رونق نساجی با فرهنگ‌سازی

 

دیروز بخش نخست گفته‌های دست‌اندرکاران صنعت نساجی در میزگرد روزنامه گسترش درج شد، سخنانی که بیشتر درباره مزیت‌های رقابتی این صنعت بود.

اعضای هیات مدیره انجمن صنایع نساجی گفتند که ظرفیت تامین مناسب مواد اولیه می‌تواند به‌عنوان مزیت این صنعت، فضای رقابتی را در بازارهای داخلی و حتی خارجی ایجاد کند اما متاسفانه تولید پنبه کشور نسبت به سال‌های گذشته به یک‌پنجم رسیده و فقط ۳۰درصد نیاز نساجی را تامین می‌کند. صنایع پتروشیمی نیز با وجود تقاضای تولیدگنندگان داخلی، ترجیح می‌دهند محصولات خود را در بازارهای خارجی عرضه کنند. علاوه بر این، صنعت نساجی ایران مزیت‌های دیگری مانند دسترسی به بازارهای مستعد، قدمت و دانش قابل توجه را نیز دارد اما آن‌طور که باید و شاید از مزیت‌های صنعت نساجی استفاده نکرده‌ایم.

ادامه صحبت‌های مطرح شده در میزگرد نیز در این شماره درج شده است. نیاز به فرهنگ‌سازی از طریق معرفی محصولات داخلی برای رونق بیش از پیش تولید، محور این بخش صحبت‌هاست. کارشناسان می‌گویند، تمام کشورهای پیشرفته توسعه صنعتی خود را از نساجی آغاز کرده‌اند، ‌از این‌رو لازم است از تجربه‌های جهانی استفاده کنیم و حمایت بیشتری از این صنعت استراتژیک به عمل آید. اما کیفیت و نحوه برخورد مشتری در بازار با محصولات نساجی نیز از محورهای دیگر بخش دوم میزگرد صنایع نساجی است که با حضور محمد مروج حسینی، علیمردان شیبانی، علیرضا حائری، حسن کاردان از هیات‌مدیره انجمن صنایع نساجی، گلناز نصرالهی، مشاور معاون وزیر صنعت معدن و تجارت و مهدی محمودی، مشاور رئیس اتحادیه کشوری صنف پوشاک برگزار شد.

کاردان: من می‌خواهم به نکته‌ای اشاره کنم درخصوص این‌که چرا مشتریان ترجیح می‌دهند کالای خارجی استفاده کنند به‌جای کالای ایرانی. به نظر من جای خوبی آمده‌ایم. روزنامه‌ای تخصصی در حوزه صنعت که اتفاقا مربوط به بخشی از دولت به نام وزارت صنعت، معدن و تجارت است. می‌خواهم در این روزنامه بگویم که ما به فرهنگ‌سازی نیاز داریم. حدود شش ماه است که تبلیغ کالای خارجی ممنوع شده اما محصولات داخلی هم توان استفاده از بیلبوردهای خیابانی و تبلیغات گسترده را ندارند. تا این موضوع فرهنگ‌سازی نشود، مردم استفاده از کالای داخلی را ترجیح نمی‌دهند، چرا که تبلیغات در ذهن مصرف‌کننده کیفیت بالای جنس خارجی و کیفیت پایین جنس داخلی را حک کرده است، در حالی‌که کالاهای بسیاری از واحدهای نساجی کشور بسیار باکیفیت‌تر از کشورهای دیگر حتی ترکیه است. اما متاسفانه هیچ نهادی نیست که این موضوع را تشخیص دهد. از وزارت صنعت، ‌معدن و تجارت می‌خواهیم کمک کند به این‌که تولیدکنندگان داخلی بتوانند از فرصت تبلیغات استفاده کنند. بسیاری از واحدهای تولیدی در صنعت نساجی ما هستند که از خیلی جهات از همتایان خارجی خود، حتی ترک‌ها به‌عنوان شماره یک‌های صنعت نساجی دنیا، برتر هستند، به‌عنوان مثال تولیدکنندگان پوشاک کودکان. بروید و محصولات آنها را با نمونه‌های ترک، پاکستانی، چینی، هندی و دیگر کشورها مقایسه کنید. می‌بینید جنس ایرانی کیفیت بسیار بهتری نسبت به نمونه‌های خارجی دارد، اما مادران ما دوست دارند لباس کودکان‌شان «مارک» داشته باشد و «مارک» بخرند. این مربوط می‌شود به همان تبلیغات و فرهنگ‌سازی که گفتم. روزنامه‌های ما، صدا و سیما و همه در حال تبلیغ کالای خارجی هستند. من از وزارت صنعت، معدن و تجارت می‌خواهم به تولیدکنندگان کمک کند تا امکان استفاده از فضاهای تبلیغاتی را به‌دست آورند. از آقای قالیباف شهردار تهران می‌خواهم این بیلبوردهای تبلیغ کالای خارجی را جمع‌آوری کند.

