فرش ماشینی اصفهان ، بازارهای عراق را پوشاند ‏

‏رونق بی‌سابقه فرش ماشینی در دهه اخیر را باید مرهون ارزانی، سهولت در خرید و شست‌وشو دانست، چرا که ضعف قدرت خرید مردم، افزایش قیمت مواد اولیه و در نهایت طولانی شدن زمان بافت فرش دستباف باعث شده که این هنر اصیل در خانه‌های ایرانیان، به کالایی زینتی تبدیل شود. ‏

هیچ‌کس فکر نمی‌کرد که صنعت فرش‌بافی طی سه دهه، آنچنان رونق یابد که فرش دستباف را به حاشیه رانده شود. امروز بیش از هزاران کارخانه بافت فرش ماشینی در کشور در حال فعالیت هستند و با تلاش فراوان سعی در تسخیر بازار و مشتریان دارند. رونق بازار فرش ماشینی اگرچه باعث به وجود آمدن بازار کار برای جمعیت زیادی شده، اما این روند به طور غیرمستقیم موقعیت شغلی جمعیت میلیونی فرش‌‌بافان ایرانی را به مخاطره افکنده است. با این وجود قیمت مناسب فرش ماشینی (نسبت به همتای دستباف خود) سبب شده تا به تدریج جایگاه مناسبی در میان انواع کفپوش‌ها پیدا کند. همسایگان ایران و سایر کشورهای اروپایی و آمریکایی نیز به این صنعت نوظهور ایرانی علاقه خاصی دارند. ناگفته نماند که در این میان کپی‌کاران و خلاقان رقیب نیز بیکار ننشسته‌اند و به تدریج بازارهای هدف ایران را در تیررس صادرات خود قرار داده‌اند. ‏

اصفهان مرکز ثقل فرش ماشینی ‏
اصفهان مهد هنر طراحی و بافت فرش، اکنون به قطب صادرات فرش ماشینی تبدیل شده است. در سال‌های اخیر به دلیل وجود مشکلات متعدد بر سر راه تولید فرش دستباف، اقبال به تولید و صادرات فرش صنعتی افزایش یافت. در همین راستا رشد واحدهای تولیدکننده نیز اتفاق افتاد. ‏

کاشان که در فرش‌های دستباف نام‌آور است با فراتر از ۸۰۰ کارخانه فرش ماشینی دارای مجوز، حدود ۱۰۰ کارخانه فاقد مجوز، نزدیک دو هزار دستگاه انواع ماشین‌آلات بافت فرش و رقمی فراتر از ۲۰ هزار کارگر، سالانه بالغ بر ۵۰ درصد تولید و حدود ۷۰ درصد صادرات ایران را بر عهده دارد. تولیدات این شهرستان علاوه بر بازارهای خارج، در داخل کشور و بازار اصفهان نیز توزیع می‌شود. از سال گذشته تاکنون به دلیل وقوع بحران جهانی اقتصاد و سه قفله بانک‌ها، صنعت فرش ماشینی، فراز و نشیب‌های زیادی را پشت‌سر گذارده است که رکود در بازارهای داخلی و خارجی و نبود سرمایه در گردش از جمله آنهاست. ‏

فرش ماشینی گران شد ‏
رشد ۱۰ تا ۱۵ درصدی قیمت فرش صنعتی، نسبت به سال گذشته، به رکود بازارهای داخلی دامن زده است. پوستین‌دورز رییس اتحادیه فروشندگان فرش ماشینی، موکت و کفپوش اصفهان معتقد است که مرم به علت رشد قیمت، حاضر به خرید فرش نیستنتد. به گفته او در حال حاضر قیمت فرش‌هایی با کیفیت معمولی ۲۰۰ تا ۶۰۰ هزار تومان می‌باشد. فرش‌های وارداتی از کشورهای چین، ترکیه و بلژیک با قیمت‌هایی ۲۰ درصد ارزانتر از محصولات داخلی، بازار شهر را به تصرف خود درآورده‌اند. فرش‌های یاد شده از کیفیت مناسبی برخوردار نیست اما طرح‌های فانتزی و جذابی که در برخی موارد کپی نقشه فرش‌های داخلی است، فرش‌های وارداتی را برای خریداران بازار شهر جذاب کرده است. ‏
پوستین‌دوز می‌گوید: در کاشان کارخانه‌های کوچکی وجود دارد که با تولید فرش‌های ارزان و بدون کیفیت توانسته‌اند بازارهای صادراتی عراق را به چنگ آوردند و بدین ترتیب از ورشکستگی نجات یافته‌اند. ما به گفته او کشورهای عراق و افغانستان تنها خواهان فرش‌های سبک و ارزان‌قیمت هستند و فرش‌های استاندارد و گران‌قیمت، در کشورهای یاد شده بازار مناسبی ندارد. ‏

چرخ کارخانه‌ها می‌چرخد ‏
هرچند که وضعیت واحدهای نساجی استان هنوز سامان نیافته و کارگاه‌ها با مشکل مواجه هستند اما رییس اتحادیه تولیدکنندگان فرش ماشینی اعلام می‌کند که بر خلاف سال گذشته، انبار کارخانه‌های تولید فرش، از محصول خالی است و بازار این محصول رونق دارد. به گفته افشاری مواد اولیه مورد نیاز این صنعت به غیر از درصد ناچیزی که توسط پلی‌اکریل اصفهان تامین می‌شود، وارداتی است که از سال گذشته تاکنون هزار تومان در هر کیلو رشد قیمت داشته است. این فعال تولید فرش ماشینی می‌گوید: “در حال حاضر تعرفه واردات نخ به منظور حمایت از تولیدکنندگان داخلی، ۱۰ درصد می‌باشد اما این کارخانه‌ها سه سال است که فعالیت ندارد اما با این وجود تعرفه واردات نخ حذف نمی‌شود. ‏

