باشد‭.‬

مشخصاً‭ ‬با‭ ‬لحاظ‭ ‬نمودن‭ ‬ظرفیت‭ ‬اسمی‭ ‬تولید‭ ‬چیپس‭ ‬پلی‭ ‬استر‭ ‬نساجی‭ ‬پتروشیمی‭ ‬شهید‭ ‬تندگویان‭ ‬در‭ ‬حد‭ ‬۱۰۰۰‭ ‬تن‭ ‬در‭ ‬روز‭ ‬اختلاف‭ ‬قابل‭ ‬توجهی‭ ‬بین‭ ‬نیاز‭ ‬کشور‭ ‬به‭ ‬این‭ ‬مواد‭ ‬و‭ ‬ظرفیت‭ ‬عملی‭ ‬تولید‭ ‬و‭ ‬تامین‭ ‬آن‭ ‬توسط‭ ‬پتروشیمی‭ ‬شهید‭ ‬تندگویان‭ ‬مشاهده‭ ‬می‭ ‬شود‭ ‬که‭ ‬نیازمند‭ ‬برنامه‭ ‬ریزی‭ ‬دقیق‭ ‬و‭ ‬آینده‭ ‬نگری‭ ‬جهت‭ ‬رفع‭ ‬این‭ ‬نیاز‭ ‬می‭ ‬باشد‭.‬

البته‭ ‬لازم‭ ‬به‭ ‬ذکر‭ ‬است‭ ‬که‭ ‬در‭ ‬حال‭ ‬حاضر‭ ‬میزان‭ ‬عرضه‭ ‬هفتگی‭ ‬چیپس‭ ‬پلی‭ ‬استر‭ ‬در‭ ‬بورس‭ ‬کالا‭ ‬بسیار‭ ‬کمتر‭ ‬از‭ ‬ظرفیت‭ ‬اسمی‭ ‬پتروشیمی‭ ‬شهید‭ ‬تندگویان‭ (‬۷۰۰۰‭ ‬تن‭ ‬در‭ ‬هفته‭) ‬بوده‭ ‬که‭ ‬منجر‭ ‬شده‭ ‬یا‭ ‬واحدهای‭ ‬پایین‭ ‬دستی‭ ‬با‭ ‬ظرفیتی‭ ‬کمتر‭ ‬از‭ ‬ظرفیت‭ ‬نامی‭ ‬به‭ ‬کار‭ ‬مشغول‭ ‬باشند‭ ‬و‭ ‬یا‭ ‬اقدام‭ ‬به‭ ‬واردات‭ ‬چیپس‭ ‬پلی‭ ‬استر‭ ‬نمایند‭.‬

در‭ ‬جدول‭ ‬۲‭ ‬به‭ ‬عنوان‭ ‬نمونه‭ ‬میزان‭ ‬عرضه‭ ‬و‭ ‬تقاضای‭ ‬چیپس‭ ‬پلی‭ ‬استر‭ ‬در‭ ‬طی‭ ‬۹‭ ‬ماه‭ ‬گذشته‭ (‬ابتدای‭ ‬فروردین‭ ‬–‭ ‬انتهای‭ ‬آذر‭) ‬که‭ ‬بازار‭ ‬مواد‭ ‬پلیمری‭ ‬با‭ ‬بحرانهایی‭ ‬نظیر‭ ‬افزایش‭ ‬ناگهانی‭ ‬نرخ‭ ‬ارز‭ ‬و‭ ‬برداشته‭ ‬شدن‭ ‬سقف‭ ‬رقابت‭ ‬مواجه‭ ‬گردید‭ ‬درج‭ ‬شده‭ ‬است‭.‬‭[‬۱۰‭]‬

با‭ ‬توجه‭ ‬عرضه‭ ‬چیپس‭ ‬پلی‭ ‬استر‭ ‬در‭ ‬سه‭ ‬شنبه‭ ‬هر‭ ‬هفته،‭ ‬مبنای‭ ‬شمارش‭ ‬هفته‭ ‬های‭ ‬این‭ ‬جدول‭ ‬از‭ ‬سه‭ ‬شنبه‭ ‬اول‭ ‬هر‭ ‬ماه‭ ‬لحاظ‭ ‬شده‭ ‬است‭. ‬همانگونه‭ ‬که‭ ‬از‭ ‬این‭ ‬جدول‭ ‬مشخص‭ ‬است‭ ‬در‭ ‬طی‭ ‬۹‭ ‬ماه‭ ‬ابتدای‭ ‬سال‭ ‬جاری‭ ‬در‭ ‬مقابل‭ ‬تقاضای‭ ‬۵۸۵‭ ‬هزار‭ ‬تنی‭ ‬چیپس‭ ‬پلی‭ ‬استر‭ ‬نوع‭ ‬نساجی‭ ‬تنها‭ ‬۱۷۳‭ ‬هزار‭ ‬تن‭ ‬مواد‭ ‬توسط‭ ‬پتروشیمی‭ ‬شهید‭ ‬تندگویان‭ ‬عرضه‭ ‬شده‭ ‬است‭ ‬که‭ ‬نسبت‭ ‬میزان‭ ‬عرضه‭ ‬به‭ ‬تقاضا‭ ‬کمتر‭ ‬از‭ ‬یک‭ ‬به‭ ‬سه‭ ‬می‭ ‬باشد‭. ‬به‭ ‬عبارت‭ ‬دیگر‭ ‬در‭ ‬مقابل‭ ‬تقاضای‭ ‬هفتگی‭ ‬متوسط‭ ‬۱۵۳۰۰‭ ‬تنی‭ ‬در‭ ‬بازار‭ ‬میزان‭ ‬عرضه‭ ‬متوسط‭ ‬پتورشیمی‭ ‬در‭ ‬حد‭ ‬۵۰۰۰‭ ‬تن‭ ‬وبده‭ ‬است‭. ‬البته‭ ‬مشابه‭ ‬این‭ ‬موضوع‭ ‬در‭ ‬خصوص‭ ‬چیپس‭ ‬پلی‭ ‬استر‭ ‬نوع‭ ‬بطری‭ ‬با‭ ‬شرایط‭ ‬بحرانی‭ ‬تر‭ ‬نیز‭ ‬مشاهده‭ ‬می‭ ‬شود‭ ‬که‭ ‬در‭ ‬این‭ ‬گزارش‭ ‬به‭ ‬جزئیات‭ ‬آن‭ ‬پرداخته‭ ‬نشده‭ ‬است‭.‬