آیا تولیدکنندگان داخلی نیز حاضر هستند به اندازه صاحبان صنایع و برندهای خارجی برای تبلیغات هزینه کنند؟ طبیعی است که آنها با پرداخت هزینه‌ها در بخش تبلیغات سود برندسازی را ببرند.

کاردان: نه، حرف شما را قبول ندارم. این موضوع هم مانند موضوع خام‌فروشی است. یعنی نمی‌توانیم فقط به پرداخت مستقیم پول فکر کنیم. بلکه باید به این فکر کنیم که نتایج حاصل از این تبلیغات در صنعت و تولید داخلی ما چیست؟ باید دید ملی داشته باشیم و بدانیم اگر برای این بخش به تولیدکننده داخلی امتیاز، تخفیف و فرصت معرفی بدهیم نتایج آن را در رونق تولید ملی، ایجاد اشتغال و ارزش افزوده خواهیم دید.

در بحث خام‌فروشی هم این موضوع صدق می‌کند. مواد خام پتروشیمی را می‌فروشیم بدون این‌که از مزیت‌های بعدی آن استفاده کنیم. اما ازبکستان به‌عنوان کشوری که در سطوح پایین‌تری از کشور ما قرار دارد و بسیاری از مزیت‌های ما را هم ندارد، با خود حساب کرده است که سالانه یک میلیون تن پنبه دارد. می‌تواند این پنبه را بفروشد و پولش را بگیرد، اما برنامه‌ریزی کرده است تا این پنبه را در داخل مصرف کند و نخ را بفروشد. در ادامه نخ را نمی‌فروشد و نگه می‌دارد و پارچه تولید می‌کند، بعد از آن هم پارچه را به پوشاک تبدیل کرده و می‌فروشد و می‌شود ترکیه بعدی. متاسفانه ما برنامه‌ای برای نفروختن مواد خام نداریم. اما نکته ‌مهم‌تری هم است که من می‌خواهم به آن اشاره کنم. چرا ما از تجربه جهانی استفاده نمی‌کنیم؟ چرا نمی‌دانیم که نمی‌دانیم؟! اگر به تاریخ توسعه بسیاری از کشورها از نظر اقتصادی و صنعتی بازگردیم متوجه می‌شویم که تمام کشورهای پیشرفته این توسعه را از صنعت نساجی شروع کرده‌اند. آمریکا، انگلستان، آلمان، ایتالیا، امروز چین، هند، پاکستان، بنگلادش، ویتنام و اندونزی همه توسعه را از صنعت نساجی شروع کرده‌اند تا بتوانند از اشتغالزایی، ارزش افزوده، قابلیت‌های صادراتی و دیگر مزایای این صنعت استفاده کنند. پنبه را شما کیلویی دو دلار می‌توانید بفروشید، اما لباس را کلیویی ۴۰۰ دلار. این می‌شود مزیت نسبی. من در روزنامه‌ها دیدم که قرار است قطب سوم خودروسازی راه‌اندازی شود، چرا قطب جدید نساجی را در ایران راه نیندازیم؟ صنعتی را توسعه بدهیم که برای کشور ارزش افزوده بیشتری تولید کند.

