صنعت ‌فرش دست‌بافت را دریابیم تا دُر یابیم

 

 

نامش به نام ایران گروه خورده است، اگر پسوند ایران نباشد، گویی چیزی کم‌دارد، تاری، پودی، گره‌ای یا حتی شیرازه‌ای! این قصه امروز نیست، سال‌های سال است که پا بر هر فرشی بگذاری، زیبایی، ظرافت، چشم‌نوازی رنگ‌ها و توازن طرح‌ها، ایرانی بودن آن را از ضمیر ناخودآگاه بیرون کشیده بر زبانت جاری می‌کند.

به گزارش خبرنگار خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا)، منطقه فارس، فرش ایرانی، جایگاهش هنوز هم جهانی است، هنری ماندگار که پشت هر گره آن، سایه هنرمندی دست هنرمند ایرانی است.

دست که بر اندام فرش‌های ایرانی می‌کشی، نوای ماندگار بافندگانی را می‌شنوی که رقص انگشتانشان موزن با آهنگ ترانه‌ای که زمزمه می‌کند، بندها را گره به گره به یکدیگر می‌بافد و می‌بافد و به نقش جانش پیوند می‌زند که هیچ کس نتواند آن را از جان ایرانی جدایش کند.

چشم‌ها را می‌نوازد رنگ‌های اناری و ماشی و پسته‌ای و بنفش، بازی می‌کند زیر پرتو نگاهت در میان سایه‌ها، نوای زن بافنده و فرش می‌شود تمام ذهنت از جاودانی نام ایران بر تارک هنر فرش دست‌بافت.

به گزارش خبرنگار ایسنا، فرش دستبافت، هنرمندانه‌ترین هنر ایرانیان است، هنری که قدمتش به قدمت این سرزمین بوده و همواره با آنان مسیر رشد را طی کرده است.

از دیرباز، فرشی که ایرانیان زیر پا مفروش می‌کردند، جلوه‌گاه نظر و نگاه مردم دیگر کشورها بوده است.

اگرچه مدت‌هاست این هنر و صنعت هنرمندانه، در غفلت و ناباوری‌هایمان راه کج کرده و رازهای مگوی آن به دست راهزنان هنر و دلالانی که تنها به پول می‌اندیشند، به آن سوی مرزها برده شده است تا رقیبی باشند برای ما، رقیبی که اکنون به‌ظاهر قدر می‌نماید، اما هنوز هم فوت کار در دست هنرمندان ایرانی است، نقشه راه در ذهن نقش‌زنان بر نقشه‌های فرش ایرانی، ماندگار است و غیرقال سرقت!

و استان فارس، به‌عنوان یکی از مراکز ثقل هنر فرش‌بافی و طلایه‌دار تولید و صادرات دست‌بافت‌های عشایری از جمله گلیمه و جاجیم و گبه، این‌روزها حال و هوای خوشی ندارد. انگار صنعت فرش فارس تب کرده باشد، ویروسی که به‌جانش انداخته‌اند، مدت‌هاست تمام اندامش را به لرزه انداخته است و درد به استخوانش رسیده و آرام آرام توان از تنش می‌زداید.

فارس که روزی بیشترین حجم صادراتش را فرش‌ها و دست‌بافت‌ها، به خود اختصاص می‌داد، امروز و به‌دلیل مشکلاتی نه‌چندان پیچیده و غیرقابل رفع، روزهای ناخوشی را می‌گذراند.

مدیرعامل اتحادیه تعاونی فرش دستبافت روستایی فارس واگویه کننده بخشی از مشکلات امروز است.

هادی اصلاحی گلایه می‌کند از کسانی‌که پشم‌های مرغوب فارس را به سوداگران بازارهای افغان و هند و پاکستان شناسانده‌اند و گلایه‌ای بیشتر و درد‌مندانه‌تر از مسئولانی که همه این موضوع را می‌دانند و چشم برهم گذاشته‌اند، تا این روند همچنان تداوم داشته باشد و سودی سرشار را به جیب دلالان بی‌نام و نشان سرازیر کند و حسرتی بماند بر دل فعالان این صنعت، از بافنده تا طراح و بازرگان و صادر کننده.

اصلاحی با بیان اینکه پشم تولید شده در فارس، از مرغوب‌ترین نوع پشم گوسفندی در کشور به‌شمار می‌رود، از قاچاق گسترده آن، به خارج از مرزها انتقاد دارد.

