متقاضیان وام مشاغل خانگی درگیرهفت‌خان بانک‌ها

خراسان نوشت : در شرایط کنونی اقتصاد جهانی، کسب و کار خانگی به عنوان راهکاری مهم، برای ایجاد اشتغال و درآمد محسوب می شود. قابلیت انجام این نوع کسب و کار در «منزل»، سبب ایجاد مزایای بسیاری برای شاغلان می شود، که از جمله آن ها می توان به ایجاد توازن بین مسئولیت خانوادگی زنان و اشتغال آنان، حذف هزینه های مربوط به خرید، رهن و اجاره کارگاه و ایاب و ذهاب، استفاده از نیروی کار سایر اعضای خانواده ، ایجاد زمینه های کار خانوادگی، امکان انتقال تجارب از طریق آموزش غیررسمی به شیوه استاد- شاگردی بین اعضای خانواده و… اشاره کرد.

براساس تعریف مشاغل یا کسب و کار خانگی به آن دسته از فعالیت هایی اطلاق می شود که از سوی عضو یا اعضای خانواده در فضای مسکونی در قالب یک طرح کسب و کار، بدون مزاحمت و ایجاد اخلال در آرامش واحد های مسکونی هم جوار شکل می گیرد و به تولید خدمت و یا کالای قابل عرضه به بازار خارج از محیط مسکونی منجرمی شود.

قانون حمایت از مشاغل خانگی

قانون ساماندهی و حمایت از مشاغل خانگی اواخر خرداد سال ۸۹ تصویب و ابلاغ شد. همان زمان ستاد این مشاغل نیز تشکیل شد که دبیرخانه آن نیز زیر نظر وزارت کار فعال است. پس از تشکیل این ستاد جلسات متعددی با نمایندگان بانک ها برگزار و مقرر شد آن زمان هر بانک عامل تا سقف ۳ میلیون تومان تسهیلات را ،برای مشاغل خانگی و هم چنین صندوق مهر امام رضا(ع) تا سقف ۵ میلیون تومان اختصاص دهد.

جالب آن که در همان زمان یعنی اواخر آبان ماه سال گذشته، وزیروقت کار اعلام کرد که متقاضیان می توانند از هم اکنون برای دریافت تسهیلات، به دستگاه های مربوطه مراجعه کنند زیرا به گفته وی تفاهم های مشترک انجام شده است و بانک ها نیز همکاری در این باره خواهند کرد و این موضوع نهایی شده است.

به گفته وزیروقت کار و امور اجتماعی، قرار بود متقاضیان از طریق دستگاه های مربوطه به بانک ها برای دریافت تسهیلات مراجعه کنند و یک رابطه سه جانبه، میان متقاضی، دستگاه و بانک عامل برقرار شود. مراحل پرداخت و نظارت بر انجام و بازپرداخت در این باره وجود داشته باشد.

تقریبا ۹ ماه پس از آن با ابلاغ ۴۵۰ میلیارد تومان از اعتبارات قرض الحسنه بانک‌ها برای توسعه مشاغل خانگی به صندوق مهر امام رضا (ع)، میزان وام برای ایجاد هر شغل خانگی بین ۳ تا ۵ میلیون تومان اعلام شد.

همان روزها اعلام شد که” درروزهای آینده دستورالعمل اجرایی و نیز تسهیلات مورد نیاز این بخش، به صندوق‌های عامل در استان‌ها ابلاغ خواهد شد.”

افزایش رشته ها و شرایط اخذ وام

در این بین ۲۱۴ رشته مشاغل خانگی این گونه اعلام شده بود: صنایع دستی، تولیدی شامل:کشاورزی – دامپروری – شیلات، خدمات شامل: کشاورزی – دام پروری – شیلات، فعالیت های تولیدی ( صنعت )، کسب و کارهای با گرایش فناوری اطلاعات و خدمات.