با‭ ‬توجه‭ ‬به‭ ‬جدول‭ ‬ظرفیت‭ ‬اسمی‭ ‬پتروشیمی‭ ‬شهید‭ ‬تندگویان‭ ‬متوسط‭ ‬ظرفیت‭ ‬اسمی‭ ‬تولید‭ ‬۹‭ ‬ماهه‭ ‬این‭ ‬شرکت‭ ‬برای‭ ‬چیپس‭ ‬پلی‭ ‬استر‭ ‬نوع‭ ‬نساجی‭ ‬تقریباً‭ ‬بایستی‭ ‬برابر‭ ‬با‭ ‬۲۷۵‭ ‬هزار‭ ‬تن‭ ‬باشد‭ ‬که‭ ‬حاکی‭ ‬از‭ ‬اختلاف‭ ‬۱۰۰‭ ‬هزار‭ ‬تنی‭ ‬عرضه‭ ‬چیپس‭ ‬پلی‭ ‬استر‭ ‬توسط‭ ‬این‭ ‬مجموعه‭ ‬نسبت‭ ‬به‭ ‬ظرفیت‭ ‬اسمی‭ ‬آن‭ ‬می‭ ‬باشد‭.‬

البته‭ ‬یکی‭ ‬از‭ ‬مسائل‭ ‬بحث‭ ‬برانگیز‭ ‬در‭ ‬این‭ ‬بخش‭ ‬قراردادهای‭ ‬عرضه‭ ‬مستقیم‭ ‬پتروشیمی‭ ‬شهید‭ ‬تندگویان‭ ‬با‭ ‬تعدادی‭ ‬از‭ ‬واحدهای‭ ‬بخش‭ ‬خصوصی‭ ‬است‭ ‬که‭ ‬منجر‭ ‬به‭ ‬ایجاد‭ ‬اختلافاتی‭ ‬بین‭ ‬شرکتهای‭ ‬حاضر‭ ‬در‭ ‬بازار‭ ‬گردیده‭ ‬و‭ ‬بایستی‭ ‬این‭ ‬موضوع‭ ‬به‭ ‬نحوی‭ ‬شفاف‭ ‬سازی‭ ‬شود‭ (‬آمار‭ ‬عرضه‭ ‬قراردادی‭ ‬نیز‭ ‬در‭ ‬بطن‭ ‬آمار‭ ‬جدول‭ ‬۲‭ ‬قرار‭ ‬دارد‭). ‬

از‭ ‬سویی‭ ‬شرکت‭ ‬پتروشیمی‭ ‬شهید‭ ‬تندگویان‭ ‬موظف‭ ‬بوده‭ ‬که‭ ‬همیشه‭ ‬کف‭ ‬عرضه‭ ‬خود‭ ‬در‭ ‬بورس‭ ‬را‭ ‬که‭ ‬به‭ ‬میزان‭ ‬۳۵۰۰‭ ‬تن‭ ‬در‭ ‬هفته‭ ‬مشخص‭ ‬شده‭ ‬است‭ ‬را‭ ‬رعایت‭ ‬نماید‭ ‬که‭ ‬آمار‭ ‬جدول‭ ‬۲‭ ‬حاکی‭ ‬از‭  ‬از‭ ‬آن‭ ‬است‭ ‬که‭ ‬متوسط‭ ‬عرضه‭ ‬۴۰‭ ‬هفته‭ ‬ابتدایی‭ ‬سال‭ ‬جاری‭ ‬توسط‭ ‬این‭ ‬شرکت‭ (‬شامل‭ ‬قراردادها‭) ‬در‭ ‬حد‭ ‬متوسط‭ ‬۵۰۰۰‭ ‬تن‭ ‬بوده‭ ‬و‭ ‬بیشتر‭ ‬از‭ ‬میزان‭ ‬تعهد‭ ‬بوده‭ ‬است‭.‬