این مقام مسئول معتقد است: حجم صادرات فرش ما با دیگر کشورهای دنیا به دلیل وضعیت اقتصادی حاکم بر ایران و جهان، ۳۰ درصد فاصله دارد، اما فرش ایران زبانزد است و به همین دلیل از گردونه صنعت و تجارت فرش جهان جارج نمی‌شود.

وی با اشاره به اینکه دولت باید از قاچاق پشم داخلی ایران جلوگیری کند، یادآور می‌شود: در شرایط تحریم باید بتوانیم از پشم تولیدی داخل به عنوان اصلی‌ترین مواد اولیه تولید فرش، خودمان استفاده کنیم.

مدیرعامل اتحادیه تعاونی فرش دستبافت روستایی فارس، البته افزایش سن بافندگان قدیمی فرش ایرانی و کم‌رغبتی نسل جوان برای ورود به این عرصه را از عوامل مهم در کم فروغ شدن چراغ صنعت فرش می‌داند.

اصلاحی اضافه می‌کند که بافندی از مشاغل سخت به‌شمار می‌رود و حمایت چندانی از بافندگان انجام نشده است اگرچه حرف‌ها و شعارها بسیار بوده، به همین دلیل نسل جوان و تحصیل‌کرده که شاهد و ناظر بر مشکلات بافندگان قدیمی و توانمند بوده‌اند، مردمانی که استوانه فرش ایرانی هستند، اما به لحاظ مالی و سایر مسائل رفاهی، زندگی آنان مطلوبیت متناسب را ندارد، رغبتی به تداوم راه و هنر پیشینیان خود ندارند.

این مقام مسئول، البته با یاد‌آوری اینکه تنها ۳۰ درصد از صنعت فرش دولتی و هفتاد درصد خصوصی است، کمی از گناه حمایت نشدن از صنعت فرش توسط دولت می‌کاهد، اما قبول دارد که در حد همان ۳۰ درصد هم شاهد حمایت‌های مطلوب از سوی دولت نبوده‌ایم.

به اعتقاد اصلاحی، دولت می‌تواند با در اختیار گذاشتن تسهیلات کم بهره به تولیدکنندگان، زمینه رونق این صنعت هنرمندانه را فراهم کند.

مدیرکل تعاون، کار و رفاه اجتماعی فارس نیز اعتقاد دارد: صنعت فرش، شاخص‌ترین صادرات غیرنفتی کشور است! که با برنامه‌ریزی صحیح می‌تواند در بحث افزایش توان اقتصادی کشور و کاهش اتکا اقتصاد به نفت، سهم بسزایی داشته باشد.

سهراب مختاری معتقد است که بازاریابی نیز از مهمترین مشکلات این صنعت چه در داخل چه در خارج محسوب می‌شود، مشکلی که در استان فارس پررنگ‌تر از سایر نقاط است.

وی به تغییر روش‌های بازاریابی و توزیع این محصول جهت رقابت با بازارهای بین‌المللی به‌عنوان یک ضرورت نگاه می‌کند و تاکید دارد: با توجه به شرایط اقلیمی حاکم بر استان فارس در تولید فرش باید تلاش کرد که با رایزنی دولت حمایت بیشتری از تولیدگنندکان این محصول به ویژه در ورستاهای استان شود، چرا این حرفه بسیار سودآور و با ارزش است.

مدیرکل تعاون، کار و رفاه اجتماعی با طرح این توصیه که فرش‌بافی را باید به‌عنوان یک شغل و صنعت با ارزش، ارتقا بخشیم و در جامعه نهادینه کنیم، موضوع مهم فاقد مهارت بودن جوانان تحصیلکرده دانشگاهی خصوصا در رشته‌های هنری را از جمله آسیب‌های امروز می‌داند.

مختاری تاکید دارد که توسعه صنعت هنرمندانه فرش دست‌بافت، می‌تواند جایگزینی بسیار مناسب برای جلوگیری از مهاجرت روستائیان به‌دلیل کاهش میزان درآمدها و بروز مشکلاتی در عرصه کشاورزی، به‌دنبال بروز خشکسالی‌های پی‌در پی، باشد.

رئیس اداره فرش دستبافت سازمان صنعت، معدن و تجارت فارس هم حرف‌هایی دارد و معتقد است: طی سه سال گذشته با توجه به تحریم‌های بین‌المللی وضعیت رکود بر صادرات حاکم بوده، اما در شش ماه اول امسال روند صادرات رشد قابل توجهی داشته است.

