فرش دستباف بروجرد ، تجلی هنر و فعالیت

 

امروزه بافتن فرش به گسترده‌ترین هنر دستی در ایران مبدل شده؛ به طوری که در خارج از کشور هم بخوبی شناخته شده است، مقایسه فرش دستباف با فرش ماشینی مثل مقایسه موجود زنده و بی جان است و کسانی که با احساس به این هنر نگاه می‌کنند روح را در این هنر اصیل می‌بینند.

به گزارش خبرنگار خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا)،منطقه لرستان، فرش‌های دستباف بروجرد امروز از شهرت و اعتبار خاصی که به خاطر رنگ و تنوع و الگوهای گوناگونشان، برخوردار است. فرش‌های بروجرد عمدتا یک تا دو ذرعی هستند که دارای بافت بسیار مستحکمی هستند، طرح‌های فرش بروجرد با فرش لری اندکی متفاوت است و بیشتر به فرش‌های نهاوند، ملایر و همدان شباهت دارد.

فرش بروجرد تماما با پشم محلی و رنگ طبیعی بافته می‌شود و مرغوبیت زیادی دارد و به همین خاطر این فرش با دارا بودن جایگاه ویژه‌ای در بازارهای جهانی و بین‌المللی می‌تواند شهر بروجرد را به یکی از مراکز تجارت محلی، کشوری و بین‌المللی فرش تبدیل کند.

یکی از بافندگان بروجرد در این رابطه به خبرنگار خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، گفت:از کودکی به هنر قالیبافی علاقه داشتم و در کنار مادر و خواهرم پشت دار قالی می‌نشستم.

لیلا عرب افزود: هنر قالیبافی هنر اصیل و ریشه‌داری در ایران و بخصوص شهرستان بروجرد بوده که این هنر باید بیشتر از قبل احیا و پویا شود.

یکی دیگر از بافندگان تصریح کرد: قالیبافی در کنار ارزش‌های فرهنگی و هنری به صورت یک حرفه جایگاه خاصی دارد.

زهرا سلیمانی ادامه داد: هنر قالیبافی از صنعت‌های باارزش شهرستان بروجرد بوده که از قدیم به عنوان یک کالای ضروری در خانواده‌های بروجردی مورد استفاده قرار می‌گرفته است.

یک کارشناس فرش در این راستا به خبرنگار ایسنا گفت: بروجرد از زمان‌های دور به خاطر موقعیت خاص جغرافیایی و باغ‌های فراوان و پرمیوه و کشت زعفران مورد توجه مسافران و جهانگردان بوده است.

محمد کیانی افزود: کشاورزی و دامپروری حرفه اصلی روستائیان و فرشبافی یک صنعت اقتصادی کمکی به شمار می‌آمده و تمام مراحل پرورش گوسفند، پشم چینی، ریسندگی، رنگرزی، بافندگی و حتی پرداخت و دیگر عملیات تکمیلی معمولا توسط خود روستایان انجام می‌گرفت.

وی با بیان اینکه مازاد فرش‌های تولیدی با ارسال به شهر از سوی بازاریان خریداری و معمولا صادر می‌شده است، اظهارکرد: برپایه اسناد و یافته‌های تاریخ می‌توان پیشینه‌ای ۱۵۰ ساله را برای فرش بروجرد در نظر آورد.

کارشناس فرش تصریح کرد: همچنین اسناد تاریخی نشان می‌دهد که به هنگام فعالیت شرکت زیگلر در سلطان‌آباد اراک و به علت نزدیکی آن با بروجرد آن شهر مرکز تولید و صدور رنگ گیاهی بوده است و از همین روست که تعدادی از طرح‌های این شرکت در بروجرد با نام طرح زیگلریا نقش کمپانی بافته می‌شده است.

کیانی با بیان اینکه در تقسیم‌بندی فرش دستباف ایران فرش بروجرد با سبک روستایی شناخته می‌شود، ادامه داد: اجزای ساختاری و ویژگی‌های فرش بروجرد را می‌توان ترنج، لچک، حاشیه ، طره، رجشمار، رنگ بندی، بافت و اندازه فرش برشمرد.

وی خاطرنشان کرد: پنج منطقه عمده فرشبافی در شهر بروجرد قابل شناسایی بوده که این مناطق شامل اشترینان، دهستان گودرزی، روستاهای شمال غرب، روستاهای شمال شرق و دشت سیلاخور است.

این کارشناس فرش بیان کرد: اشترینان از بخش‌های مهم و پررونق فرشبافی بروجرد بوده که در ناحیه شمال‌غربی این شهر قرار گرفته است .

محمد کیانی اضافه کرد: از طرح‌های پررونق اشترینان می‌توان به طرح‌های چنار، تاج ماهی، شیخ قربانی و طرح ماهی با لچک نیمه گردان و لچک هندسی اشاره کرد.

وی با بیان اینکه گره ترکی، ضخامت و سنگینی متوسط، طول پرز متوسط، رجشمار بین ۲۰ تا ۴۰ تخت بافت و یک پو از ویژگی‌های بافت فرش اشترینان است، گفت: رنگرزی گیاهی فرش اشترینان به گونه‌ای صورت می‌گیرد که سرمه‌ای تولید شده که یکی از زیباترین و مرغوب‌ترین رنگ‌های موجود در بروجرد است.

این کارشناس فرش افزود: در اشترینان برای رنگرزی معمولا از مواد طبیعی مانند پوست گردو، برگ مو، چوبه روناس، اسپرک، نیل و گل رنگ استفاده می‌شود.