در‭ ‬شکل‭ ‬۸‭ ‬اعداد‭ ‬مندرج‭ ‬در‭ ‬جدول‭ ‬۲‭ ‬در‭ ‬قالب‭ ‬نموداری‭ ‬و‭ ‬شماتیک،‭ ‬مقایسه‭ ‬ای‭ ‬بین‭ ‬میزان‭ ‬عرضه‭ ‬و‭ ‬تقاضای‭ ‬چیپس‭ ‬پلی‭ ‬استر‭ ‬نساجی‭ ‬در‭ ‬طی‭ ‬۹‭ ‬ماه‭ ‬گذشته‭ ‬را‭ ‬نشان‭ ‬می‭ ‬دهد‭. ‬همانگونه‭ ‬که‭ ‬از‭ ‬این‭ ‬شکل‭ ‬مشخص‭ ‬است‭ ‬ماههای‭ ‬تیر‭ ‬و‭ ‬مرداد‭ ‬بحرانی‭ ‬ترین‭ ‬ماههای‭ ‬سال‭ ‬بوده‭ ‬اند‭ ‬که‭ ‬در‭ ‬طی‭ ‬این‭ ‬۲‭ ‬ماه‭ ‬علاوه‭ ‬بر‭ ‬مصرف‭ ‬کنندگان‭ ‬قبلی‭ ‬و‭ ‬حقیقی،‭ ‬بسیاری‭ ‬از‭ ‬واحدهایی‭ ‬که‭ ‬به‭ ‬هر‭ ‬دلیلی‭ ‬در‭ ‬سامانه‭ ‬بهین‭ ‬یاب‭ ‬مجاز‭ ‬به‭ ‬خرید‭ ‬چپیس‭ ‬پلی‭ ‬استر‭ ‬نساجی‭ ‬بوده‭ ‬اند‭ (‬نظیر‭ ‬واحدهای‭ ‬تولیدکننده‭ ‬الیاف‭ ‬استیپل‭ ‬۱۰۰%‭ ‬بازیافتی‭ ‬و‭ …) ‬و‭ ‬یا‭ ‬واحدهایی‭ ‬که‭ ‬کمتر‭ ‬از‭ ‬ظرفیت‭ ‬نامی‭ ‬خود‭ ‬تولید‭ ‬می‭ ‬نمودند‭ ‬و‭ ‬یا‭ ‬واحدهایی‭ ‬که‭ ‬پروانه‭ ‬بهره‭ ‬برداری‭ ‬آنها‭ ‬بیشتر‭ ‬از‭ ‬ظرفیت‭ ‬واقعی‭ ‬تولید‭ ‬آنها‭ ‬بوده‭ ‬است،‭ ‬به‭ ‬سمت‭ ‬خرید‭ ‬و‭ ‬انبارش‭ ‬چیپس‭ ‬پلی‭ ‬استر‭ ‬هجوم‭ ‬آوردند،‭ ‬به‭ ‬گونه‭ ‬ای‭ ‬که‭ ‬در‭ ‬این‭ ‬مدت‭ ‬شاهد‭ ‬ثبت‭ ‬تقاضای‭ ‬بیش‭ ‬از‭ ‬۱۰‭ ‬برابری‭ ‬نسبت‭ ‬به‭ ‬عرضه‭ ‬هستیم‭.‬

در‭ ‬صورتیکه‭ ‬آمار‭ ‬۲‭ ‬ماهه‭ ‬مذکور‭ (‬۱۰‭ ‬هفته‭) ‬را‭ ‬از‭ ‬جدول‭ ‬مقایسه‭ ‬آماری‭ ‬حذف‭ ‬نماییم‭ ‬متوجه‭ ‬می‭ ‬شویم‭ ‬که‭ ‬در‭ ‬طی‭ ‬۷‭ ‬ماه‭ ‬فروردین،‭ ‬اردیبهشت،‭ ‬خرداد،‭ ‬شهریور،‭ ‬مهر،‭ ‬آبان‭ ‬و‭ ‬آذر‭ ‬در‭ ‬مقابل‭ ‬تقاضای‭ ‬۲۴۲‭ ‬هزار‭ ‬تنی‭ ‬چیپس‭ ‬پلی‭ ‬استر‭ ‬نوع‭ ‬نساجی‭ ‬تقریباً‭ ‬۱۴۳‭ ‬هزار‭ ‬تن‭ ‬مواد‭ ‬توسط‭ ‬پتروشیمی‭ ‬شهید‭ ‬تندگویان‭ ‬عرضه‭ ‬شده‭ ‬است‭. ‬به‭ ‬عبارت‭ ‬دیگر‭ ‬در‭ ‬طی‭ ‬هفته‭ ‬های‭ ‬عادی‭ ‬بازار،‭ ‬شرکتهای‭ ‬نساجی‭ ‬تقاضای‭ ‬خرید‭ ‬متوسط‭ ‬در‭ ‬حدود‭ ‬۸۰۸۰‭ ‬تن‭ ‬چیپس‭ ‬پلی‭ ‬استر‭ ‬داشته‭ ‬اند‭ ‬که‭ ‬شرکت‭ ‬پتروشیمی‭ ‬تندگویان‭ ‬بطور‭ ‬متوسط‭ ‬در‭ ‬بازه‭ ‬زمانی‭ ‬مذکور‭ ‬۴۷۶۶‭ ‬تن‭ ‬در‭ ‬هفته‭ ‬چیپس‭ ‬به‭ ‬بازار‭ ‬عرضه‭ ‬نموده‭ ‬است‭. ‬