سعادتی ادامه داد: اگر چه با مشکلات داخلی و بین‌المللی صادرات فرش دستبافت فارس به بازهاری جهانی به ویژه بازار آمریکا رو به رو هستیم و تحربم‌ها هم این موضوع را تشدید کرده، اما انتظار داریم با توجه به مناسبات بین‌المللی روند صادرات استان فارس و کشور در آینده بهبود یابد.

وی خاطرنشان کرد: در حال حاضر ۱۸۰ هزار بافنده خانگی در فارس مشغول به فعالیت هستند که ۴۲ هزار نفر از آنان تحت پوشش بیمه تأمین قرار دارند.

معاون امور بازاریابی صنعت فرش ایران نیز با اشاره به برنامه‌های در دستور کار این نهاد جهت توسعه بازارهای داخلی و خارجی و رونق فروش فرش، بیان کرد: برنامه‌ها را به دو بهش درون و برون مرزی تقسیم کرده‌ایم.

مجتبی فیض‌اللهی افزود: رونق فروش، تقویت فروش فروشندگان در قالب برگزاری نمایشگاه‌های مختلف در استان‌ها و همچنین برگزاری جشنواره‌ها به ویژه جشنواره گره زرین در شمار مهمترین برنامه‌های درون مرزی این صنعت در کشور قرار دارند.

وی توسعه صادرات در قالب چهار گروه بازارهای سنتی، جدید، صادرات مجدد و بازارهای رقیب را مهمترین برنامه‌های برون مرزی ذکر و خاطرنشان کرد: حضور فعال و هرساله در سلسله نمایشگاه‌های دموتکس در کشورهای چین، روسیه، آلمان و ترکیه و نمایشگاه‌های ایتالیا، اسپانیا و کره جنوبی نیز از دیگر برنامه‌های ما در برنامه‌های برون مرزی توسعه این صنعت است.

معاون امور بازاریابی صنعت فرش ایران به حضور در نمایشگاه بین‌المللی فرش دستباف هانوفر آلمان اشاره و عنوان کرد: تا شش ماهه اول امسال بیش از ۱۱۴ میلیون دلار فرش دستباف به دیگر کشورهای جهان به ویژه کشورهای فوق‌الذکر صادر کرده‌ایم.

یکی از تولیدکنندگان اتحادیه فرش مرکزی استان فارس نیز در گفت و گو با خبرنگار ایسنا، گفت: پشم و ریس‌های طبیعی و مرغوبی که در فرش دستباف روستایی این استان به کار می‌رود قابل مقایسه با هیج فرش دیگری نیست.

حیدری ادامه داد: در سال‌های گذشته به دلیل کمبود نیروی انسانی بافنده، فروش فرش هم کم شده، اما امسال نسبت با سال گذشته از فروش نسبتا روبه‌رو بوده‌ایم. طبیعی است که با تولید کمتر فرش دستباف، قیمت فرش‌های قبلی بیشتر شود.

به گزارش ایسنا، تمام آنچه گفته شد، بخشی از حرف‌ها در خصوص صنعت هنرمندانه فرش بود، صنعتی که دیگر تب و لرز آن به مسکن‌ها، پاسخ نمی‌دهد و منتظر تشخیص‌ دقیق‌تر و تخصصی‌تر دردهایش و تجویز دارویی عاجل برای درمان است.

توجه به صنعت فرش باید همه‌جانبه باشد، از تولید مواد اولیه تا رنگرز، تولید‌کننده رنگ، طراح نقشه، بافنده و در نهایت بازرگان و بازاریاب و …، زنجیره‌ای که اگر یک حلقه آن دیده نشود، دلال‌ها نقش حلفه واسط را بر عهده می‌گیرند.

صنعت فرش، این صنعت نجیب و هنرمندانه، می‌تواند با کمک سایر راهکارهای اندیشیده شده، مانع از متروک و بی‌سکنه شدن روستاها و مهاجرت روستائیان شود.

توجه به این صنعت هنرمندانه، می‌تواند بخشی مهمی از ظرفیت صادرات غیرنفتی کشور را تامین کرده و آرام آرام اتکای اقتصادمان به طلای سیاه را بکاهد و رونق بیشتری به حضور کالاهای ایرانی در بازارهای جهانی ببخشد.

فرش نیز نیازمند توجهی جدی است، همانند سایر کالاهایی که نام ایران به‌عنوان پسوندی ارزشمند با نامشان گره خورده است، کالاهایی نظیر زعفران و پسته و …