قانون کپی رایت چه میگوید؟

 

مطلب زیر که اطلـاعات کلی درباره قانون کپی رایت (حق تکثیر) به شما میدهد، برگرفته از پیمان برن (Berne Convention) برای حمایت از دارایی ادبی و هنری است و در آن به قانون خاص هیچ کشوری اشاره نشده است. پیمان برن که در سال ۱۸۸۶ در شهر برن، بین کشورهای پادشاهی، منعقد شد قبل از آن حقوق قانونی یک اثر متعلق به نویسنده آن بود اما نویسنده در خارج از مملکت مورد نظر، فاقد حقوق قانونی بود و مثلـا در فرانسه، کتاب یک نویسنده انگلیسی بدون اجازه او چاپ میشد و نویسنده حق اعتراض نداشت. پیمان برن داشتن حق قانونی بر مالکیت یک اثر را در تمام کشورها قابل اجرا دانست.

پیمان برن تاکنون بارها مورد تجدید نظر قرار گرفته و از سال ۱۹۶۷ مدیریت آن بر عهده سازمان جهانی حمایت از حقوق و مایملک معنوی Word Intellectual Property Organization یا WIPO قرار گرفته است.

کپی رایت چیست؟

کپی رایت نوعی حفاظت قانونی از آثار چاپ شده و چاپ نشده ادبی، علمی و هنری است. این آثار به هر صورت که عرضه شده باشند، در حالی که دارای ماهیتی قابل درک باشند- یعنی دیده، شنیده یا لمس شوند، شامل این حمایت خواهند بود. اگر این اثر یک مقاله، نمایشنامه، ترانه، یک حرکت جدید در رقص، کد HTML ، گرافیک کامپیوتری یا طرح فرش باشد که قابل ثبت بر کاغذ، نوار کاست، CD یا هارد درایو کامپیوتر باشد هم، شامل قانون کپی رایت میشود. قانون کپی رایت به خالق اثر اجازه میدهد تا از حقوق انحصاری تکثیر، اقتباس در شیوه بیان نو (مانند به فیلم تبدیل کردن یک رمان)، پخش و نمایش عمومی اثر استفاده کند. انحصاری به این معنا است که تنها خالق اثر، نه کسی که به نحوی به اثر دسترسی دارد، میتواند از این حقوق استفاده کند.

قـانـون کپی رایت یا حـق تکثـیـر
قانون کپی رایت از چه زمانی آغاز میشود و چه شرایطی دارد؟

قانون کپی رایت از زمانی که اثری در شکلی ملموس به وجود بیاید، شامل آن اثر میشود. برای مثال، یک ترانه سرای ساکن آمریکا، اشعار خود را نوشته، نام خود را امضا کرده و با گذاشتن نشانه Copyright © در کنار آن تاکید میکند که نویسنده اشعار است. سپس نوشتههـایش را در پاکتی گذاشته و به آدرس خودش پست میکند و این پاکت را دربسته نگه میدارد. درواقع شاهد او تاریخ مهر پست بر پاکت است. حالا او با در دست داشتن این نامه، اثر خود را در دفتر کپی رایت آمریکا به ثبت میرساند تا از هرگونه سوء استفاده حمایت شود. حتی اگر شخصی قبل از ثبت رسمی اثر از آن استفاده کند، او با در دست داشتن پاکت میتواند مالکیت خود را به اثبات برساند.

این مثال درباره آثار دیجیتالی هم صدق میکند به این صورت هنگام حفظ یک اثر در کامپیوتر، تاریخ و ساعت آن هم حفظ میشود و شما با در دست داشتن فایل اصلی همواره میتوانید ثابت کنید که زودتر از شخصی که به نحوی (برای مثال از وب سایت) به اثر شما دست یافته، آنرا به وجود آورده بودید. اگر این شیوه از نظر شما کاستیهـایی دارد میتوانید اثر خود را بر روی دیسکت یا CD کپی کرده و به آدرس خود پست کنید. آنرا در جای مطمئنی نگه دارید و در موقع لزوم در حضور شاهد، آنرا باز کنید.

چه زمانی کپی رایت یک اثر به پایان میرسد؟

گاهی اوقات در یک ثبت کپی رایت به چند تاریخ برمی خوریم برای مثال: “© Copyright 1998, 1999 John Smith.” از آنجایی که یک خالق اثر در طول زمان کار خود را تصحیح، تکمیل یا دوباره نویسی میکند، تمام تاریخهای ثبت شده زمان خلق اثر را در دورههـای مختلف مشخص میکنند و نشان دهنده زمان پایان گرفتن کپی رایت نیستند.