با‭ ‬توجه‭ ‬به‭ ‬این‭ ‬فرضیات‭ ‬احتمالاً‭ ‬در‭ ‬صورتیکه‭ ‬شرکت‭ ‬پتروشیمی‭ ‬شهید‭ ‬تندگویان‭ ‬بتواند‭ ‬طی‭ ‬چند‭ ‬هفته‭ ‬متوالی‭ ‬میزان‭ ‬عرضه‭ ‬خود‭ ‬را‭ ‬تا‭ ‬حد‭ ‬۷۰۰۰‭ ‬تن‭ ‬افزایش‭ ‬دهد‭ (‬که‭ ‬البته‭ ‬این‭ ‬عدد‭ ‬با‭ ‬ظرفیت‭ ‬نامی‭ ‬اعلامی‭ ‬پتروشیمی‭ ‬شهید‭ ‬تندگویان‭ ‬در‭ ‬شرایط‭ ‬فعلی‭ ‬کاملاً‭ ‬در‭ ‬تطابق‭ ‬است‭)‬،‭ ‬التهاب‭ ‬موجود‭ ‬در‭ ‬بازار‭ ‬برطرف‭ ‬شده‭ ‬و‭ ‬در‭ ‬ضمن‭ ‬پاسخگویی‭ ‬به‭ ‬نیازهای‭ ‬تجمیع‭ ‬شده‭ ‬مشتریان‭ ‬میزان‭ ‬رقابت‭ ‬قیمتی‭ ‬آنها‭ ‬در‭ ‬بورس‭ ‬نیز‭ ‬کاسته‭ ‬شده‭ ‬و‭ ‬صنایع‭ ‬پایین‭ ‬دستی‭ ‬می‭ ‬توانند‭ ‬با‭ ‬قیمت‭ ‬رقابتی‭ ‬نسبت‭ ‬به‭ ‬تامین‭ ‬مواد‭ ‬خود‭ ‬اقدام‭ ‬نمایند‭.‬

همانگونه‭ ‬که‭ ‬گفته‭ ‬شد،‭ ‬چیپس‭ ‬پلی‭ ‬استر‭ ‬نوع‭ ‬نساجی‭ ‬در‭ ‬انواع‭ ‬مختلفی‭ ‬عرضه‭ ‬می‭ ‬شود‭ ‬که‭ ‬۵‭ ‬نوع‭ ‬اصلی‭ ‬آن‭ ‬که‭ ‬توسط‭ ‬پتروشیمی‭ ‬شهید‭ ‬تندگویان‭ ‬به‭ ‬صورت‭ ‬منظم‭ ‬تولید‭ ‬می‭ ‬شود‭ ‬عبارتند‭ ‬از‭: ‬

‭- ‬چیپس‭ ‬نیمه‭ ‬مات TG 641 – SD

‭- ‬چیپس‭ ‬نیمه‭ ‬مات‭ ‬TG 645 – SD

‭- ‬چیپس‭ ‬فوق‭ ‬براق‭ ‬TG 641 – SB

‭- ‬چیپس‭ ‬فوق‭ ‬براق TG 645 – SB

‭- ‬چیپس‭ ‬اصلاح‭ ‬شده‭ ‬TG‭ ‬۶۴۱‭ -‬ MOD

در‭ ‬خصوص‭ ‬چیپس‭ ‬پلی‭ ‬استر‭ ‬نوع‭ ‬بطری‭ ‬نیز‭ ‬مهمترین‭ ‬انواع‭ ‬عرضه‭ ‬شده‭ ‬توسط‭ ‬پتروشیمی‭ ‬شهید‭ ‬تندگویان‭ ‬عبارتند‭ ‬از‭: ‬چیپس‭ ‬BG۷۳۱،‭ ‬BG۷۳۲،‭ ‬BG۷۳۵،‭ ‬BG۷۸۱،‭ ‬BG۷۸۵،‭ ‬BG۸۲۱،‭ ‬BG۸۲۵،‭ ‬BG۸۴۱‭ ‬و‭ ‬BG۸۴۵

علاوه‭ ‬بر‭ ‬این‭ ‬پتروشیمی‭ ‬شهید‭ ‬تندگویان‭ ‬به‭ ‬صورت‭ ‬محدودی‭ ‬نیز‭ ‬چیپس‭ ‬پلی‭ ‬استر‭ ‬نوع‭ ‬فیلم‭ ‬با‭ ‬کد‭ ‬FG۶۴۱‭ ‬نیز‭ ‬عرضه‭ ‬می‭ ‬نماید‭.‬

در‭ ‬سه‭ ‬بخش‭ ‬مجزا‭ ‬از‭ ‬جدول‭ ‬۳‭ ‬نسبت‭ ‬بین‭ ‬میزان‭ ‬عرضه‭ ‬و‭ ‬تقاضای‭ ‬چیپس‭ ‬های‭ ‬پلی‭ ‬استر‭ ‬نوع‭ ‬نساجی‭ ‬(TG)،‭ ‬نوع‭ ‬بطری‭ ‬(BG)‭ ‬و‭ ‬نوع‭ ‬فیلم‭ ‬در‭ ‬دو‭ ‬سال‭ ‬۱۳۹۶‭ ‬و‭ ‬۱۳۹۷‭ ‬درج‭ ‬گردیده‭ ‬است‭. ‬البته‭ ‬به‭ ‬جهت‭ ‬سهولت‭ ‬مقایسه‭ ‬ستونی‭ ‬نیز‭ ‬به‭ ‬عنوان‭ ‬۹‭ ‬ماهه‭ ‬ابتدایی‭ ‬سال‭ ‬۹۶‭ ‬مشخص‭ ‬شده‭ ‬است‭ ‬که‭ ‬مقایسه‭ ‬آنرا‭ ‬با‭ ‬زمان‭ ‬مشابه‭ ‬در‭ ‬سال‭ ‬۱۳۹۷‭ ‬تسهیل‭ ‬می‭ ‬نماید‭.‬

