فرش ایران در میان مزیت های هنری و بومی تا مشکل بازاریابی و ثروت آفرینی

فرش ایرانی به ۸۰ کشور دنیا صادر می شود اما همچنان با مشکلات درونی و بیرونی دست و پنجه نرم می کند.

در ۴ ماهه ابتدای سال جاری ۸۹ میلیون دلار فرش دستباف صادر شده  که بیش از ۷ درصد به لحاظ ارزشی نسبت به مدت مشابه سال قبل رشد داشته است.
فرش دستباف از نظر اشتغال زایی و نیز به عنوان یکی از اقلام مهم صادرات غیر نفتی و با ارزش افزوده بالا و هنر- صنعت ارزآور همواره مورد توجه بوده است .
رییس مرکز ملی فرش ایران برگزاری نمایشگاه های داخلی و خارجی، انجام فرایندهای تبلیغاتی، اعزام یا پذیرش هیات های تجاری، تلاش در اخذ و ارائه مشوق های صادراتی و کوشش در تسهیل همه فعالیت های صادراتی و رفع موانع بازدارنده در این حوزه و انجام انواع پژوهش های حوزه تجارت و بازاریابی و مطالعه را از  مهمترین فعالیت های این حوزه عنوان می کند.
حمید کارگر با برشمردن اقدامات این مرکز از جمله سوق دهی فعالان حوزه فرش به سمت بازارهای جدید گفت : چین تا یک دهه پیش یکی از قدرتمندترین رقیبان ایران به شمار می رفت اما هم اکنون از بازارهای مناسب و قابل اتکاء برای فرش ایران محسوب می شود ، این در حالی است که در گذشته فرش ایران در بازار چین جایی نداشت .
البته مشکلات فرش بافی و بازار فرش ایران علاوه بر عوامل بیرونی همچنین ریشه در عوامل درونی نیز دارد. زمانی در خانه‌های ایرانی فرش دستباف جایگاه ویژه ای داشت  اما امروز به دلیل مشکلات اقتصادی اندازه فرش‌ها کوچک شده و فرش جنبه تزئینی به خود گرفته است  و زمانی نیز فرش به عنوان  پس‌انداز خانواده ها محسوب می‌شد و بعد از استفاده با قیمت بیشتر به فروش می‌رفت.
بخشی از مشکلات بازار فرش نیز به عدم شناسایی این کالای با ارزش بر می گردد چراکه  قابلیتی که در فرش دستبافت به لحاظ تار و پود و نیز رنگ طبیعی آن وجود دارد در فرش ماشینی مشاهده نمی‌شود و الیاف مصنوعی فرش ماشینی خود مضرات متعددی دارد.
به گفته رییس مرکز ملی فرش ایران ،  تولید فرش دستبافت کاملاً با طبیعت سازگار است  تا جایی که برای تهیه پشم آن حتی نیاز نیست گوسفندی آسیب ببیند و یا به طبیعت لطمه وارد شود.
کارگر ، کشورمان را در برخورداری از دانش فنی فرش دستبافت پیشتاز می داند و می گوید :  هیچ محصولی ویژگی‌های فرش دستبافت را ندارد و بااین‌وجود هنوز به جایگاه شایسته خود دست نیافته است.
در دولت یازدهم تلاشهای زیادی از سوی مرکز ملی فرش ایران برای توسعه فعالیت وبازار فرش دستباف و نیز حفظ حقوق مالکیت فکری صورت گرفت به طوری که ۲۹ منطقه فرش کشور در سازمان جهانی مالکیت فکری (WIPO) به ثبت جهانی رسیدکه ۵ منطقه در سال ۹۲ و ۱۰ منطقه در سال ۹۳ به ثبت رسید. همچنین در سال ۹۴ نیز ۱۴ منطقه دیگر به این فهرست اضافه شد که به عنوان عاملی بازدارنده در مقابل رقبای فرش ایرانی عمل می کند.
اما لازم است برای توسعه بازار فرش ایران ابتدا به مشکلات قالیبافان توجه شود .
مشکلاتی از جمله بیمه، تسهیلات بانکی و معافیت‌های مالیاتی  دغدغه های بافنده های فرش دستباف هستند و اکنون ۳۲۰ هزار قالی‌باف تحت پوشش بیمه هستند و این در حالی است که قانون فعلی بیمه قالی‌بافان به صورت سالانه بوده و افزایش جمعیت قالی‌بافان را مدنظر ندارد.
بنا بر اظهارات رییس مرکز ملی فرش طرح جدیدی که در مجلس در حال تبدیل شدن به قانون است به این خلأ پاسخ گفته و مشکل بیمه قالی‌بافان را رفع خواهد کرد.
کارگر همچنین رفع معافیت مالیاتی را دغدغه فعالان حوزه فرش دانست و گفت: بررسی هایی که از مجلس حاصل شده نشان می‌دهد اکثریت با ابقای معافیت مالیاتی موافق هستند و امید می‌رود این مهم نیز امسال محقق شود.
اکنون  با احیای  دوباره جایگاه فرش دستباف ایران به عنوان یکی از اقلام سبد صادراتی کشور می توان امیدوار بود که تا پایان سال ۹۶ صدور فرش دستبف ایرانی همچنان رتبه یک دنیا را به خود  اختصاص دهد و رقم ۳۶۰ میلیون دلاری صادرات در سال گذشته روند رو به افزایشی داشته  باشد و حتی رسیدن به رقم ۵۰۰ میلیون دلار نیز دور از ذهن نخواهد بود.

