صنعت نساجی، تار و پود دوران مدرن

    بریتانیا در طول انقلاب صنعتی شاهد رشد عظیمی در صنعت نساجی بود و کارخانه های تولید نخ از جمله میراث آن دوره به شمار می آیند. سرریچارد آرکرایت نخستین کارخانه واقعی نخ ریسی را در کرومفورد انگلستان بنا نهاد. در حقیقت جمعیت رو به افزایش و امپراتوری در حال گسترش بریتانیا این امکان را فراهم ساخت تا بازار بزرگی برای پنبه به وجود آید و سراسر منطقه پناین را کارخانه های نخ ریسی فراگیرد.

    در اطراف تپه های پناین در شمال انگلستان سرزمین های وسیعی وجود داشت که برای ساخت کارخانه های ریسندگی بسیار مناسب بودند، در این میان کارخانه های اولیه همواره به یک منبع تامین نیرو نیاز داشتند که رودخانه های پرخروش پناین به خوبی آن را فراهم می کردند. در سال های بعد که زغال سنگ منبع تامین نیرو بود، کشف شد که شمال انگلستان حاوی منابع عظیمی از زغال سنگ است. از سوی دیگر این کارخانه ها به نیروی انسانی نیاز داشتند و جمعیت شهرهای شمالی این نیاز را نیز برطرف می ساخت و از آنجا که پیش از آن نیزخانواده های بسیاری در آن نواحی به سیستم خانگی بافندگی مشغول بودند با صنعتی شدن نواحی شمالی، نخ ریسان و بافندگان ماهر و آماده به کار به صورت بالقوه وجود داشتند.
    منطقه به سرعت در حال رشد لیورپول، پنبه خام را از ایالت های جنوبی آمریکا به پناین وارد و نخ آماده را به خارج صادر می کرد. بازار داخلی نیز به ویژه با راه اندازی خط راه آهن از لندن تا نواحی شمالی، از رونق خوبی برخوردار شد.

    از جمله اتفاقات مهمی که در صنعت نساجی در سال ۱۷۷۴ رخ داد لغو مالیات سنگینی بود که باید برای نخ ها و پارچه های پشمی تولید انگلستان پرداخت می شد.

    ترکیبی ازتمام عوامل مذکور و نیز حجم وسیعی از اختراعات آن دوره، صنعت نساجی انگلستان را دگرگون کرد و امپراتوری بریتانیا را به «بازار جهانی» مبدل ساخت.

    در سال ۱۷۳۳ جان کای که خود یک نساج بود ماشینی اختراع کرد که بافت پارچه های عریض تر را با سرعتی بیشتر از سابق ممکن می ساخت.

    در سال ۱۷۶۵ جمیز هارگریوز ماشین نخ ریسی ابداع کرد که تعداد رشته های نخی را که توسط هر ماشین به طور همزمان حلاجی و تابیده می شد از ۶ رشته به ۸۰ رشته رساند.

    در سال ۱۷۷۹ دستگاه نخ ریسی و نخ پیچی به دور دوک اختراع شد که در واقع ترکیب کارآمدتری از ماشین های ریسندگی قدیمی تر بود و به وسیله آن رشته های نخ به راحتی به دور دوک ها پیچیده می شد.

    در سال ۱۷۸۱ بولتن و وات موتور بخاری ساختند که به آسانی در کارخانه های نساجی قابل استفاده بود. در دهه ۱۷۹۰ میلادی این موتورهای بخار موجب افزایش تعداد کارخانه های نساجی شد، بدین ترتیب وابستگی به نیروی آبی کمتر شد و کارخانه ها بیشتر در مناطقی تاسیس می شد که به معادن زغال سنگ دسترسی داشته باشند.

    در دهه ۱۸۰۰ میلادی استفاده از ترکیبات شیمیایی جهت رنگ کردن یا بی رنگ کردن نخ و پارچه رواج یافت.

    در سال ۱۸۱۲ ریچارد روبرتز ماشینی ابداع کرد که از ماشین هایی که تا آن روز ساخته شده بود کارآمدتر و پیشرفته تر بود به گونه ای که انجام تمام مراحل تولید نخ را در یک کارخانه ممکن ساخت.

    مجموعه این اختراعات در افزایش تولید نخ در بریتانیای کبیر نقش عمده ای داشت و البته خوش اقبالی نیز در این میان بی تاثیر نبود. در سال ۱۷۷۰ ارزش دارایی پنبه در حدود ۶۰۰ هزار پوند بود، این رقم در حدود ۱۸۰۵ میلادی به ۱۰ میلیون و ۵۰۰ هزار پوند و سپس در سال ۱۸۷۰ به ۳۸ میلیون و ۸۰۰ هزار پوند رسید. مقایسه ارزش پشم طی صد سال مذکور (۱۸۷۰-۱۷۷۰) نیز نشان داد که ارزش آن از هفت میلیون پوند به ۲۵ میلیون و ۴۰۰ هزار پوند و ارزش نخ از یک میلیون به هشت میلیون پوند رسیده بود. برای مثال، تنها در منچستر در زمان کوتاهی تعداد کارخانه های بافندگی از دو کارخانه در سال ۱۷۹۰ به ۶۶ کارخانه در سال ۱۸۲۱ افزایش یافت.

    پیشرفت در صنعت نساجی در عین حال که موقعیت های متعددی را برای کارگران ایجاد کرده بود، اما هیچ امنیتی در برابر کار بیش از حد برای کارگران وجود نداشت. شرایط بعضا خطرناک و دستمزد پایین از جمله مسائلی بود که همگی با آن روبه رو بودند. به عنوان مثال توصیف یک بازدیدکننده از کارخانه ریسندگی کامفورد ارکرایت در سال ۱۷۹۰ ساختمانی «باشکوه» بود اما کارگران آن چنین برداشتی از کارخانه نداشتند. با وجود این آرکرایت کارخانه دار شایسته ای بود که مراقب کارگرانش بود، مثلاخوابگاه های کوچکی برای آنها ساخته بود که به قدری به کارخانه نزدیک بود که اگر کارگران فرصتی هم برای استراحت می یافتند گویی همچنان در محیط کار بودند. او همچنین برای کودکانی که در کارخانه کامفورد برایش کار می کردند مدرسه شبانه ای بنا کرد و به بهترین شاگردان نیز گاوهای شیری جایزه می داد. او همچنین مقادیر کمی از مستمری کارگران را برایشان نگه می داشت.در حقیقت باید گفت عملکرد وی با سایر کارخانه داران آن دوره بسیار متفاوت بود.

    از دیگر دستاورد های انقلاب صنعتی در کارخانه های نساجی (سال ۱۸۳۳) آن بود که مجلس قانونی تصویب کرد که بر اساس آن استخدام کودکان زیر ۹ سال در کارخانه های نساجی ممنوع بود و کودکان زیر ۱۳ سال بیش از ۹ ساعت در روز یا ۴۸ ساعت در هفته مجاز به کار کردن نبودند. همچنین افراد زیر ۱۸سال بیشتر از ۱۲ ساعت در روز و ۶۹ ساعت در هفته اجازه کار کردن نداشتند و کار کردن در طول شب برای کودکان ممنوع بود. همچنین کودکان ۹ تا ۱۱ سال که در کارخانه استخدام می شدند موظف بودند روزانه دوساعت درس بخوانند و آموزش ببینند.

مترجم: فریده ایزدی