همانگونه‭ ‬که‭ ‬از‭ ‬آمار‭ ‬و‭ ‬ارقام‭ ‬مندرج‭ ‬در‭ ‬جدول‭ ‬۳‭ ‬مشخص‭ ‬است‭ ‬در‭ ‬سال‭ ‬۱۳۹۶‭ ‬میزان‭ ‬عرضه‭ ‬چیپس‭ ‬پلی‭ ‬استر‭ ‬نوع‭ ‬نساجی‭ ‬درحدود‭ ‬۷۸‭ ‬هزار‭ ‬تن‭ ‬بیشتر‭ ‬از‭ ‬میزان‭ ‬تقاضا‭ ‬بوده‭ ‬است‭ ‬که‭ ‬قاعدتاً‭ ‬بایستی‭ ‬منجر‭ ‬به‭ ‬ایجاد‭ ‬رسوبی‭ ‬در‭ ‬انبارهای‭ ‬شرکت‭ ‬پتروشیمی‭ ‬شهید‭ ‬تندگویان‭ ‬گردد‭ ‬که‭ ‬البته‭ ‬با‭ ‬توجه‭ ‬به‭ ‬آمارهای‭ ‬صادرات‭ ‬چیپس‭ ‬پلی‭ ‬استر‭ ‬نوع‭ ‬نساجی‭ ‬مندرج‭ ‬در‭ ‬جدول‭ ‬شماره‭ ‬۸‭ ‬که‭ ‬نشان‭ ‬دهنده‭ ‬صادراتی‭ ‬در‭ ‬حدود‭ ‬۸۵‭ ‬هزار‭ ‬تن‭ ‬از‭ ‬ایران‭ ‬به‭ ‬مقاصدی‭ ‬نظیر‭ ‬کشور‭ ‬هندوستان‭ ‬است،‭ ‬مشخص‭ ‬می‭ ‬شود‭ ‬که‭ ‬کلیه‭ ‬این‭ ‬اضافه‭ ‬عرضه‭ ‬از‭ ‬ایران‭ ‬صادر‭ ‬گردیده‭ ‬است‭.‬

اما‭ ‬در‭ ‬همین‭ ‬بازه‭ ‬زمانی‭ ‬شرکتهای‭ ‬نساجی‭ ‬اقدام‭ ‬به‭ ‬واردات‭ ‬۵۶‭ ‬هزار‭ ‬تن‭ ‬چیپس‭ ‬پلی‭ ‬استر‭ ‬نوع‭ ‬نساجی‭ ‬نیز‭ ‬نموده‭ ‬اند‭.‬

مقایسه‭ ‬آمار‭ ‬عرضه‭ ‬پتروشیمی‭ ‬شهید‭ ‬تندگویان‭ ‬در‭ ‬۹‭ ‬ماهه‭ ‬ابتدای‭ ‬سال‭ ‬۱۳۹۶‭ (‬۲۶۸.۶۴۲‭) ‬و‭ ‬۹‭ ‬ماهه‭ ‬ابتدای‭ ‬سال‭ ‬۱۳۹۷‭ (‬۲۰۰.۹۸۶‭) ‬حاکی‭ ‬از‭ ‬آن‭ ‬است‭ ‬که‭ ‬عرضه‭ ‬پتروشیمی‭ ‬در‭ ‬سال‭ ‬جاری‭ ‬نسبت‭ ‬به‭ ‬مدت‭ ‬مشابه‭ ‬سال‭ ‬گذشته‭ ‬در‭ ‬حدود‭ ‬۶۸‭ ‬هزار‭ ‬تن‭ ‬کمتر‭ ‬بوده‭ ‬است‭ (‬بطور‭ ‬متوسط‭ ‬در‭ ‬هر‭ ‬هفته‭ ‬۱۷۰۰‭ ‬تن‭ ‬کمتر‭ ‬بوده‭ ‬است‭) ‬که‭ ‬احتمالاً‭ ‬این‭ ‬مساله‭ ‬نیز‭ ‬به‭ ‬التهاب‭ ‬بازار‭ ‬شدت‭ ‬داده‭ ‬است‭.‬

مقایسه‭ ‬آمار‭ ‬عرضه‭ ‬و‭ ‬تقاضای‭ ‬چیپس‭ ‬پلی‭ ‬استر‭ ‬نوع‭ ‬بطری‭ ‬نیز‭ ‬حاکی‭ ‬از‭ ‬آن‭ ‬است‭ ‬که‭ ‬میزان‭ ‬تقاضای‭ ‬این‭ ‬چیپس‭ ‬نیز‭ ‬بیش‭ ‬از‭ ‬۳‭ ‬برابر‭ ‬میزان‭ ‬عرضه‭ ‬آن‭ ‬می‭ ‬باشد‭. ‬البته‭ ‬در‭ ‬سال‭ ‬گذشته‭ ‬نیز‭ ‬اختلاف‭ ‬فاحشی‭ ‬بین‭ ‬میزان‭ ‬عرضه‭ ‬و‭ ‬تقاضای‭ ‬این‭ ‬نوع‭ ‬چیپس‭ ‬وجود‭ ‬داشته‭ ‬و‭ ‬این‭ ‬موضوع‭ ‬در‭ ‬سال‭ ‬جاری‭ ‬نیز‭ ‬تکرار‭ ‬شده‭ ‬است‭. ‬البته‭ ‬نکته‭ ‬بسیار‭ ‬عجیب‭ ‬صادرات‭ ‬۱۹‭ ‬هزار‭ ‬تنی‭ ‬چیپس‭ ‬بطری‭ ‬در‭ ‬مقابل‭ ‬واردات‭ ‬۳۲‭ ‬هزار‭ ‬تنی‭ ‬آن‭ ‬می‭ ‬باشد‭ ‬که‭ ‬جای‭ ‬تامل‭ ‬دارد‭ (‬جداول‭ ‬۴‭ ‬و‭ ‬۸‭). ‬