دو صنعت در هر کشوری وجود دارد که می‌توان از طریق آن نتایج بهتری کسب کرد، یکی خوراک، دیگری پوشاک، چراکه لباس و غذا جزو نیازهای اساسی هر انسانی است. من اعتقاد دارم که شکل اساسی ما این است که در برنامه‌ریزی‌ها و اولویت‌بندی‌ها صنایع نساجی مورد توجه کافی و شایسته قرار نگرفته است، در حالی‌که کلید بسیاری از معماهای اقتصادی و صنعتی کشور ما در دست صنعت نساجی است.

نصراللهی: در صحبت‌های دوستان چند نکته مطرح شد که من راجع به آنها حرف دارم. اول این‌که موضوع کیفیت محصولات ایرانی به میان آمد. در صنعت نساجی آنچه که تولید می‌شود، براساس نیاز بازار و سفارش است. به این موضوع شک نکنید، چرا که آنچه براساس خواست بازار تولید نشود، در انبار دپو می‌شود. مدت‌هاست صنعتگران نساجی متوجه این امر شده‌اند و در حال حاضر می‌توان گفت اغلب محصولات تولیدی در این صنعت بر اساس سفارش بازار انجام می‌شود. از طرف دیگر لازم است تا محصولات نساجی را به سه گروه مواد اولیه، کالاهای واسطه‌ای و محصولات نهایی تقسیم کنیم. کیفیت کالاهای حد واسط که همان نخ است در حال حاضر به هیچ عنوان از نخ‌های خارجی کمتر نیست. به همین دلیل است که نخ قاچاق نمی‌شود و واردات مواد حد واسط در سال‌های اخیر بسیار کاهش یافته و این نشان‌دهنده این است که تولیدکنندگان در بخش خصوصی بسیار توانمند عمل کرده‌اند. کالای نهایی را نیز باید در دو بخش بررسی کرد. با قاطعیت می‌گویم، محصولات مخصوص آقایان کیفیت بسیار بالایی دارد و براساس نیاز بازار است و در حال حاضر رقابت می‌کند با بازار خارجی. ما تا چند سال پیش محصولات «جین» در کشور تولید نمی‌کردیم اما در حال حاضر تولیدات نساجی ما در این نوع کالا به لحاظ کیفی با نمونه‌های خارجی رقابت می‌کند. اما مطلبی که آقای کاردان گفتند، در بحث فرهنگ‌سازی بسیار مهم است.

ممکن است برای شما هم بسیار اتفاق افتاده باشد که هنگام خرید، با فروشنده‌هایی مواجه شوید که اصرار دارند کالایی که عرضه می‌کنند خارجی است و به همین دلیل کیفیت خیلی خوبی دارد. من نمی‌دانم چه دلیلی برای این کار وجود دارد؟ این موضوعی است که در بحث فرهنگ‌سازی باید مورد توجه قرار بگیرد. اما نکته دیگری که در این خصوص می‌توان گفت، این است که بخش نرم‌افزاری در صنعت نساجی –مد و طراحی– مشکلات و ایرادهایی دارد که باید رفع شود. اما این‌که گفته می‌شود در وزارتخانه به صنعت نساجی توجه نمی‌شود، به نظر من اینطور نیست. چرا که همیشه در اولویت‌های وزارتخانه، اولویت با کالاهای صنعت نساجی است اما باید سرمایه‌گذار هم در این بخش وجود داشته باشد. کالاهای نساجی قاچاق‌پذیری بالایی دارد نسبت به خودرو‌سازی؛ به این دلیل و دلایلی دیگر میزان سرمایه‌گذاری در صنعت خودرو بیشتر خواهد بود، چرا که سود بیشتری هم خواهد داشت.

کاردان: اگر این اولویتی که شما می‌گویید وجود دارد، چرا همین ماه پیش دوهزار میلیارد به صنعت خودرو اختصاص داده‌اند؟ درخصوص تمایل خریداران به کالاهای خارجی هم می‌خواهم بگویم پنج ‌سال تبلیغات کالای خارجی در ایران ممنوع کنیم و اجازه بدهیم و تسهیلاتی را برای تبلیغ کالای ایرانی فراهم آوریم آنگاه شما ببینید چه تغییری در تولید و بازار کشور روی خواهد داد.

