فرش بافی، گامی در مهار بیکاری کرمانشاه

 

 

 

آمارهای اعلامی از صنعت فرش کرمانشاه حاکی از شناخت ناقص مسئولان از این حوزه است و همین موضوع شاید مانع تحقق وعده‌های خوش سال ۹۵ و تکمیل چرخه ‘پشم تا فرش’ شود؛ چرخه‌ای که اگر راه بیفتد گام محکمی در مهار بیکاری استان است.

رئیس و معاون سازمان صنعت، معدن و تجارت استان کرمانشاه، آمار فرش باف های استان را به ترتیب ۵۴ و ۵۰ هزار نفر اعلام کرده اند و معاون امور اقتصادی و منابع استانداری کرمانشاه هم وعده پنج برابر کردن این رقم ها را داده است اما از سوی دیگر آمار قالی بافان بیمه شده روز به روز کمتر می شود.
معاون بازرگانی سازمان صنعت، معدن و تجارت استان کرمانشاه گفته است: از ۲۴ هزار قالیبافی که به سازمان تامین اجتماعی معرفی کرده ایم، تاکنون کمتر از ۱۴ هزار نفر بیمه شده اند که بخشی از آنها هم ریزش پیدا کرده اند.
هاشم پیراینده افزود: سقف بیمه قالیبافان فعلا همین ۱۴ هزار نفر است اما ما از طریق وزارتخانه و استانداری در تلاشیم که تعداد بیمه شوندگان را افزایش دهیم.
همچنین آنچنان که معاون اقتصادی و توسعه منابع استانداری کرمانشاه ۲۱ اردیبهشت در کارگروه اشتغال و سرمایه گذاری استان بیان کرد، آمار بیمه شدگان صنعت فرش بافی استان در یکی ۲ سال اخیر ‘از ۱۴ به ۱۰ هزار نفر’ کاهش یافته است.
رضا رحیمی، دلیل این کاهش قابل توجه را بیان نکرد اما به گفته پیراینده، سازمان تامین اجتماعی اعلام کرده که از پذیرش افراد جدید معذور است و از فعالیت بیمه شده‌های سابق هم بازدید می کند تا در صورت فعال نبودن، بیمه آنها را لغو و در عوض فرد جدیدی را جایگزین کند.
با توجه به اتفاق هایی که در حوزه بیمه قالی بافی افتاده است، برخی فعالان صنایع دستی سختگیری تامین اجتماعی را تا حدودی قابل پذیرش می دانند.
نایب رئیس مجمع ملی هنرمندان و صنعتگران کشور در این باره گفت: از صد درصد بیمه ای که به قالی بافان تعلق گرفته حدود ۴۶ درصد انحراف پیدا کرده است؛ یعنی با توجه به امتیازهای بیمه قالی بافی، برخی صاحبان مشاغل دیگر همچون راننده اتوبوس، آرایشگر و راننده تاکسی با استفاده از رانت، ‌خود را تحت پوشش این بیمه قرار داده اند.
فیروز ناصری هرسینی عنوان کرد: طرح راستی آزمایی و غربالگری قالی بافان هم به نتیجه نرسیده زیرا تلاش برای حذف بیمه شده های غیرمرتبط تاکنون ‘تنها ۲ درصد’ موفق بوده است.

* اعتراض بخشی از قالی بافان
از طرف دیگر سازمان تامین اجتماعی می گوید که اعتبار لازم برای تحت پوشش قرار دادن جمعیت بیشتری از قالی بافان را ندارد و تاکید دارد که بر فعالیت بیمه شده های کنونی هم نظارت بیشتری می کند.
البته بازرسی تامین اجتماعی در برخی موارد صدای اعتراض قالی بافان را در آورده است.
برخی از آنان مدعی اند که اداره های تامین اجتماعی به دنبال بهانه گیری از قالی بافان هستند و با توجیه هایی مانند عقب افتادن پرداخت حق بیمه، اقدام به لغو بیمه آنان می کنند.
برخی دیگر هم عنوان می کنند که در زمان مراجعه کارشناس تامین اجتماعی به کارگاه یا منزل قالی باف، ممکن است دار قالی، خالی و زمان استراحت قالیبافان باشد اما آنها در هر صورت این وضعیت را به معنی ‘غیر فعال بودن قالی باف’ ثبت می کنند؛ در حالی که طبق قانون، افراد یک ماه برای چله کشی دوباره فرش وقت دارند.