شایان‭ ‬ذکر‭ ‬است‭ ‬که‭ ‬در‭ ‬سال‭ ‬گذشته‭ ‬میزان‭ ‬عرضه‭ ‬چیپس‭ ‬پلی‭ ‬استر‭ ‬در‭ ‬۹‭ ‬ماه‭ ‬ابتدایی‭ ‬سال‭ ‬نسبت‭ ‬به‭ ‬همین‭ ‬بازه‭ ‬زمانی‭ ‬در‭ ‬سال‭ ‬جاری‭ ‬در‭ ‬حدود‭ ‬۳۰‭ ‬هزار‭ ‬تن‭ ‬بیشتر‭ ‬بوده‭ ‬است‭ ‬و‭ ‬بایستی‭ ‬شرکت‭ ‬پتروشیمی‭ ‬برنامه‭ ‬ای‭ ‬اجرا‭ ‬نماید‭ ‬تا‭ ‬حتی‭ ‬الامکان‭ ‬این‭ ‬اختلاف‭ ‬را‭ ‬کاهش‭ ‬دهد‭.‬

در‭ ‬مجموع‭ ‬سال‭ ‬گذشته‭ ‬برای‭ ‬انواع‭ ‬مختلف‭ ‬چیپس‭ ‬پلیمری‭ ‬بیش‭ ‬از‭ ‬یک‭ ‬میلیون‭ ‬تقاضا‭ ‬وجود‭ ‬داشته‭ ‬است‭ ‬که‭ ‬تقریباً‭ ‬به‭ ‬۶۰%‭ ‬آن‭ ‬توسط‭ ‬شرکت‭ ‬پتروشیمی‭ ‬پاسخ‭ ‬داده‭ ‬شده‭ ‬است‭.‬

مقایسه‭ ‬آمارهای‭ ‬مندرج‭ ‬در‭ ‬جداول‭ ‬عرضه‭ ‬و‭ ‬تقاضا‭ (‬جدول‭ ‬۳‭) ‬و‭ ‬آمارهای‭ ‬جداول‭ ‬میزان‭ ‬واردات‭ ‬و‭ ‬صادرات‭ (‬جدول‭ ‬۴‭ ‬و‭ ‬۸‭) ‬حاکی‭ ‬از‭ ‬آن‭ ‬است‭ ‬که‭ ‬یکی‭ ‬از‭ ‬راهکاری‭ ‬کاهش‭ ‬بحران‭ ‬می‭ ‬تواند‭ ‬ممنوع‭ ‬نمودن‭ ‬صادرات‭ ‬چیپس‭ ‬و‭ ‬آزاد‭ ‬نمودن‭ ‬واردات‭ ‬آن‭ ‬به‭ ‬جهت‭ ‬تنظیم‭ ‬نمودن‭ ‬عرضه‭ ‬و‭ ‬تقاضای‭ ‬بازار‭ ‬باشد‭ ‬تا‭ ‬بدین‭ ‬ترتیب‭ ‬بحران‭ ‬ناشی‭ ‬از‭ ‬کمبود‭ ‬مواد‭ ‬اولیه‭ ‬به‭ ‬زیرشاخه‭ ‬ها‭ ‬آن‭ ‬سرایت‭ ‬ننماید‭.‬

لازم‭ ‬به‭ ‬ذکر‭ ‬است‭ ‬که‭ ‬برطبق‭ ‬آمار‭ ‬جدول‭ ‬۴‭ ‬بیش‭ ‬از‭ ‬۷۰‭ ‬هزار‭ ‬تن‭ ‬انواع‭ ‬مختفل‭ ‬نخ‭ ‬پلی‭ ‬استری‭ ‬در‭ ‬سال‭ ‬۱۳۹۶‭ ‬به‭ ‬ایران‭ ‬وارد‭ ‬شده‭ ‬است‭ ‬که‭ ‬باتوجه‭ ‬به‭ ‬فعال‭ ‬سازی‭ ‬ظرفیت‭ ‬های‭ ‬نصب‭ ‬شده‭ ‬در‭ ‬ایران‭ ‬به‭ ‬راحتی‭ ‬می‭ ‬توان‭ ‬این‭ ‬میزان‭ ‬نخ‭ ‬را‭ ‬داخل‭ ‬کشور‭ ‬تولید‭ ‬نمود‭ ‬و‭ ‬از‭ ‬واردات‭ ‬آن‭ ‬بی‭ ‬نیاز‭ ‬شد‭.‬