مروج: یک موضوع را هم باید یادآوری کنیم. ما برای صنعت‌گران سمینار و دوره‌های آموزشی در بحث «برند» برگزار می‌کنیم تا برند خلق کنیم. برای ایجاد یک برند لازم است سال‌ها کار و تبلیغ شود اما این هزینه‌ها را سازمان حمایت از تولید‌کننده و مصرف‌کننده به عنوان بخشی از قیمت تمام شده کالا نمی‌پذیرد. این امر باعث می‌شود برای تبلیغ ایرانی محدودیت ایجاد ‌شود در حالی که وارد‌کنندگان برای کالای خارجی هر مقداری که بخواهند می‌توانند تبلیغ کنند. ضمن این‌که تعداد زیادی واحد تولیدی داریم که به‌عنوان نمونه کالای «جین» تولید می‌کنند، به دوبی می‌فرستند. این کالاهای ایرانی در آنجا مارک می‌خورند و در بسته‌بندی خارجی وارد بازار می‌شوند. مسافران ایرانی بی‌شماری هم هستند که در نهایت خوشحالی آنها را می‌خرند و به عنوان پوشاک خارجی و مارک به ایران می‌آورند!

شیبانی: اگر اجازه بدهید نکته‌ای را هم من مطرح کنم که به آن اشاره نشده است. کیفیت کالا و نیروی کار در بسیاری از واحدهای تولیدی ما عالی است اما کالا باید قابل رقابت باشد. این رقابت هم از طریق کاهش قیمت تمام شده به دست می‌آید اما متاسفانه این قیمت به دلیل عوامل خارج از اختیار مدیران بنگاه‌های تولیدی، بسیار بالاتر از رقبای خارجی در بازار است. در کجای دنیا از ۳۵۶ روز سال نزدیک به ۱۱۰ روز تعطیل است؟ متاسفانه رسم شده است که حتی اگر دوشنبه هم تعطیل باشد، شنبه و یکشنبه نیز تقریبا نیمه تعطیل می‌شود. کجای دنیا ۳۳‌درصد مالیات و حق بیمه اجتماعی پرداخت می‌شود؟ با این شرایط به‌طور قطع قیمت تمام‌شده افزایش پیدا می‌کند و البته که تاثیرگذار است. این موارد روی قیمت تمام شده کالا اثر مستقیم دارد. یک کالای باکیفیت‌تر از نمونه‌های خارجی تولید می‌کنید اما قیمت تمام شده آن چند برابر مشابه کالای بی‌کیفیت یا کم‌کیفیت خارجی است. مشتری هم عادت کرده است به خرید جنس ارزان‌تر. در چنین شرایطی، رقابتی نابرابر شکل می‌گیرد که بازنده آن تولید‌کننده داخلی است، هر چقدر هم کالای کیفی تولید کرده باشد.

با این وصف اگر کالاهای ما با کیفیت است و شما به‌عنوان تولیدکننده ایمان دارید به کیفیت تولید خود، مصرف‌کننده با کاغذ و نوشته «جنس فروخته شده پس گرفته نمی‌شود» چکار کند؟ آیا شما این اجازه را به شبکه‌های توزیع داده‌اید که اگر کالایی مرجوع شد، پس بگیرید؟

کاردان: بله. ما به سهم خودمون این کار را انجام داده ایم. در صنعت فرش که حوزه کاری من است، اگر هر کسی به هر دلیلی و در هر زمانی فرش را پس بیاورد، قبول می‌کنیم و دلیل آن هم کاملا روشن است. مگر چند نفر در سال فرش را پس می‌آورند؟ در نهایت ۵۰ فرش مرجوع می‌شود که ما یا پول خریدار را پس می‌دهیم یا یک فرش دیگر جایگزین می‌کنیم.

مروج: اجازه بدهید پاسخ این سوال شما را من اینگونه بدهم. در سراسر دنیا به صورت میانگین به‌ازای هر ۲۰۰ نفر یک مغازه وجود دارد اما در ایران ۲.۵ میلیون صنف با جواز و حدود ۸۰۰ هزار تا یک میلیون صنف بدون مجوز داریم. یعنی به‌ازای هر ۲۴ نفر یک مغازه وجود دارد. بنابراین هر ۲۴ ایرانی باید مخارج یک خانواده را در نظام توزیع پرداخت کند. این موضوع روی قیمت‌ها تاثیر می‌گذارد.