این مقام مسوول از وجود کارگاه‌های کوچکی خبر می‌دهد که با تولید فرش‌های بدون کیفیت، بازارهای صادراتی عراق و افغانستان را هدف قرار داده‌اند. به گفته او فرش‌های استاندارد با کیفیت بالا به علت قیمت ارزانتر در بازار جهانی، صرفه صادرات نداشته و در داخل کشور به فروش می‌رسند. افشاری همچنین از وجود کارگاه‌های زیرپله‌ای در کاشان خبر می‌دهد که بدون مجوز فعالیت به صورت خانگی کار می‌کنند و تاجران افغان مشتری اصلی تولیدات آنها محسوب می‌شوند. با وجودی که تعرفه واردات فرش ماشینی ۲۵ می‌باشد اما فرش‌های تولید کشور ترکیه (با وجود نرخ بالای انرژی و دستمزد کارگر) ارزانتر از همتایان کاشانی خود در بازار اصفهان و حتی کاشان به چشم می‌خورد. ‏

طراحان ترک با ارایه رنگ‌های نو و طرح‌های فانتزی توانسته‌اند بازارهای ایران را قبضه کنند. اما با وجود همه مشکلات وضعیت اقتصادی کارخانه‌ها نسبت به سال گذشته بهتر است و سخنی از تعطیلی واحدها در میان نیست تنها چند کارگاه از میزان تولید خود کاسته‌اند و چرخ بقیه واحدها خوب می‌چرخد. ‏

رشد چشمگیر صادرات ‏
در سال جاری در روز صادرات اعلام شد که تراز تجاری شهر (تفاضیل صادرات غیرنفتی و واردات) مثبت شده و آن به این معناست که میزان صادرات غیرنفتی رشد معناداری یافته است. می‌توان گفت که راه‌اندازی گمرک کاشان و صادرات فرش‌های ماشینی از این گمرک سهم بسزایی در مثبت شدن تراز تجاری اصفهان داشته است. ‏
مدیرعامل توسعه خوشه فرش ماشینی کاشان اعلام می‌کند که در سال گذشته ۱۱۰ میلیون دلار فرش توسط ۱۵۲ شرکت از کاشان صادر شده که ۷۰ درصد صادرات فرش ماشینی کشور را از آن خود کرده است. به گفته او میزان صادرات این کالا در شش ماهه نخست سال جاری رشد معناداری داشته است. وی مساله رشد قیمت فرش صنعتی را می‌پذیرد و از افزایش ۱۰۰ درصدی قیمت مواد اولیه وارداتی به عنوان مهمترنی علت یاد می‌کند و می‌گوید: به علت رشد و نوسان‌های مکرر قیمت نفت از سال گذشته، واردکنندگان مواد اولیه وارد نکردند و بنابراین در سال جاری به علت کمبود مواد، بازار کاذبی ایجاد شد که رشد قیمت‌ها را در پی داشت. ‏

به گفته او در همان زمان نیز خط تولید اکریلیک کارخانه پلی‌اکریل اصفهان تعطیل شد و به رشد قیمت‌ها دامن زد. کاهش معنادار قیمت فرش‌های ترکی و چینی علیرغم وجود تعرفه‌های واردات و هزینه‌های سنگین تولید، معمایی است که برادران نیز از حل آن عاجز است. وی معتقد است که نبود بهره‌وری یکی از مهمترین دلایل رشد قیمت تولید می‌باشد. برادران می‌گوید: البته فرش‌های وارداتی از تراکم پایین و وزن اندکی برخوردار هستند ه نسبت به همتایان ایرانی خود کیفیت مطلوبی ندارند. بنابراین طبیعی است که قیمت کمتری داشته باشند. ‏

با وجود واردات فرش‌های خوش‌رنگ و نگار، روزگار فعالن این عرصه را سکه کرده است اما مدیرعامل توسعه فرش ماشینی کاشان معتقد است که فرش‌های وارداتی هنوز به بازار تولیدات داخلی آسیب نرسانده است. ‏
این مقام مسوول مساله صادرات بی‌کیفیت فرش‌های ماشینی اصفهان به سایر کشورها را نمی‌پذیرد و می‌گوید: یک فرش باید دارای هفت خصوصیت باشد تا بتوان آن را صادر کرد. سبکی، راحتی، تنوع رنگ و کیفیت مطلوب الیاف به کار رفته از جمله خصوصیات یاد شده است. عربستان و سایر کشورهای حاشیه خلیج فارس بازارهای هدف فرش ماشینی کاشان هستند که سبکی و قابل شست‌وشو بودن فرش برای آنها بسیار مهم است. به گفته برادران در حال حاضر صادرات فرش بر اساس کیفیت نبوده و اگر بر چسب روی فرش با خصوصیات آن هماهنگ باشد صادرات مانعی ندارد که البته این تفکر باید اصلاح شود. جذب مشتری و داشتن بازارهای هدف جداگانه باعث شده تا ۸۰۰ کارخانه کاشان بدون هیچ ‌گونه مشکلی در کنار هم به رقابت بپردازند. اما از آنجایی که مطابق معمول واسطه‌ها در افزایش قیمت این کالا نیز سهم بسزایی داشته‌اند، بنابراین قرار است در آینده‌ای نه چندان دور، بررسی فرش کاشان برای عرضه محصول به صورت بدون واسطه راه‌اندازی شود که در این صورت کشف قیمت مناسب در محل عرضه، دست واسطه‌ها را از بازار این محصول کوتاه خواهد کرد.
‏

با تشکر از وب سایت راسخون