کیانی اظهارکرد: با توجه به وجود سه رنگ اصلی زرد، قرمز، آبی و ترکیب آنها طیف‌های رنگی متنوعی تولید می‌شود که سبب گوناگونی رنگ در بافته‌های اشترینان شده است.

وی با بیان اینکه طرح‌های اشترینان شامل طرح چنار، طرح شیخ قربانی و طرح تاج ماهی است، تصریح کرد: در منطقه اشترینان طرحی به نام تلفیقی وجود دارد که از ترکیب و تلفیق طرح‌های نام برده بوجود می‌آید و این منطقه با بازاریابی مناسب و دقت در سلیقه و نیاز مصرف‌کنندگان بازار پررونق‌تری را نسبت به دیگر مناطق دارد.

این کارشناس ادامه داد: ذرع ونیم، دو ذرع، کناره، میانه ۵ × ۱ ، ۵ × ۲ ، سرانداز ۴ × ۱ در این منطقه معمولا به علت عدم اندازه‌گیری صحیح از سوی بافندگان، فرش‌ها مطابق اندازه‌های استاندارد کشور بافته نمی‌شود.

کیانی اظهار کرد: دهستان گودرزی شامل روستاهای چهاربره، ملمیجان، قائد طاهر، کفشگران، کرکیخان، شیخ میری، خشتیانک، توده زن، گلچهران، نبی‌آباد، جوجه حیدر، ونایی، دره زیره ، شب ماه و … است.

وی خاطرنشان کرد: دهستان گودرزی از دیگر مناطق معروف و پررونق فرشبافی بروجرد و دارای طرح‌های گوناگونی همچون سماوری، هما، علمدار، ملیچه‌ای (عقابی)، بته حاج سرداری، مینا خانم (روستای چهاربره) بوده که به علت زیبایی و کیفیت طرح‌ها و بافته‌های الگوی بافندگی مناطق دیگر در بروجرد قرار گرفته است.

وی اضافه کرد: ویژگی‌های بافت دهستان گودرزی شامل گره ترکی، ضخامت و سنگینی متوسط، طول پرز متوسط ، رجشمار بین ۲۰ تا ۴۰ ، تخت باف، یک پود و دارای رنگرزی گیاهی است.

کیانی با بیان اینکه ریسندگی و رنگرزی پشم و پنبه توسط خود مردم این منطقه انجام شده و مازاد آن به مناطق دیگر فرستاده می‌شود، افزود: روستاهای فرشباف شمالغرب بروجرد شامل ده ترکان، دره گرگ، بیاتان علیا و سفلی، گل زرد، لیقناب، دره گرم، کوشکی علیا و سفلی، گندل گیلان، گیجالی، جانبلاق، چپدر، مرو و قشلاق است.

وی اظهارکرد: روستاهای شمال غرب دارای بافته‌های خوب و زیبایی هستند، اما بیش از آنکه نسبت به مناطق قبلی مبدع در فرشبافی باشند، نقشه‌های روستاها و مناطق دیگر را گرفته و با اندک تغییراتی، ویژگی‌های محلی و شیوه‌های بافت خود را در آنها اعمال کرده و به واسطه همان تغییرات به نام این روستا شناخته می‌شوند.

این کارشناس فرش تصریح کرد: روستاهای شمالغربی بروجرد به دلیل نزدیکی به شهرستان ملایر از فرشبافی این منطقه تاثیر پذیرفته‌اند.

وی خاطرنشان کرد: روستاهای شمال شرق بروجرد شامل روستاهای دره صیدی، دهگاه، بیچون ، دودانگه، کبوترلان، کشته باغ، هزار جریب و قلعه میرزاعلی است.

کیانی ادامه داد: این روستاها نسبت به مناطق پیش گفته از معروفیت کمتری در فرشبافی برخوردارند و کیفیت بافته‌ها در سطح پایین‌تری نسبت به مناطق دیگر قرار دارد.

وی گفت: روستاهای شمال شرق به دلیل نزدیکی به دشت سربند و روستاهای مالمیر معمولا طرح بته را می‌بافند و این کیفیت بافت است که نوع روستاها را از هم مشخص می‌کند.

کارشناس فرش اظهارکرد: مرغوبترین طرح بته متعلق به روستاهای هزار جریب است که نوعی قدیمی آن به صورت سه پود – دو پود نازک ویک پود ضخیم در میان آنها بافته می‌شده است.

کیانی افزود: روستاهای جوبدرعلیا وسفلی، کوشان، زواریجان، گوشه محسن بن علی، دوخواهران، باغ چال و پشته زرین خانی در دشت سیلاخور واقع شده‌اند.

وی تصریح کرد: در بیشتر این روستاهای بروجرد جنس فرش‌ها معمولا از پنبه وپشم (تار وپود از پنبه وپرز از پشم )است، اما در دشت سیلاخور به دلیل هم مسیری با شهرستان خرم‌آباد و ارتباط بیشتر با جامعه عشایری، تار پشمی و تکنیک‌های بافت عشایری دیده می‌شود.

کارشناس فرش ادامه داد: دشت سیلاخور از غرب با چال گودرزی همسایه بوده و به علت این نزدیکی، از جهت طرح و نقش از همسایه غربی خود تأثیر پذیرفته، اما از جهت تکنیک‌های بافت و مواد مصرفی متأثر از جامعه عشایری استان بوده است.

محمدکیانی بیان کرد: گره فارسی ضخامت وسنگینی متوسط طول پرز بلند، رجشمار ۲۰ تا ۴۰، نیم لول، دو پود، تاروپود پنبه‌ای (گاهی اوقات تار پشمی استفاده می‌شود)، پرز پشمی، دارفارسی و رنگرزی گیاهی از ویژگی‌های بافت این منطقه است.