مدیران بی دانش صنعت فرش ماشینی را به باد خواهند داد !!

گفتگو با جناب مهندس اسماعیل پور – مدیر عامل شرکت نقش خاک

◄ لطفاً در ابتدا بیوگرافی کوتاه از خود و نحوه تاسیس شرکت نقشه خاک بفرمایید
شرکت نقش خاک در سال ۱۳۹۱ تاسیس و راه‌اندازی شد رشته تحصیلی من مهندسی معماری اسلامی است و تجربه ای در این صنعت نداشتم اما از آنجایی که رشته معماری شاخه از هنر به حساب می آید با مباحث اصول هنری چه در دانشگاه و چه به عنوان مطالعه شخصی آشنایی بسیار خوبی داشتم از جمله شناخت و ترکیب رنگ ها و اصول کار های گرافیکی. در آن زمان در سال ۱۳۹۰ جهت تحقیقات بازار و پی‌ریزی تاسیس کارخانه وارد کاشان شدم و چیزی که بسیار توجه مرا به خود جلب کرد عدم اعتماد به نفس در بین تولیدکنندگان کاشان و آران و بیدگل بود به طوری که در نام خیلی از شرکت ها هیچ نشانی از نام کاشان پیدا نمی‌کردید با وجود اینکه کاشان یکی از خواستگاه های اصلی فرش ایرانی است فرش کاشان نه تنها در ایران بلکه در سراسر جهان شهرت دارد اما نام شرکت ها به صورت ترکیبی بیشتر از کلماتی مانند نگین، یزد، مشهد، ابریشم و غیره کپی برداری شده بود.

برای من سوال بود که چرا کاشان که خود قطب صنعت فرش ماشینی ایران است و یکی از مراکز مهم تولید فرش ماشینی در دنیا است و البته با این سابقه طولانی و درخشان در تولید فرش دستباف باید از چنین کلماتی استفاده کند. همچنین یکی دیگر از معضلات آن زمان که خیلی نظر من را جلب کرد کپی کردن از طرح ها و نقشه ها رنگ بندی های شرکت ها بود و در واقع هیچ مدیریت علمی در آن زمان وجود نداشت و درصد بالایی از مدیران واحدها کم دانش و یا حتی کم سواد بودند. خلاقیت و نوآوری بسیار کمرنگ بود و فقط به فکر فروش فرش بودند.

با این پیش زمینه و با دیدن این ضعف‌ها شرکت نقش خاک را با دیدی متفاوت تاسیس کردیم و یک سری کارهای غیر منتظره انجام دادیم. مثلاً در آن زمان همه در حال مخفی کردن نقشه ها از یکدیگر بودند اما ما آمدیم و طرح های خود را به صورت علنی در مجلات و سایر فضاها چاپ کردیم و سرمایه گذاری بر روی نقشه های اورجینال را آغاز کردیم. شاید از معدود شرکتهایی بودیم که استفاده از نقشه های اورجینال را آغاز کردیم. در آن زمان هنوز بحث برندسازی نیز بسیار بکر و جدید بود و هنوز کسی به آن فکر نمی کرد ما با ثبت برند نقش خاک کاشان و ایجاد یک سازمان اصولی وارد کار شده و بسیاری از طراحی ها، کار های گرافیکی، بسته بندی فرش ها، طراحی غرفه های ما در نمایشگاه فرش ماشینی تهران، رننگ سازمانی و حتی موارد گرافیکی بسیار ریز را شخصا و با حساسیت زیاد رصد و نظازت می کردم.

در بخش طرح های اورجینال خود ما هم از ریسک بالای آن که مشخص نبود در بازار جواب بدهد یا نه آگاه بودیم اما با چند طراح قرارداد بسته و نقشه های اورجینال در اختیارمان قرار دادند. اولین نقشه اورجینال را با نام ترمه در سال ۱۳۹۱ بر روی جلد مجله کهن چاپ کردیم و این کار در آن زمان خیلی عجیب به شمار می آمد. در آن زمان نقشه ترمه پرفروش ترین نقشه فرش ماشینی سال شد و از آن نقشه بسیار کپی برداری کردند و یا از مشتقات و ترکیبات آن فرش بافتند. این موفقیت بزرگی برای نام نقش خاک بود که ما را به هدف خود رساند.

