صنایع دستی مراغه؛ گنجینه ای از فرهنگ و تمدن ایرانی

مراغه یکی از تاریخی ترین شهر های آذربایجان شرقی از دیرباز مأمنی برای تبلور و پرورش هنر و فرهنگ بود و از آن روزگاران تا کنون به واسطه خلق آثار زیبای دستی میراث دار تمدن ایرانیان است.

به گزارش خبرنگار مهر ، شهر تاریخی مراغه با قدمت دیرینه خویش در طول تاریخ از جمله مراکز علمی و فرهنگی و به تبع آن صنعتی محسوب می شد. برای مثال تمامی آلات نجوم و دیگر ابزار آلات پیشرفته مورد نیاز رصد خانه بزرگ مراغه در آن عصر درهمین شهر ساخته شد.

امروزه نیز شاخص صنعت دستی مراغه در کنار سایر صنعتها صنعت فرش است که با وجود هنرمندان و صنعتگران ماهر در این بخش ، مراغه را همچون تبریز همواره به یکی از قطبهای اصلی این صنعت تبدیل کرده و خود را در سطح جهان مطرح می کند.

همچنین با مشاهده سایر آثار متنوع صنایع سنتی مراغه همچون صنایع فلزی و چوبی و طراحی های سنتی و غیره می توان به قدرت هنرمندان این صنایع پی برد که در برخی موارد شاهکارهای بی نظیری خلق شده است.

فرش

فرش اصلی ترین صنعت در بیشتر نقاط آذربایجان محسوب می شود و در همین راستا این صنعت با دارا بودن هنرمندان زبردست در طراحی و بافت در مراغه پا به پای دیگر مراکز عمده فرش از جمله تبریز رشد داشته است.

فرش مراغه در دو نوع ابریشمی و پشمی بافته می شود که فرش ابریشم عمدتا به خارج از کشور صادر شده و از منابع ارز آوری محسوب می شود و فرش پشمی نیز با طرح های گوناگون و تنوع بیشتر در تجارت داخلی در گردش است.

پنجه های طلایی هنرمندان این منطقه هر لحظه از نخ ها و ابریشم های بی رنگ نقشهای هزار رنگ می آفریند. بدون شک گاه با طرح نقش های عالی ، گاه با رنگ و گاه با بافت گرهی از فرش نشانگر روح بسیار لطیف طراح و بافنده آن است.

مراغه سالانه با برگزاری نمایشگاه های فرش دستاوردهای خود را به عرصه نمایش گذاشته و در صادرات غیر نفتی در سال ۸۷ رتبه نخست و نمونه را از آن خود کرده است.

گلیم

تاریخ گلیم بافی در مراغه در خاطره ابا و اجداد این منطقه به روزهای دوری باز می گردد و این صنعت از دیرباز در مراغه و به خصوص در میان روستائیان و عشایر منطقه رواج داشته و دارد.

گلیم بافان پشم های گوسفندان خود را به صورت دستی ریسیده و با الهام از همان محیط طبیعت ، رنگرزی کرده و طرح های ساده و طبیعی را در تار و پود گلیم های خود نقش می زنند.

چاقوسازی

صنعت چاقوسازی با قدمت تاریخی طولانی که تاریخ دقیق آن معلوم نیست در این شهر با داشتن استادان زبردست و با تجربه در این فن از مراکز بنام و همتراز استان زنجان به حساب می آید.

این گروه از صنعتگران بازوی نیرومند اغلب صنایع و کشاورزی و دامداری هستند چرا که عمده ترین تامین کننده ابزارها و خدمات مورد نیاز آنهاست. امروزه این صنعت به دو صورت آهنگری و چاقوسازی در این شهر موجودیت خود را حفظ کرده است .

آهنگران بهترین نوع بیل های دستی مخصوص منطقه مراغه و سایر ابزارآلات کشاورزی و صنعتی را فراهم می کنند.

همچنین چاقوسازان مسئولیت ساخت انواع چاقوها ، قیچی ها ، سلاح های شکاری ، قفل ها و غیره با کاربردهای متفاوت را بر عهده دارند چنانکه در گذشته نیز عهده دار این مسئولیت بودند.

سفالگری

از زمانی که بشر شکل دادن گل رس و پختن آن و تهیه لوازم زندگی خود به وسیله آن را شناخت صنعت سفالگری پیدا شد و به دلیل برخوردار بودن مراغه از دیرینه تاریخی بسیار کهن، صنعت سفالگری و کاشی کاری و سرامیک از زمانهای دور و دراز در اینجا رواج داشت.

ولی در چندین دهه اخیر به خاطر ظهور ظروف پلاستیکی و فلزی ، مصرف ظروف چینی و سرامیکی و سفالی متروک شده و از رونق افتاد.

امروزه این صنعت بیشتر جنبه تزیینی به خود گرفته و هنر هنرمندان سفالگر با برپایی کارگاههای آموزشی زینت بخش مکانهای مختلف قرار گرفته است.

منبت کاری

منبت که همان کنده کاری در روی چوب را شامل می شود در میان ملل مختلف دنیا سابقه بسیار طولانی دارد که به نوعی ریشه در تمدن و پیشرفت اجتماعی و فرهنگی یک جامعه دارد.

منبت کاران مراغه ای نیز پا به پای هنرمندان سایر شهرها قدم های قابل توجهی برداشته اند و با دایر کردن کارگاه های آموزشی و با مربی گری استادان همین شهر ذوق و سلیقه خود را نشان داده اند.

از طرف دیگر وجود چوب گردوی فراوان در این منطقه خود یکی از عوامل رونق این صنعت محسوب می شود که شکوه این هنر را با برپا کردن نمایشگاه های گوناگون به نمایش گذاشته اند .

معرق کاری

معرق به معنی وصله است و به طور کلی به شکل هایی گفته می شود که از کنار هم گذاشتن تکه های کوچک و بزرگ چوب و یا کاشی تشکیل شده باشد.

معرق به دو صورت کاشی معرق و معرق چوب تاریخچه بسیار دیرینه ای در آذربایجان دارد که از دوره سلجوقیان به سرعت رو به تکامل بوده و هنرمندان رشته کاشی معرق در تبریز سرآمد این رشته هستند.

هنرمندان مراغه ای نیز توانسته اند گامهای مناسبی در این عرصه قدم بردارند و آثار بسیار جالبی را خلق کنند و با برگزاری نمایشگاه هایی در شهرهای مختلف توانایی های خود را در این صنعت نشان دهند .

مینیاتور

مینیاتور کلمه ای فرانسوی است که به نوعی هنر نقاشی گفته می شود که در آن قواعد علم مناظر و دیده ها و کالبد شناسی رعایت نمی گردد و رنگ جنبه تزیینی دارد و جزئیات با ریزه کاری نشان داده می شود.

از دوره صفوی تا کنون این هنر فراز و فرودهایی را پیموده و در دوران اوایل پهلوی منجر به تشکیل مرکزی به نام صنایع مستظرفه (هنرهای ظریف) شد.

هنرمندان مراغه ای در رشته های مینیاتور ، طراحی سنتی فرش و نگارگری و تذهیب به مدارج بالایی دست یافته اند که بخشی از آن در هنر فرش این منطقه تجلی می یابد.
…………………….
گزارش: علی مهر