ولی اوایل دی ماه سال جاری معاون وزیر تعاون، کار و رفاه، با اعلام این که علاوه بر ۲۱۴ رشته سال گذشته ۱۰۳ رشته جدید مشاغل خانگی در سال‌جاری شناسایی شده است، گفت: متقاضیان تسهیلات می‌توانند پس از دریافت مجوز از دستگاه تخصصی هر رشته، درخواست منابع بانکی را ارائه کنند.

“محمدحسین فروزان مهر” در گفت وگو با مهر درباره وضعیت اجرای طرح مشاغل خانگی و رشته های شناسایی شده در این بخش، گفت: از سال گذشته تاکنون در گرایش های مختلف صنعتی، خدماتی، کشاورزی، صنایع دستی، شیلات و فناوری اطلاعات، ۲۱۴ رشته جمع بندی و معرفی شده است.

معاون وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی اظهار کرد: برای امسال هم ۱۰۳ رشته را به عنوان رشته های جدید مشاغل خانگی شناسایی و معرفی کردیم. البته استنباط این است که بیشتر از موارد معرفی شده هم بتوان مشاغل خانگی را معرفی کرد، البته با فراخوانی که به تازگی برای شناسایی متقاضیان فعالیت در بخش مشاغل خانگی صادر شد تاکنون بالغ بر ۳۸۶ هزار نفر متقاضی ثبت نام شده اند.

این مقام مسئول در وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی افزود: تاکنون نیز برای فعالیت در بخش مشاغل خانگی برای ۱۰۳هزار نفر مجوز صادر شده است. البته برای طی مراحل صدور مجوز متقاضیان فعالیت در بخش مشاغل خانگی یک مجموعه کاربرگ هایی طراحی شده است، ضمن این که طرح های مستقلی هم از سوی کارگروه های اشتغال و سرمایه گذاری در استان ها، در قالب مشاغل خانگی معرفی شده است.

وی در زمینه وضعیت تسهیلات دهی در طرح مشاغل خانگی، خاطر نشان کرد: سقف تسهیلات در نظر گرفته شده برای مشاغل مستقل، ۵۰ میلیون ریال است. در مجموع متناسب با ظرفیت های سیستم بانکی سهمیه ای برای پرداخت در نظر گرفته شده است،البته از طریق برخی سازمان های حمایتی مانند کمیته امداد امام(ره) و سازمان بهزیستی نیز حمایت هایی از بحث مشاغل خانگی، صورت خواهد گرفت.

معاون وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی با اشاره به این موضوع که در این زمینه منابع کار نیز پیش بینی شده است، تصریح کرد: افراد پس از کسب مجوز از دستگاه اولیه خود، برای طی مراحل دریافت تسهیلات قرض الحسنه مشاغل خانگی به بانک ها معرفی می شوند.

همین مقام مسئول حدود ۱۰ روز بعد گفت: براساس آخرین مصوبات شورای عالی اشتغال، تمامی تسهیلات مشاغل خرد و کسب و کارهای خانگی، متناسب با ثبت نام متقاضیان حداکثر تا بهمن ماه سال جاری پرداخت می‌شود.

“محمدحسین فروزان‌مهر” با بیان این‌ نکته که براساس اسناد پشتیبان برنامه پنجم در حوزه بازار کار، مقرر است ۱۹.۴ درصد از مشاغلی که قرار است هر سال ایجاد شود، از محل مشاغل خرد و کسب و کار خانگی است، به ایسنا گفت: براساس هدف گذاری‌ها نیز قرار است ۵۰۰ هزار شغل از تعداد ۲.۵ میلیون شغل از همین طریق محقق شود.

وی ادامه داد:این تقسیم بندی با توجه به توانمندی ‌های هر استان انجام گرفته است و با تعاملی که با بانک مرکزی داشته‌ایم با ارائه پیشنهاد و اصلاح در بسته سیاسی، نظارتی سال ۹۰ ،توانستیم حدود دو هزار میلیارد تومان از تسهیلات منابع قرض الحسنه را که در شبکه بانکی است به مشاغل خانگی اختصاص دهیم.

