غلبه سیاست بر تجارت؟

اتاق تهران:
فعالان تجاری از تعدیل روابط اقتصادی با اروپا می‌گویند

اظهارات اخیر وزیر صنعت و معدن و تجارت مبنی بر احتمال کاهش و تعدیل مبادلات تجاری غیر‌نفتی با اتحادیه اروپا در حالی مطرح شده که این اتحادیه از جمله شرکای اصلی تجارت خارجی ایران محسوب می‌شود و به تعبیر کارشناسان شاهد وابستگی تجاری متقابل، اما نامتقارن میان ایران و اتحادیه اروپا هستیم. طی یک دهه گذشته ایران و اروپا به رغم همگرایی شدید برخی اعضای این اتحادیه با سیاست‌های تحریمی آمریکا، همچنان روابط تجاری رو به رشد خود را حفظ کرده‌اند. حتی در سال ۸۱ دو طرف مذاکراتی را پیرامون انعقاد یک موافقت نامه تجاری پی گرفتند.

با این حال تحلیل‌های کارشناسی حاکی از آن بود که به رغم اینکه موافقتنامه در دست انعقاد تجارت و همکاری از سنخ موافقت نامه‌های غیرترجیحی در دسترسی به بازار است، اما گنجاندن تعهدات یکجانبه دسترسی به بازار و کاهش تعرفه‌ها برای ایران از اواسط مذاکرات مدنظر اتحادیه اروپا قرار گرفته و دنبال شده است. به غیر از بحث دسترسی به بازار، اصلی‌ترین تعهدات ناشی از موافقت نامه رعایت پنج قاعده عدم واگشت، عدم تبعیض، حذف محدودیت‌های مقداری در واردات و صادرات، تثبیت نرخ‌های تعرفه و بالاخره انطباق قوانین و مقررات تجاری داخلی با قواعد سازمان جهانی تجارت است که برخی از آنها در صورت نهایی شدن موافقتنامه تعهدات گسترده‌ای را برای ایران دربردارد.

با این حال اکنون به نظر می‌رسد این موافقت‌نامه به فراموشی سپرده شده است و پس از تحریم خرید نفت ایران عملا قطار تجارت میان دو طرف به سمت آینده‌ای نامشخص حرکت می‌کند. اما در رابطه با رویکرد دولت در کاهش حجم تجارت ایران و اروپا در صورت اجرای تحریم نفتی ایران از سوی این اتحادیه، اسد ا… عسگراولادی، پیشکسوت صادرات کشور و رییس اتاق ایران و روسیه تصریح می‌کند که کاهش تجارت با اروپا به مصلحت نیست و باید با کشورها تعامل کرد.این عضو هیات نمایندگان اتاق تهران که ریاست اتاق مشترک ایران و چین را نیز عهده‌دار است، این مطلب را نیز به «دنیای اقتصاد» خاطرنشان می‌کند که ایران برای توسعه مبادلات تجاری با کشورهای اروپایی راه طولانی طی کرده و نباید به راحتی راه‌های موجود برای صادرات محصولات ایرانی را بست.

از سوی دیگر اما، علینقی خاموشی، رییس اتاق مشترک ایران و انگلیس دیدگاه متفاوت و قابل تاملی در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» دارد و می‌گوید: با تحریم‌های صورت گرفته، عملا خیلی وقت است که تجارت با اروپا کاهش یافته است.به اعتقاد این عضو هیات نمایندگان اتاق تهران، درپی ایجاد محدودیت‌هایی چون مسدود شدن راه گشایش ال‌سی و نقل‌و‌انتقال کالا و پول به ایران، عملا خیلی وقت است که حجم تجارت با اروپا کاهش یافته و دیگر نیازی به کاهش مجدد از سمت داخل نیست.