آقای محمودی به‌عنوان نماینده اتحادیه صنفی فروشندگان، آیا بالا بودن کیفیت محصولات داخلی صنعت نساجی را قبول دارید؟

محمودی: قبل از پاسخ به این پرسش لازم است نکته‌ای را یادآوری کنم. براساس قانون نظام صنفی، واحدهای مجوزدار ملزم هستند کالاهای فروخته شده را در صورت عدم رضایت مشتری پس بگیرند، مگر این‌که نوشته «جنس فروخته شده، پس گرفته نمی‌شود» را در معرض دید مصرف‌کننده نصب کرده باشند. اگر مشکلی در این خصوص وجود دارد باید قانون نظام صنفی اصلاح شود.
در خصوص صحبت‌ها و مواردی که مطرح شد، باید بگویم صنایع به دو گروه ماموریت‌گرا و اشاعه‌گرا تقسیم می‌شوند؛ صنایع ماموریت‌گرا علاوه بر این‌که صنعت محسوب‌می‌شوند، یک ماموریت هم دارند. پوشاک و نساجی جزو صنعت ماموریت گرا به حساب می‌آیند، چرا که براساس گزارش رسمی پنتاگون دو صنعت پوشاک و مولتی‌مدیا ابزار تهاجم فرهنگی هستند. بنابراین صنعت پوشاک را نباید یک صنعت معمولی به‌شمار آورد. حتی خودرو‌سازی نیز اهمیت این صنعت را ندارد، چرا که ویژگی خاصی از این جهت ندارد اما نساجی و پوشاک در این بخش بسیار حائز اهمیت هستند و اهمیت دارند، چرا که می‌تواند روی پوشاک، عکس چگوارا بزند یا مایکل جکسون، یا حتی برهنگی را ترویج کند. باید بپذیریم که نساجی، یک صنعت استراتژیک است. یعنی اگر دوستان این‌قدر دغدغه دارند، فقط به دلیل واحد صنفی خودشان نیست. اگر نظام، نظامی معلولیت‌گراست باید صنایع را اولویت‌گذاری کند. اولویت‌گذاری در کشوری مانند ایران که تا این حد درگیر بحث تعامل با سازمان‌های جهانی است، پوشاک اهمیت بسیاری دارد. ما تا پ‍نج سال پیش از مد حرف نمی‌‌زدیم اما در سال ۸۵ به‌طور رسمی از مد صحبت کردند که باعث شد کارگروه مد و لباس شکل بگیرد.
یک سری راهکارها در اتحادیه پوشاک ارائه شده است. باید پذیرفت که درون‌مایه صنعت، فناوری است، صنعت پویا صنعتی است که فناوری خوبی داشته باشد، یعنی در مرز تکنولوژی، ابزار و دانش باشد وگرنه زمین می‌خورد. این ویژگی هر صنعتی است.

بحث اصلی این است که ما نمی‌دانیم جایگاه صنعت نساجی در استراتژی توسعه کجاست؟! زمانی که استراتژی توسعه صنایع کشور در دانشگاه شریف نوشته می‌شد؛ این سوال پیش آمد که چرا صنایع نساجی آن‌طوری که باید دیده شود؛ دیده نشد! اگر ارزش افزوده و بهره‌وری و نیروی کار نساجی را تایید می‌کنیم، چرا وقتی استراتژی توسعه صنعتی کشور نوشته می‌شود، صنعت اول صنعت خودرو یا پتروشیمی می‌شود. آسیب‌شناسی اینجاست؛ یعنی کسانی که استراتژی توسعه صنعتی را نوشتند، این صنعت را جدی نگرفتند.