فروزان‌مهر با بیان این‌که براساس آخرین مصوبه شورای اشتغال، مقرر شده است متناسب با ثبت‌نام متقاضیان و مجوزهای ارائه شده از سوی دستگاه‌های اجرایی کل تسهیلات مشاغل خانگی تا بهمن ماه سال جاری پرداخت شود، گفت: بر این اساس زمینه برای ایجاد مشاغل خانگی در قالب ۳۰۸ رشته‌ای که معرفی شده‌اند، فراهم می‌شود.

وی افزود: در باره مشاغل خانگی مستقل، سرانه قرض‌الحسنه‌ای که برای هر شغل در نظر گرفته شده است حداکثر پنج میلیون تومان، برای خود اشتغالی سرانه ۱۰ میلیون تومان و در سایر حوزه‌ها نیز متناسب با طرحی که ارائه می‌کنند، تسهیلات خود را ازمحل منابع داخلی بانک‌ها دریافت می‌کنند.

در آخرین خبرها داشتیم که مدیر کل اعتبارت بانک مرکزی، از الزام بانک‌ها به تامین منابع مالی طرح‌های مشاغل خانگی به مبلغ ۵ و ۱۰ میلیون تومان خبر داد.

“سیدعلی میرمحمدصادقی” در گفت وگو با مهر در مورد تامین منابع مالی طرح مشاغل خانگی گفت: بانک مرکزی تامین منابع مالی طرح مشاغل خانگی را، به بانک‌های کشور ابلاغ کرده است که براساس آن برای این طرح دو نوع اعتبار با سقف ۵ میلیون تومان و ۱۰ میلیون تومان در نظر گرفته شده است.

مدیرکل اعتبارات بانک مرکزی، با اشاره به جلسات متعدد شورای عالی اشتغال اظهارداشت: در این جلسات بر اجرای این طرح تاکید شده و تامین منابع مالی آن ها توسط بانک‌ها یک الزام است.

وی با بیان این که بانک‌ها موظف هستند تسهیلات مشاغل خانگی را بپردازند، تصریح کرد: تا کنون اجرای این طرح‌ها اشتغال زایی مناسبی را به همراه داشته است و می توان عملکرد اجرای آن را مثبت ارزیابی کرد. ما در اجرای مشاغل خانگی در پی توجیه اقتصادی نیستیم بلکه به دنبال ایجاد اشتغال زایی هستیم.

“میرمحمدصادقی” اعتبارات طرح مشاغل خانگی را جزو اعتبارات خرد دانست و گفت: اجرای طرح مشاغل خانگی در شهرستان‌ها، اشتغال زایی خوبی ایجاد کرده است.

و اما بانک ها

“س-شهریاری” سرپرست خانوار و از شهروندان زاهدان است که به گفته خودش حدود ۱۰ ماه پیش، برای دریافت تسهیلات مشاغل خانگی، در یکی ازرشته های صنایع دستی ثبت نام کرده است.ولی پس از بارها مراجعه به بانک ها هنوز نه پاسخی دریافت کرده و نه وامی.

وی می گوید: ماه ها منتظر شدم تا مرا به بانک معرفی کنند. اکنون که به بانک عامل مراجعه می کنم یا می گویند اعتبارش نیامده است یا مبلغ مورد نظر را نمی پردازند.

“مریم-ب” که تا چندی پیش تحت پوشش کمیته امداد بوده نیز از جمله این افراد است. وی می گوید: نمی دانم ایراد کار کجاست؟ بانک ها می گویند یا اعتبار نیامده است یا آن که هنوز به بانک معرفی نشده ایم. ما هم که دستمان به جایی نمی رسد که بدانیم چه کسی راست می گوید و چه کسی دروغ. فقط می دانم که برای دریافت ۳ میلیون تومان، ماه هاست که ما را سر می دوانند.

این قبیل گلایه ها هیچ گونه هم خوانی با ادعاهای مطرح شده از سوی مسئولان ندارد. به راستی واقعیت چیست؟ موضوع را با “عباسعلی نورا” نماینده مردم زابل در میان می گذارم تا ببینم سهم مردم حوزه انتخابیه اش، از این تسهیلات و میزان اشتغال زایی آن چگونه است. ولی وی همه چیز را منکر می شود و می گوید: اصلا این خبرها نیست. این جا کسی نه تسهیلاتی دریافت کرده و نه به مشاغل خانگی مشغول است.