با‭ ‬توجه‭ ‬به‭ ‬اینکه‭ ‬بیشترین‭ ‬عرضه‭ ‬و‭ ‬تقاضا‭ ‬از‭ ‬بین‭ ‬انواع‭ ‬مختلف‭ ‬مربوط‭ ‬به‭ ‬چیپس‭ ‬نوع‭ ‬TG۶۴۵–SD می‭ ‬باشد،‭ ‬نمودار‭ ‬قیمت‭ ‬این‭ ‬ماده‭ ‬به‭ ‬عنوان‭ ‬یک‭ ‬مبنای‭ ‬کلی‭ ‬در‭ ‬شکل‭ ‬۹‭ ‬نشان‭ ‬داده‭ ‬شده‭ ‬است‭.‬

همانگونه‭ ‬که‭ ‬در‭ ‬این‭ ‬نمودار‭ ‬نیز‭ ‬مشخص‭ ‬است‭ ‬از‭ ‬انتهای‭ ‬شهریور‭ ‬ماه‭ ‬که‭ ‬سقف‭ ‬رقابت‭ ‬از‭ ‬معاملات‭ ‬این‭ ‬کالا‭ ‬برداشته‭ ‬شد‭ ‬و‭ ‬قانون‭ ‬قیمت‭ ‬پایه‭ ‬مساوی‭ ‬قیمت‭ ‬میانگین‭ ‬معامله‭ ‬در‭ ‬۴‭ ‬هفته‭ ‬گذشته‭ ‬اجرایی‭ ‬گشت،‭ ‬به‭ ‬یکباره‭ ‬مواد‭ ‬اولیه‭ ‬پلیمری‭ ‬با‭ ‬جهش‭ ‬ناگهانی‭ ‬قیمت‭ ‬در‭ ‬حد‭ ‬۳‭ ‬برابر‭ ‬مواجه‭ ‬شدند‭ ‬و‭ ‬قیمت‭ ‬معامله‭ ‬چیپس‭ ‬در‭ ‬بورس‭ ‬کالا‭ ‬از‭ ‬محدوده‭ ‬۵‭ ‬هزار‭ ‬تومان‭ ‬به‭ ‬حد‭ ‬۱۶‭ ‬هزار‭ ‬تومان‭ ‬نیز‭ ‬رسید‭ ‬که‭ ‬پس‭ ‬از‭ ‬مدتی‭ ‬در‭ ‬محدوده‭ ‬تقریبی‭ ‬۱۴‭ ‬هزار‭ ‬تومان‭ ‬تثبیت‭ ‬گردید‭.‬

این‭ ‬مساله‭ ‬از‭ ‬یک‭ ‬سو‭ ‬در‭ ‬واحدهای‭ ‬ذوب‭ ‬ریسی‭ ‬مسائل‭ ‬از‭ ‬قبیل‭ ‬عدم‭ ‬توانایی‭ ‬تامین‭ ‬سرمایه‭ ‬در‭ ‬گردش‭ ‬را‭ ‬ایجاد‭ ‬نمود‭ ‬و‭ ‬از‭ ‬سوی‭ ‬دیگر‭ ‬با‭ ‬انتقال‭ ‬این‭ ‬افزایش‭ ‬قیمت‭ ‬به‭ ‬واحدهای‭ ‬پایین‭ ‬دستی‭ ‬بافندگی‭ ‬که‭ ‬معمولاً‭ ‬در‭ ‬حد‭ ‬کوچک‭ ‬بوده‭ ‬و‭ ‬از‭ ‬توان‭ ‬مالی‭ ‬بالایی‭ ‬برخوردار‭ ‬نیستند‭ ‬سبب‭ ‬گردید‭ ‬که‭ ‬بسیاری‭ ‬از‭ ‬آنها‭ ‬متوقف‭ ‬گردند‭ ‬و‭ ‬مسائلی‭ ‬در‭ ‬خصوص‭ ‬بازار‭ ‬پارچه‭ ‬را‭ ‬ایجاد‭ ‬نمود‭.‬

البته‭ ‬این‭ ‬افزایش‭ ‬قیمت‭ ‬سبب‭ ‬گردید‭ ‬تا‭ ‬حجم‭ ‬زیادی‭ ‬از‭ ‬تقاضای‭ ‬کاذب‭ ‬بازار‭ ‬بورس‭ ‬نیز‭ ‬کاهش‭ ‬یافته‭ ‬و‭ ‬میزان‭ ‬تقاضا‭ ‬به‭ ‬زیر‭ ‬۱۰‭ ‬هزار‭ ‬تن‭ ‬در‭ ‬هفته‭ ‬کاهش‭ ‬یابد‭.‬

شایان‭ ‬ذکر‭ ‬است‭ ‬که‭ ‬علاوه‭ ‬بر‭ ‬چیپس‭ ‬پلی‭ ‬استر‭ ‬نساجی‭ ‬که‭ ‬دارای‭ ‬ویسکوزیته‭ ‬ذاتی‭ ‬‭(‬IV)‭ ‬در‭ ‬محدوده‭ ‬۰‭.‬۶۴‭ ‬می‭ ‬باشد،‭ ‬در‭ ‬تعدادی‭ ‬از‭ ‬کاربردهای‭ ‬نساجی‭ ‬نیازمند‭ ‬استفاده‭ ‬از‭ ‬چیپس‭ ‬با‭ ‬ویسکوزیته‭ ‬بالاتر‭ ‬نظیر‭ ‬۰‭.‬۷۸‭ ‬و‭ ‬۰‭.‬۸۲‭ ‬می‭ ‬باشیم‭ ‬که‭ ‬در‭ ‬گستره‭ ‬محصولات‭ ‬پتروشیمی‭ ‬شهید‭ ‬تندگویان‭ ‬این‭ ‬محصولات‭ ‬در‭ ‬گروه‭ ‬چیپس‭ ‬نوع‭ ‬بطری‭ ‬طبقه‭ ‬بندی‭ ‬می‭ ‬شوند‭.‬