تاریخ انقضای کپی رایت، بر اساس پیمان برن، حداقل شامل طول حیات خالق آن و ۵۰ سال پس از مرگ او است. این مقدار زمان شامل تمام کشورهای عضو در پیمان برن میشود و هر کشور میتواند زمان بیشتری برای قابل اجرا بودن کپی رایت قائل شود اما این زمان نمیتواند از مقدار تعیین شده در پیمان کمتر باشد. گاهی اوقات در طی یک وصیت رسمی حقوق یک اثر به بازماندگان صاحب آن تعلق میگیرد که البته باید به تایید رسمی رسیده باشد.

قانون کپی رایت چه میگوید؟

کپی رایت نوعی حفاظت قانونی از آثار به وجود آمده است که این آثار میتوانند علمی و ادبی و هنری باشند. این قانون شامل هر نوع عرضهای از اثر میباشد و به صاحب اثر اجازه میدهد که از حقوق انحصاری (به این معنی که فقط شامل صاحب اثر است و نه افرادی که به نحوی به اثر دسترسی دارند) که شامل تکثیر و اقتباس در شیوه بیان نو است استفاده کند.

کپی رایت در اینترنت:

بر خلـاف یک طرز فکر عمومی که همه میپندارند اینترنت یک فضای عمومی است پس برداشت مطالب آن آزاد است , آنچه در اینترنت میبینیم تنها در صورتی قابل کپی کردن میباشد که یا دولتی بوده مانند سفارت خانهها و دانشگاهها و… یا تاریخ کپی رایت گذشته باشد و یا صاحب وبگاه حقوق خود را لغو و یا واگذار کرده باشد.

گرافیکها و تصاویر لینکی رایگان:

تصاویر گرافیکی که در سایتها با عنوان Free یا رایگان عرضه میشوند، جزو اموال عمومی نیستند، شما میتوانید از این تصاویر به طور رایگان استفاده نمایید اما صاحب آن به شمار نخواهید آمد. درواقع شما در صورتی میتوانید از آنها استفاده کنید که با شرایط صاحب آن موافقت کنید. برای مثال اگر صاحب اثر خواسته باشد که ‘در تصویر دخل و تصرف نکنید’ یا ‘فقط در Homepage شخصی خود از آن استفاده کنید’ حتما این کار را انجام دهید. همین مساله در مورد تصاویر لینکی و نشانهها هم صدق میکند.

مواردی که در قانون کپی رایت آمریکا ذکر گردیده و شامل حق کپی برداری است:

(۱) کارهای ادیبانه (ادبیاتی)
(۲) کارهای موزیکال (موسیقی)، به همراه لغات ضمیمه
(۳) کارهای نمایشی (نمایشنامه)، به همراه موسیقی متن.
(۴) نمایش بدون صدا (پانتومیم) و طرح رقص (نوع رقصیدن)
(۵) کارهای مصور، گرافیکی و تندیس.
(۶) تصاویر متحرک (انیمیشن) و کارهای سمعی- بصری.
(۷) صداهای ضبط شده.
(۸) کارهای معماری

در ایران این قانون که در سال ۱۳۴۸ وضع شده و بعد ها هم چند ماده به آن افزوده اند، ضمانت اجرایی ندارد.

در کشور ما اگر کسی از شخصی که کارش را کپی کرده باشد شکایت کند جز تلف کردن وقت چیز دیگری عایدش نمی شود. البته اگر مثلا طراح فرشی بخواهد قانون کپی رایت شامل حالش شود باید طرح خود را به ثبت برساند. طراحان برای ثبت طرح خود باید به تهران بروند و پس از طی کردن مراحل اداری طرح خود را ثبت کنند. اما به عنوان مثال یک طراح که در هفته ۳ طرح می کشد باید چند روز در هفته برای ثبت طرح ها به تهران رفته و وقت بگذارد؟
این در حالیست که تجربه نشان داده است، حتی در صورت ثبت طرح هم کسی به شکایت هنرمندان پاسخگو نیست.

به اعتقاد برخی، اجرای قانون کپی رایت به ضرر کشورهای جهان سوم است، چون برای تهیه و خرید نسخه اصل باید هزینه زیادی پرداخت کرد. در ضمن در بعضی از کارها کپی کردن اشتغال زا هم هست و اگر جلوی کپی کردن گرفته شود، چند نفر از کار بیکار خواهند شد!!!!

نکته دیگر اینکه کپی کارها وقتی از روی کار کسی کپی می کنند نام طراح اصلی را هم در کتیبه قالی  و یا بر روی نام طرح هم ذکر می کنند که این کارشان هم حرفه ای نیست. چون زیبایی کاری که متعلق به شخص طراح بوده از دست رفته و جایز نیست اسم او آورده شود.

در نتیجه با پیش آمدن این اوضاع عده ای از طراحان برای افراد معتبر، عده ای برای خودشان و برخی ها هم که برای کشور های خارجی کار می کنند.