از وعده های مسئولان و ادعاهایشان می گویم ولی “نورا” می گوید: مردم دل خوشی از این حرف ها ندارند. بانک ها هم که همکاری نمی کنند.

از این عضو کمیسیون برنامه و بودجه، دلیل همکاری نکردن بانک ها را می پرسم. می گوید: باید به بانک ها هم حق داد. آن ها معتقدند با پرداخت این قبیل تسهیلات امکان رقابت با بانک های خصوصی را از دست می دهند. از طرف دیگر آن ها نگران باز پرداخت این تسهیلات هستند.

“نورا” اضافه می کند: اگر دولت بخشی از سود این تسهیلات را بپذیرد وآن را بیمه کند هم بانک ها از پرداخت آن استقبال می کنند و هم شرایط پرداخت وام تسهیل می شود. دولت فقط تکلیف می کند بدون آن که کار کارشناسی دقیقی، در باره منابع تامین این تسهیلات و چگونگی باز پرداخت آن ها انجام داده باشد. تا زمانی که این مشکل رفع نشود اوضاع همین است.

ولی “عفت شریعتی”عضو کمیسیون اجتماعی مجلس مشکل اصلی را ،ضعف نظارت بر عملکرد بانک ها می داند و می گوید: بانک ها همواره تافته جدا بافته بوده و هستند. دولت و مجلس پس از تلاش زیاد طرح ها و برنامه های جامعی برای ایجاد اشتغال می دهند ولی بانک ها همکاری نمی کنند.

وی تاکید می کند: باید یک بار برای همیشه تکلیف دولت و مجلس و مردم با بانک ها روشن شود، امیدواری زیادی دارم که در سال آینده به مواردی از این قبیل، به خوبی رسیدگی شود. در واقع سال آینده سال تعیین تکلیف مردم با بانک ها خواهد بود.

از وی درباره آن چه که در حال حاضر باید انجام داد، می پرسم. پاسخ می دهد: این گونه مشکلات نباید در ماه ها و روزهای پایانی مجلس مطرح شود، چون دیگر امکان رسیدگی به آن ها وجود ندارد. انشاء ا… در دوره بعدی.

تاخیر در اعلام اسامی به بانک ها

ولی پاسخ مسئولان بانکی به چنین ایرادهایی چیست؟ مسئول اداره طرح و اطلاعات بانکی بانک ملت خراسان رضوی در این باره می گوید: از خرداد ماه سال جاری، اعطای تسهیلات برای مشاغل خانگی مطرح شد ولی اسامی وام گیرندگان و افراد مشمول این تسهیلات تازه یک ماه پیش به بانک ها اعلام شد.

“صابر”علت این تاخیر را نمی داند ولی می گوید: اسامی این افراد بایدتوسط کارگروه اشتغال و دستگاه های اجرایی ذیربط تائید و به بانک ها اعلام می شد که این کار با تاخیر زیاد صورت گرفت. ضمن آن که در همین مدت کوتاه، به ۴۰ درصد از این افراد تسهیلات مشخص شده را اعطا کرده ایم.

وی به حجم بالای کار بانک ها در ماه های پایانی سال اشاره می کند و می گوید: این اسامی در شلوغ ترین ایام کاری به بانک ها ابلاغ شده است. زمان اعطای تسهیلات کم و انواع وام و وام گیرندگان بسیار زیاد هستند. بنابراین کار برای بانک ها بسیار دشوار شده است.

از وی در باره ضامن این نوع وام می پرسم. می گوید: هر فرد باید یک ضامن داشته باشد ولی اگر قسط وام بیشتر از یک سوم حقوق ضامن باشد، وام گیرنده باید ضامن یا ضامن های دیگری هم داشته باشد.

چنین به نظر می رسد که خشت اول این دیوار اندکی کج است و این متقاضیان وام مشاغل خانگی هستند که باید تاوان کجی این دیوار را بدهند.