او در مورد وضعیت تجاری ایران و انگلیس به عنوان یکی از موثرترین سیاستگذاران تجاری اروپا نیز خاطرنشان می‌کند: تا پیش از ماجرای اشغال سفارت انگلیس در ایران، بین ۳۰۰ تا ۴۰۰ میلیون دلار تجارت میان دو کشور انجام می‌شد، اما پس از این ماجرا، تجارت میان ایران و انگلستان به صفر رسیده و کاملا قطع شده است. خاموشی در عین حال با رد هرگونه اقدام ایران در کاهش تجارت با اروپا و بستن اندک راه‌های محدود تجاری میان کشورمان با این قاره که با تلاش مستمر فعالان اقتصادی و صادرکنندگان باز نگه داشته شده است، اذعان می‌کند: «عاقل خودزنی نمی‌کند!» به اعتقاد او، مسوولان ایران ابتدا باید برای تجارت کالاهای ایرانی جایگزین پیدا کنند و سپس به کاهش یا قطع روابط تجاری با کشورها بیندیشند.

این نکته مورد اشاره دکتر محمد مهدی بهکیش، کارشناس مسائل اقتصادی نیز است که در این باره به خبرنگار «دنیای اقتصاد» می‌گوید: در صورت اعمال قطعی تحریم نفت از سوی اتحادیه اروپا، ایران به جای کاهش روابط تجاری، باید به دنبال پیدا کردن کالای جایگزین نفت در صادرات باشد.این استاد اقتصاد که ریاست اتاق مشترک ایران و ایتالیا به عنوان یکی دیگر از کشورهای مهم حوزه اتحادیه اروپا را بر عهده دارد، در مورد سطح روابط تجاری با این کشور نیز اعلام می‌کند: حجم مبادلات ایران و ایتالیا در سال‌های اخیر ۷ میلیارد دلار و رو به افزایش بود، اما چندی است که این حجم تجارت رو به کاهش گذاشته است.او نیز همچون خاموشی، مشکلات ناشی از تحریم‌های بین‌المللی از جمله موانع موجود بر سر راه گشایش ال‌سی را از عوامل کاهش حجم تجارت ایران و ایتالیا مانند سایر کشورهای اروپایی می‌داند و در عین حال اظهار امیدواری می‌کند که اگر در مبادلات نفتی ایران و ایتالیا مشکل ایجاد شد، ایران بتواند با جایگزین کردن کالای صادراتی جایگزین، حجم روابط تجاری با این کشور را حفظ کند. کیومرث کرمانشاهی، معاون کمک‌های تجاری سازمان توسعه تجارت، اما معتقد است که ایران همیشه مایل به برقراری و ادامه روابط تجاری با تمام کشورها است، در عین حال بر دو طرفه بودن این روابط تاکید و تصریح می‌کند که دامنه تحریم‌ها و تحدیدها نباید به بخش خصوصی و مردم برسد.

کرمانشاهی به «دنیای اقتصاد» می‌گوید: اما با این وجود اگر کشوری نخواهد با کشور دیگر رابطه تجاری داشته باشد، امکان ادامه آن رابطه دیگر وجود نخواهد داشت. به اعتقاد این مقام مسوول، در عین حال ۸۰ درصد صادرات ایران به کشورهای آسیایی و منطقه صورت می‌گیرد و از دست دادن بازار اروپا آنچنان به ضرر ایران نخواهد بود.معاون سازمان توسعه تجارت در عین حال گفت: در حال حاضر شریک اول تجاری ایران، چین و پس از آن دیگر کشورهای آسیایی هستند.محمود بازاری، عضو شورای عالی صادرات غیرنفتی سازمان توسعه تجارت نیز از جایگزینی کشورهایی همچون چین، روسیه، کره و ژاپن برای صادرات پسته ایرانی خبر می‌دهد و می‌گوید: اگر چه در حال حاضر ۸۰ درصد پسته اروپا از ایران تامین می‌شود، اما کالاهای استراتژیک ایران نظیر پسته و خشکبار در دیگر کشورهای جهان به خصوص آسیا خریدار دارد. به گفته بازاری در حال حاضر مصرف‌کننده اصلی تولیدات کشاورزی ایران کشورهای آسیایی هستند در عین حال که اروپا نیز همچنان خواستار کالاهای سنتی ایران است.او در عین حال خاطرنشان کرد که به طور قطع، محدودیت روابط تجاری با اروپا در دستور کار دولت است.

نمایه مبادلات تجاری ایران و اتحادیه اروپا( ۲۰۱۱-۲۰۰۶)