* ریشه مشکل
قانون ‘بیمه های اجتماعی قالی بافان، بافندگان فرش و شاغلان صنایع دستی شناسه دار’ در ۱۸ مرداد ۸۸ به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید و سوم بهمن همان سال توسط رئیس جمهوری ابلاغ شده است.
٢ شرط استفاده از بیمه قالی بافان ‘داشتن دار قالی و اشتغال واقعی در صنعت فرش’ است و طی آن حق بیمه قالی بافان ٢٧ درصد دریافت شود که تنها هفت درصد سهم فرد بیمه شده است و ٢٠ درصد دیگر را دولت پرداخت می کند.
گویا سهم دولت در این بیمه به درستی پرداخت نشده و به همین دلیل تامین اجتماعی راستی آزمایی و حذف بیمه شده ها را کلید زده است.
عبدالرحمن تاج‌الدین، معاون حقوقی و امور مجلس سازمان تامین اجتماعی ۱۰ خرداد اعلام کرد که ‘دولت بیش از صد هزار میلیارد تومان به تامین اجتماعی بدهکار است’.
از دیدگاه ناصری هرسینی، تنها راه سامان دادن به وضعیت بیمه قالی بافان،‌ ورود جدی دولت و تامین بار مالی آن است زیرا بدون تامین هزینه این اقدام، ‌تامین اجتماعی هم حاضر به همراهی نخواهد بود.

* آمارهای ضد و نقیض و پایه لرزان وعده ها 
بیمه قالیبافان استان کرمانشاه در حالی دارهای قالی را لرزان و بخشی از فرش بافان را به ادامه فعالیت دلسرد کرده است که همچنان آمار دقیقی از فعالان و وضعیت صنعت فرش بافی استان وجود ندارد.
رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت استان کرمانشاه ۱۵ اردیبهشت در کارگروه فرش استان گفت که ‘بیش از ۵۴ هزار بافنده فرش’ در استان وجود دارند اما معاون بازرگانی او در گفت و گو با ایرنا، این آمار را ‘حدود ۵۰ هزار قالیباف’ اعلام کرده است. 
به گفته پیراینده، حدود ۴۳ هزار نفر در سطح استان دارای کارت قالی بافی هستند اما عده ای هم بدون داشتن کارت و زیرنظر سازمان بهزیستی و کمیته امداد در زمینه بافتن فرش فعال هستند.
او گفت که آمار دقیقی هم از میزان تولیدات فرش در استان وجود ندارد اما ‘براساس آمار تقریبی، قالی بافان استان در سال ۹۴ حدود ۴۸ هزار متر مربع فرش دستباف تولید کرده اند که بخشی از آن در بازار داخلی و بخشی هم به خارج از کشور صادر شده است.’
البته این آمارها از نظر نایب رئیس مجمع ملی هنرمندان و صنعتگران کشور قابل اتکا نیست و بیشتر با هدف طرح در رسانه ها صورت می گیرد.
ناصری هرسینی در این باره گفت که ‘فقط آمار اعلامی مرکز آمار کشور در این زمینه قابل اتکار است که این مرکز هم تاکنون آمارگیری تعداد قالی بافان و صنعتگران صنایع دستی را در فرم های خود لحاظ نکرده است.’
او افزود: البته ما پیشنهاد داده ایم که ستون هایی در آمارگیری جدید اضافه شود تا از تعداد صنعتگران صنایع دستی و وضعیت آنان اطلاع پیدا کنیم.’
به اعتقاد ناصری هرسینی، آمارهایی که تاکنون در باره تعداد قالی بافان و صنعتگران صنایع دستی بیان شده است،‌ ‘نظر شخصی افراد’ بوده و هیچ مستندی ندارد زیرا اگر ۵۰ هزار فرش باف در کرمانشاه داشته باشیم، تولیدات استان باید بسیار بیشتر از اندازه فعلی باشد.
او با اشاره به آمارهای اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، گفت: مسئولان این اداره کل مدعی هستند که ۷۰ هزار صنعتگر صنایع دستی در استان داریم در حالی که طبق شواهد موجود آمار واقعی ۱۵ تا ۲۰ هزار نفر بیشتر نیست.
نبود اطلاعات دقیق و قابل اتکا از قالی بافی استان در شرایطی است که معاون اقتصادی استانداری کرمانشاه ۲۱ اردیبهشت، ‘توسعه فرش و گلیم’ را در کانون توجه مدیریت ارشد استان دانست و گفت: باید با یک برنامه ریزی میان مدت، تعداد بافندگان فرش استان را به ۲۵۰ هزار نفر برسانیم.
به گفته رضا رحیمی تلاش می شود ‘در آینده نزدیک حداقل ۳۰ هزار فرشباف و ۱۰ هزار بافنده گلیم’ در استان داشته باشیم که از مهارت های کافی برای اشتغال برخوردار باشند.
در همین حال رئیس سازمان صنعت و معدن استان کرمانشاه هم وعده داده است که ‘به هر فرش باف استان ۵٠ میلیون ریال تسهیلات پرداخت می شود’.
روشن است که تا زمان کسب اطلاعات قابل اتکا و مستند از فرش بافان استان، دست کم توزیع تسهیلات به درستی صورت نمی گیرد و تنها بخشی از قالی بافان از آن منتفع می شوند؛ ضمن اینکه همچنان بخشی از ظرفیت استان در این زمینه ناشناخته باقی خواهد ماند.

