فرش کرمان

کرمان یکی از شهر های تاریخی ایران است که صنایع دستی به خصوص قالیبافی در این شهر از ارزش بالایی برخوردار است.

بافت فرش در کرمان دارای قدمت زیادی است و به قبل از دوران صفویه باز میگردد، یکی از فرش های کرمان که در موزه شهر مشهد نگهداری میشود نشان میدهد که فرش بافی در این استان متعلق به ۵۰۰ سال قبل است.
کرمان تولید کننده زیباترین پارچه های ابریشمی، شال های پشمی و کرکی است و همین امر باعث شد اهالی آن به این هنر و صنعت روی بیاورند، اوج هنر فرش بافی متعلق به دوران صفویه است. در زمان قاجار به دلیل جنگ و حمله به مناطق این استان، قالیبافی در کرمان با افت و کاهش شدیدی روبرو شد، گفتنی است این حرفه از قرن ۱۹ میلادی و با یاری بازرگانان تبریزی رونقی تازه گرفت و با گشایش کارگاه های بیشمار به دلیل حجم سفارشات باری دیگر قالی کرمان به شکوفایی رسید.

در پایان دوران قاجاریه بسیاری از شرکت های تولید فرش غیروابسته تاسیس گردید و تعداد زیادی طراح و نقشه کش در مشغول به کار شدند، این وضعیت تا جنگ جهانی اول ادامه داشت و بعدها به دلیل بحران های اقتصادی در بازار های خارجی تولید فرش هم متوقف گشت، همین امر تاثیر زیادی روی قالیبافی کرمان گذاشت و دیگر از تولیدات انبوه خبری نبود. اگرچه بحران اقتصادی اروپا و آمریکا برطرف گشت اما متاسفانه دیگر تمایلی به همکاری گذشته نشان ندادند.
با وجود تمام اتفاق هایی که برای صنعت فرش رخ داد.
قالیچه کرمان در موزه های سراسر دنیا به عنوان زیباترین دست بافته ها حفظ و نگهداری میشود.

برخی از ویژگی های قالی کرمان:
۱. برخلاف بسیاری مناطق مختلف در بافت قالی های کرمان از ۳ پود استفاده میکنند، دو پود کلفت و یک پود نازک
۲. در گذشته گره ها به صورت فارسی بافته میشد، بسیاری از فرش های ظریف کرمان فارسی باف است ولی در نواحی روستانشین از دو نوع گره یعنی فارسی و ترکی بهره میگیرند. (متاسفانه باید گفت دیگراز آن گره های تمیز و مرتب گذشته اثری باقی نمانده است و بافندگان بی ذوق از گره های جعلی مانند گره جفتی که بسیار استحکام و دوام را پایین می آورد یا گره کمانشی در فارسی بافی استفاده میکنند که فرش را بسیار نا مرتب و حاشیه ها را دارای اعوجاج و شیرازه ها را بد فرم نشان میدهد که عموما با وجود نو بودن خیلی زود از بین میروند که اصلا مناسب قالی کرمان نمیباشد.)
۳.با بهره گیری از مرغوب ترین مواد اولیه تولید میشدند، در قدیم پرزهای آنهااز پشم های محلی تهیه میشدند که بافتی ابریشم گونه داشت و بسیار نرم و مقاوم بودند. این مواد به آسانی به دست نمی آمد به همین منظور برای تسریع در کار و تقاضای زیاد از پشم های مناطق دیگر استفاده کردند که حالتی خشک داشت.
۴. دارها قبل ها به صورت چرخان بودند ولی امروزه فقط از دارهای عمودی استفاده میکنند. رجشمارهای این نوع هم بین ۴۰ تا ۸۰ بافته میشدند
۵. رنگرزی قالی های کرمان به صورت سنتی انجام میگرفت و تمامی رنگها از گیاهان رنگزا گرفته میشدند. این رنگ ها دارای درخشندگی و دوام بالایی بود، ترکیب استثنایی رنگ ها و طرح های دلنواز یکی دیگر از خصوصیات برجسته فرش های کرمان است. در انواع معمولی به طور عادی از ۱۵ رنگ استفاده میکردند و در نوع نفیس و با ارزش آن این تعداد رنگ به ۳۰ هم میرسید که بسیار درخور تمجید و تحسین است. برخی از این رنگ ها شامل:لاکی،قرمز مایل به قهوه ای،سرخابی،مسی،کرم،بژ،سورمه ای،سبز و … از ممتازترین رنگ های بکارگرفته در قالی کرمان است که از گیاهان رنگزا گرفته میشدند.

طرح های قالی کرمان:
اصل نقش قالی کرمان بته جقه بود که از شال های معروف همین شهر الهام گرفته بود گفتنی است به این دوران عصر ترمه هم گفته میشد ولی بعدها با توجه به سلیقه بازارهای خارجی به تبعیت دیگر مناطق نقش های به صورت: اسلیمی، شاه عباسی،لچک و ترنج،سبزیکاری،درختی، قابی، شکارگاه، تصویری (پرتره مشاهیر) و … رواج پیدا کرد. فرش های کرمان زمانی هم از طرح های گوبلن فرانسوی الهام گرفته بودند که به این دوره هم عصر گوبلن میگفتند.همچنین طرح های گلفرنگ با گل و برگ های شلوغ و ریز یکی معروف ترین نقش ها می باشد، بسیاری از محققان بر این باورند که با توجه به آب و هوای کویری و خشک ، بسیاری از طراحان با بهره گیری از گل و گیاه های متنوع در صدد جبران این کاستی برآیند.
با تاسف باید اذعان نماییم به تازگی کشور چین با بهره گیری از طرح و نقش فرش های آنتیک و با استفاده از مواد اولیه مرغوب بافت های بسیار تمیز و ظریفی روانه بازارهای غرب کرده است که خطر جدی برای قالی اصل کرمان به شمار می آید.