در سال ۱۳۹۲ و ۹۳ تغییرات صنعت فرش ماشینی در کاشان شروع به پوست اندازی کرد و تقریباً ورود مدیران با دانش و متخصصین به این صنعت آغاز شد.
◄ وضعیت فعلی فرش ماشینی ایران را چطور ارزیابی می کنید ؟
متاسفانه یا خوشبختانه وضعیت و شرایط هر صنعت تا حد زیادی متاثر از شرایط کشورهاست در شرایط فعلی همه می دانیم کشور عزیزمان در چه شرایط اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و … گرفتار شده است و از تولید و صنعت گرفته تا نان و گوشت سفره های مردم با کمبود مواجه است. فرش ماشینی با اینکه از معدود صنایعی است که در این کشور با تکیه بر توان و پشتکار و سرمایه خود پیشرفت قابل توجهی داشته و جزو کشورهای برتر تولید کننده هستیم متاسفانه یک صنعت رها شده است. شرکت ما چند فاز توسعه داشته که متاسفانه نتوانستیم با توجه به شرایط اقتصادی کشور و عدم ثبات آنرا جرایی کنیم. از طرفی آغاز یک رقابت افسارگسیخته بین همکاران ما صنعت را با یک حجم تولید بی رویه و بدون برنامه مواجه کرد و بدون اینکه از تمام ظرفیت‌ها و امکانات موجود استفاده شود شروع به واردات بی برنامه و بدون دلیل ماشین آلات جدید و گران قیمت کردند.

به نظر من واردات ماشین آلات جدید و با تکنولوژی بالا به ظاهر پیشرفت است و کسی نیست که آن را نکوهش کند اما در باطن ورود ماشین آلات بدون مهیا کردن زیرساخت‌ها بدون مطالعه و بدون ایجاد یک بازار فروش مناسب به باد دادن سرمایه هاست به نظر من صنعت فرش ماشینی برخلاف ظاهر آن، رو به زوال خواهد رفت.

این صنعت متولی ندارد و اتحاد بین تولیدکنندگان نیست و چون کارها سیستماتیک و اصولی پیش نمی‌رود. این رقابت به یک رقابت ناسالم تبدیل شده که همه به فکر ضربه زدن به یکدیگر هستند ولو در نهایت به قیمت ضرر خودشان تمام شود. واردات بی رویه ماشین الات یکی از درد های دیروز و امروز فرش ماشینی است. متاسفانه بالا بردن بی برنامه ظرفیت یک شرکت به معنی نابود شدن شرکت‌های کوچکتر و پاره کردن زنجیره کار و فعالیت به ویژه در شهری مثل کاشان می باشد که اغلب شرکت ها متوسط و کوچک هستند. متاسفانه این اتفاق افتاده و وقتی به نرخ های رشد جمعیت، کاهش نرخ ازدواج، تورم و کاهش قدرت خرید مردم نگاه می کنیم پر واضح است که قطعاً بازار و ظرفیت خرید جدید در ایران ایجاد نشده است و تقاضا ثابت و حتی رو به کاهش است و جالب اینکه عرضه در حال افزایش و آن هم عرضه ای با شانه و تراکم بالا تر و طبعا قیمت بیشتر در حال شکل‌گیری است . در حوزه صادرات هم کار سختی داریم. با تحریم‌های جدید نیز امید تازه به گسترش صادرات نداریم.
متاسفانه با توجه به آنچه آمارها و شاخص‌ها نشان می‌دهند به نظر می‌رسد همه سوار کشتی بزرگی هستیم که مسیر صعب العبوری با کوه های یخی فراوان در پیش رو داریم.

همه اهالی فرش ماشینی اذعان دارند که مدیران صنعت به طور کلی با دانش نیستند و اغلب شرکت ها با آزمون و خطا ، غیر علمی و بعضاً با دنباله روی های کورکورانه اداره می شوند که البته این معضل اساسی کشور است و از بالا تا پایین سازمان ها، نهادها، دولت و غیره وضعیت مشابهی داریم. به نظر من با ادامه وضع موجود صنعت فرش ماشینی دورنمای خوبی ندارد.