* غفلت از ظرفیت های بزرگ استان
علاوه بر ناشناخته بودن وضعیت فرش بافان کرمانشاه، برخی دیگر از ظرفیت های مهم استان در این حوزه نیز همچنان مورد توجه جدی و عملی قرار نگرفته است.
کارشناسان و فعالان حوزه فرش بافی استان معتقدند که تاکنون به این صنعت به عنوان ‘یک چرخه کامل’ نگاه نشده و تمام هم و غم موجود فقط ‘تولید بیشتر فرش’ بوده است.
آمارهای رسمی می گویند که در استان کرمانشاه سالانه سه هزار تن پشم تولید می شود که ماده اصلی تولید فرش دستباف است.
به گفته پیراینده،‌ معاون سازمان صنعت، معدن و تجارت استان کرمانشاه در سال ۹۴ تنها هزار و ۲۰۰ تن پشم تولیدی استان توسط بخش خصوصی فرآوری شده است.
بیشتر پشم تولیدی به صورت خام از استان صادر می شود و بخشی از آنان با پرداخت هزینه چندین برابری به صورت نخ رنگ شده به کرمانشاه بر می گردد در حالی که به اعتقاد معاون اقتصادی استانداری، اکنون در کارگاه های داخل استان دست کم،‌ ظرفیت فرآوری ۲ هزار تن از این پشم وجود دارد.
گویا این فرآیند پرضرر اکنون حساسیت بخشی از مسئولان استان را برانگیخته و آنان وعده داده اند که در این زمینه به صورت عملیاتی ورود کنند.
رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت استان یکی از دلایل نرسیدن فرش کرمانشاه به جایگاه واقعی خود را، دیده نشدن فرش به عنوان یک پکیج کامل از فرآوری پشم تا تولید فرش و بازار فروش آن در ایران و کشورهای خارجی عنوان کرده است.
نعمت الله حقیقی افزوده است که برنامه‌های خوبی در سال ۹۵ داریم که از آن جمله اعطای تسهیلات کم بهره برای ایجاد زنجیره ارزش افزوده پشم تا فرش شامل شستشوی پشم، سورتینگ، ریسندگی، رنگرزی و پرداخت است.
او تاکید کرده است که برنامه داریم سه هزار تن پشم از دامداران بخریم و فرآوری کنیم و در اختیار بافندگان قرار دهیم.
به گفته حقیقی، ‘این کار باعث می‌شود هزینه تمام شده نخ برای بافندگان ۲۴ میلیارد ریال کمتر شود و ۲ هزار نفر مستقیم و غیرمستقیم مشغول کار شوند.’
وی کل اعتبار برای این کار را حدود ۴۸۰ میلیارد ریال اعلام کرد که حدود ۹۶ میلیارد ریال از آن سهم آورده خود مردم است و مابقی باید از طریق تسهیلات و با همکاری بخش‌های مختلف تامین شود.

* فرش به داد بیکاران می رسد
البته به نظر می رسد، همین نگاه ‘پشم تا فرش’ هم یک آسیب جدی دارد و از حلقه نهایی آن یعنی ‘بازاریابی و فروش’ غفلت شده است زیرا یکی از مشکلات کنونی قالی بافان استان، نبود یک ساز و کار مناسب برای عرضه محصولات، جذب خریدار و فروش است.
گرچه در این زمینه تشکیل ‘کارگروه فرش’ و ‘پیشنهاد ایجاد یک راسته بازار’ در استان، اقدام های خوبی است اما به نظر می رسد برای تکمیل چرخه صنعت فرش باید یک نگاه فرا استانی به بازار فروش داشت.
به این معنی که همزمان با تکمیل حلقه های اول زنجیره صنعت فرش در داخل استان، به فکر ایجاد یک بازار فروش مناسب و پایدار در سایر استان ها و کشورهای خارجی بود.
شرط این کار هم معرفی نمونه های اصیل و جذاب و نمادهای تاریخی فرش استان کرمانشاه به خریداران است که در قالب حمایت از تولیدات فاخر و ویژه، اطلاع رسانی در رسانه ها، ‌حضور در نمایشگاه ها، برگزاری جشنواره، ‌دعوت از هیات ها و خریداران خارجی امکان عملی شدن است.
اهمیت این موضوع وقتی بیشتر قابل درک است که نگاهی به وضعیت اشتغال استان کرمانشاه و توان و تاثیر صنعت فرش بافی در مهار معضل بیکاری داشته باشیم.
اسدالله رازانی، استاندار کرمانشاه ۲۱ اردیبهشت در کارگروه اشتغال و سرمایه گذاری استان گفت که توسعه صنعت فرش بافی می تواند بار زیادی از مشکلات بیکاری استان را بکاهد و گامی بلند برای اشتغالزایی باشد.
استان کرمانشاه در ١٨ سال گذشته ١۴ بار ‘بیشترین آمار بیکاری کشور’ را به خود اختصاص داده است.
به گفته رازانی ‘بیش از ۵٢ درصد’ جمعیت کشور تحت پوشش بیمه تامین اجتماعی هستند اما این آمار در کرمانشاه ‘٣٢ درصد’ است که نشان می دهد وضعیت بیکاری ‘بسیار حادتر’ از چیزی است که بیان می شود.
براساس اعلام مرکز آمار ایران، آمار بیکاری استان کرمانشاه در سال گذشته ۱۷.۶ درصد بود که ۶.۶ درصد از میانگین کشوری بالاتر است.