جای خالی نهادهای ناظر در «حراج فرش»

رییس مرکز ملی فرش ایران درباره «حراج فرش» هم گفت: بازرسان سازمان تعزیرات حکومتی بر  حراج‌های  اصناف و قیمت‌گذاری‌ها و روند برگزاری نظارت می‌کنند و برخی از حراج‌ها هم از منظر هنری برگزار می‌شوند که مخاطب آن‌ها مجموعه‌داران، کلکسیون‌دارها و فعالان هنری‌اند؛ نهاد ناظر بر این دسته‌ از حراج‌ها، شورای بررسی آثار هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است.
حمید کارگر  گفت: متاسفانه مرکز ملی فرش ایران از سوی برگزارکنندگان این رخداد، به همراهی و همکاری فرا خوانده نشد. البته مرکز ملی فرش ایران مرجع صدور مجوز برای حراج‌ها نیست و مجوز حراج‌ها فارغ از این‌که مربوط به چه کالایی باشند، توسط اتحادیه‌های هر صنف صادر می‌شود.
کارگر اظهار کرد:  هرچند ممکن است از نظر قانونی، به انجام هماهنگی با مرکز ملی فرش نیاز نبوده است، اما دو مرجع اصناف و وزارت فرهنگ و هنر ارشاد اسلامی باید در جریان برگزاری این حراج قرار بگیرند ۀ
وی افزود:  با رخدادهایی در زمینه حراج فرش دستباف موافق هستیم و اکنون جای رویدادی برای بها دادن به فرش، به‌عنوان یک اثر هنری مشابه آنچه در حراج‌های بین‌المللی رخ می‌دهد، در ایران خالی است. در چنین رخدادهایی ،  فرش در افکار عمومی به‌عنوان یک اثر هنری فاخر که قیمت صعودی را می‌تواند تجربه کند، مطرح می شود؛ اما پیش‌شرط‌های این رویداد ،  ایجاد فضای مثبت در ذهن مخاطب و معتبر بودن آن  است.
هماهنگی با مرکز ملی فرش و تشکل‌های مرتبط، یکی از پیش‌شرطها برای برگزاری حراج است. ضمن آن‌که از نخبگان و کارشناسان کاربلد فرش دست‌باف نیز برای قیمت‌گذاری آثار عرضه‌ شده در چنین رویدادی استفاده شود. انتظار داریم برای این کار، نهاد متولی فرش در کشور به همکاری دعوت شود تا از خبرگان و کارشناسان نامدار حوزه فرش دستباف برای قیمت‌گذاری، ارزیابی و انتخاب فرش‌ها استفاده کنیم.