اما نکته دیگر این است که محصول نهایی صنعت نساجی لباس می‌شود. ما در کشور بیش از ۱۴۰صنف داریم که براساس آمار رسمی سه صنف از آنها بزرگ و گسترده است؛ بزرگ‌ترین صنف کشور پوشاک است و دو صنف دیگر املاک و مواد پروتئینی و اغذیه است. در اتحادیه پوشاک برای این اصناف چند راهکار ارائه کردیم. یکی این‌که در تمام گلوگاه‌هایی که وجود اتحادیه پوشاک در آنجا لازم است عضو شدیم و مشارکت کردیم. در تمام مباحثی که امروز عنوان شد، قانون‌گذاری درست و اجرای درست قانون از جمله مشکلات این صنعت بود. زمانی که در مجلس و در حوزه قانون برای صنعت نساجی تصمیمی گرفته می‌شود، باید کارشناسانی از پوشاک و نساجی هم حضور داشته باشند. وقتی پشت درهای بسته برای صنفی قانون‌گذاری می‌شود، صنف نمی‌تواند تمکین کند و با مشکلات بسیاری مواجه خواهد شد. در حال حاضر اتحادیه پوشاک در مجلس به صورت پررنگ ارتباط برقرار کرده است. کارگروه اصناف را در مجلس راه‌اندازی خواهیم کرد، چرا که اگر مجلس قانونی را وضع می‌کند درباره اصناف در پوشاک باید نمایندگانی از این بخش هم وجود داشته باشند. از سوی دیگر کیفیت قیمت و خدمات عوامل مهمی است که در یک تولید عنوان می‌شود. کیفیت خوب را مشتری اگر حس کند، کالا خریداری می‌شود. در واقع آخر این زنجیره مصرف‌کننده است که اگر راضی نباشد محصولی خریداری نمی‌شود و به‌تبع تولید دیگری هم صورت نمی‌گیرد. این نکته هم مایه تاسف است که به لحاظ فرهنگی شرایطی پیش آمده است که مشتری تمایل به خرید جنس خارجی دارد. اما فراموش نکنیم بسیاری از واحدهای تولیدی ما جنس را در داخل تولید می‌کنند و با اسم و برند ترکیه‌ای می‌فروشند، چرا که مشتری آن را می‌پسندد. پس واحد صنفی دوست دارد جنسی که می‌گیرد با کیفیت خوبی باشد. فرهنگ خرید موضوع جدی است که باید در مورد آن کار شود. آنها دوست دارند کالای ایرانی بخرند و بفروشند، پس مشکل در واحد صنفی نیست. اگر خریدار، جنس ترک می‌خواهد باید برای بقای بنگاه اقتصادی خود حتی جنس ایرانی را هم به‌عنوان ترک بدهد. یک‌ فرهنگ‌سازی بزرگ نیاز است. ملاک کیفیت است.

اما در بحث طراحی و رنگ که اشاره شد، ما هیچ مشکلی در رنگ لباس نداریم. تمام لباس‌ها قابلیت این‌که در هر رنگی تولید شوند، دارند. فقط در طرح‌هایی که با جامعه همخوانی ندارد یک سری محدودیت‌ها اعمال می‌شود. مشکل ضخامت، کوتاهی داریم که دست اتحادیه پوشاک نیست و قانون مصوب دارد. یک موضوع دیگر که متاسفانه برخی فروشندگان به آن توجه نمی‌کنند، این است که مانکن‌ها سایز استاندارد دارند. اما فروشگاه‌ها به‌طور نمونه لباس سایز ۳۶ را تن مانکن سایز ۸۰ می‌کنند. لباس بسیار کوتاه‌تر و تنگ‌تر به نظر می‌آید و پلیس با فروش آن برخورد می‌کند. در بخش طرح هم فعالیت‌های خوبی صورت گرفته؛ در حال حاضر اتحادیه کشوری، کارگروه مد و لباس ایجاد کرده است و طراحان جوان و فارغ‌التحصیل دانشگاه‌ها مراجعه می‌کنند و طرح‌های‌شان به تایید اولیه افراد باتجربه در بخش تولید لباس می‌رسد. پارسال هم چهار جشنواره مد و لباس از سوی وزارت ارشاد با همکاری اتحادیه کشوری پوشاک برگزار شد.

 

* روزنامه گسترش صنعت – هاشم حکمه