در‭ ‬کنار‭ ‬تولیدکنندگان‭ ‬نخهای‭ ‬فیلامنتی‭ ‬و‭ ‬الیاف‭ ‬استیپل‭ ‬پلی‭ ‬استری،‭ ‬با‭ ‬توجه‭ ‬به‭ ‬ورود‭ ‬پلی‭ ‬استر‭ ‬در‭ ‬صنعت‭ ‬فرش‭ ‬ماشینی‭ ‬در‭ ‬طی‭ ‬چند‭ ‬سال‭ ‬اخیر‭ ‬تولیدکنندگان‭ ‬نخ‭ ‬فیلامنت‭ ‬BCF که‭ ‬محصول‭ ‬آنها‭ ‬به‭ ‬صورت‭ ‬خاص‭ ‬جهت‭ ‬استفاده‭ ‬در‭ ‬صنایع‭ ‬تولید‭ ‬فرش‭ ‬ماشینی‭ ‬و‭ ‬موکت‭ ‬تافتینگ‭ ‬مورد‭ ‬استفاده‭ ‬قرار‭ ‬می‭ ‬گیرد‭ ‬و‭ ‬در‭ ‬گذشته‭ ‬عمدتاً‭ ‬مصرف‭ ‬کننده‭ ‬گرانول‭ ‬پلی‭ ‬پروپیلن‭ ‬بودند‭ ‬نیز‭ ‬به‭ ‬سمت‭ ‬سرمایه‭ ‬گذاری‭ ‬جدید‭ ‬در‭ ‬حوزه‭ ‬ماشین‭ ‬آلات‭ ‬تولید‭ ‬نخ‭ ‬BCF‭ ‬پلی‭ ‬استر‭ ‬از‭ ‬کشورهای‭ ‬سوئیس‭ ‬و‭ ‬ایتالیا‭ ‬حرکت‭ ‬نمودند‭. ‬با‭ ‬توجه‭ ‬به‭ ‬اینکه‭ ‬در‭ ‬این‭ ‬حوزه‭ ‬به‭ ‬دلیل‭ ‬تامین‭ ‬ویژگی‭ ‬های‭ ‬خاص‭ ‬ارتجاعیت‭ ‬و‭ ‬جهندگی‭ ‬نخ‭ ‬نیازمند‭ ‬به‭ ‬چیپس‭ ‬پلی‭ ‬استر‭ ‬با‭ ‬ویسکوزیته‭ ‬بالاتر‭ ‬می‭ ‬باشیم‭ ‬به‭ ‬ناچار‭ ‬این‭ ‬شرکتها‭ ‬از‭ ‬چیپس‭ ‬پلی‭ ‬استر‭ ‬نوع‭ ‬بطری‭ ‬برای‭ ‬تولید‭ ‬نخ‭ ‬BCF‭ ‬پلی‭ ‬استر‭ ‬استفاده‭ ‬می‭ ‬نمایند‭ ‬که‭ ‬در‭ ‬آمار‭ ‬فوق‭ ‬ظرفیت‭ ‬آنها‭ ‬لحاظ‭ ‬نشده‭ ‬است‭.‬

علاوه‭ ‬بر‭ ‬این‭ ‬تولیدکنندگان‭ ‬الیاف‭ ‬توخالی‭ ‬(Hollow)‭ ‬نیز‭ ‬گاهاً‭ ‬به‭ ‬جهت‭ ‬افزایش‭ ‬کیفیت‭ ‬ارتجاعیت‭ ‬محصول‭ ‬خود‭ ‬ناچار‭ ‬به‭ ‬استفاده‭ ‬ترکیبی‭ ‬از‭ ‬چیپس‭ ‬پلی‭ ‬استر‭ ‬با‭ ‬ویسکوزیته‭ ‬بالاتر‭ ‬یا‭ ‬همان‭ ‬چیپس‭ ‬پلی‭ ‬استر‭ ‬نوع‭ ‬بطری‭ ‬می‭ ‬باشند‭ ‬و‭ ‬به‭ ‬همین‭ ‬دلیل‭ ‬ظرفیت‭ ‬مصرف‭ ‬آنها‭ ‬را‭ ‬نیز‭ ‬بایستی‭ ‬در‭ ‬حوزه‭ ‬چیپس‭ ‬پلی‭ ‬استر‭ ‬بطری‭ ‬لحاظ‭ ‬نمود‭.‬

تهیه‭ ‬و‭ ‬تنظیم‭: ‬دکتر‭ ‬شاهین‭ ‬کاظمی‭ –  ‬دکتری‭ ‬مهندسی‭ ‬شیمی‭ ‬نساجی‭ ‬و‭ ‬علوم‭ ‬الیاف‭ – ‬عضو‭ ‬هیئت‭ ‬مدیره‭ ‬انجمن‭ ‬صنایع‭ ‬نساجی‭ ‬ایران