یکی از مشکلات دیگر فرش ماشینی قدرت کم چانه‌زنی تولیدکنندگان در برابر شبکه توزیع و بنکداران است . به دلیل تعداد زیاد تولید کننده و حجم تولید بالا رقابت شدید و نیاز به ادامه حیات کارخانه به هر قیمتی، هیچگونه سیاستگذاری قیمتی و اتحادیه تولیدکنندگان در ارتباط با شبکه توزیع و بنکداران وجود ندارد و اگر مثلاً شرکت الف بخواهد سیاست خاصی را برای عرضه فرش و قیمت‌گذاری فرش خود داشته باشد بنکدار به سرعت او را با شرکت دیگری که بدون حساب کتاب و فقط برای زنده ماندن فرش خود را به هر قیمت می‌فروشد جایگزین می‌کند. این صنعت بیشتر به دست بنکداران اداره می شود تا تولیدکنندگان. با این همه نوسان ارز و نابسامانی تولید اصلا منطقی نیست و اگر همه گرفتاری ها و مشکلات عدیده ای که تولید کننده از واردات الیاف و خرید نخ و طرح و نقشه تا فروش فرش در بازار و جمع کردن مطالبات و غیر دارد را در نظر بگیرید واقعاً سود فرش ماشینی در مقایسه با این پروسه طولانی و پر زحمت کم است.

صنعت فرش ماشینی بسیار آسیب‌پذیر شده و خیلی‌ها مجبور خواهند شد با شرایط پیش آمده حتی با ضرر فرش تولید کنند تا این چرخه بچرخد و استخوان هایشان زیر آن خورد نشود. پیش بینی من این است که اگر شرایط فعلی ادامه پیدا کند و یا حتی بدتر شود تعداد بسیار زیادی از شرکت‌های کوچک نابود و تعطیل خواهند شد.

◄ در مورد رقابت شرکت ها بر سر شانه و تراکم چه نظری دارید؟
بسیاری از عزیزان عقیده دارند افزایش شانه و تراکم یعنی افزایش کیفیت و باید به آن افتخار کرد! من اصلا اینطور فکر نمیکنم و عقیده دارم رقابت بر سر شانه و تراکم رقابت بسیار سخیفی است که شرکت‌های ما را به ابزاری در دست شرکت های ماشین سازی خارجی بدل کرده است و این یک بازی بچه گانه است که صنعت فرش ماشینی ما را لاغر و ماشین سازان خارجی را فربه می کند. کاش حداقل این پول ها بر روی قطعه سازان و ماشین سازی فرش ماشینی در داخل ایران سرمایه‌گذاری می شد. همانطور که در ابتدا هم عرض کردم به طور کلی و در طول تاریخ همواره یکی از نقاط ضعف ایرانی ها ، کمبود اعتماد به نفس و عزت نفس در برابر فرنگی ها بوده و خیلی وقتها برای بعضی از آقایان عکس گرفتن با مدیران این شرکت های خارجی و دست دادن با آنها یک افتخار فراموش نشدنی در کل عمرشان به شمار میرود.
◄ چرا ترکیه در صادرات فرش تا این حد از ما پیشی گرفته است؟
در شرایطی قرار داریم که نه در ایران امکان سرمایه‌گذاری مطمئن وجود دارد و نه ایرانی‌ها در خارج از کشور می‌توانند سرمایه‌گذاری امنی داشته باشند که بخش اعظم آن به سیاست‌های دولت برمی‌گردد. به نظر می‌رسد در این روزگار در سال ۲۰۱۸ این ما هستیم که کمی غیرمعمول رفتار می کنیم و با همه دنیا فرق داریم و در شرایط متفاوتی کار و زندگی می‌کنیم. کشورهای رقیب ما در بخش فرش ماشینی مانند ترکیه چنین مشکلاتی ندارند و به نظر من بازار را بسیار بهتر از ما درک کرده اند. در حال حاضر صادرات فرش ماشینی ترکیه حدود ۱۰ برابر ماست. فرشی که ما تولید می کنیم مشتری اول آخرش خودمان هستیم. صادرات و ارتباط خوب شرکتها با دنیا یک‌سری پیش فرض های اولیه لازم دارد که متاسفانه ما از آن بی بهره ایم.

◄ در مورد حضور ایرانی ها در دموتکس چه نظری دارید؟
به نظر من حضور اغلب شرکتهای ایرانی در دموتکس بیشتر به یک گشت و گذار شباهت دارد تا هدف اصلی آن که ارتباط با دنیا و صادرات است. به نظر من هدف اکثر شرکت کنندگان نمایش و خودنمایی است و خیلی برنامه مدونی برای ایجاد بازار جدید وجود ندارد و فکر می کنند به صرف حضور در آنها همه خریداران واله و شیدای طرح ها و فرش های آنها خواهند شد. چند سال قبل به همراه جمع زیادی از مدیران صنعت نساجی و فرش ماشینی از نمایشگاه ایتما بارسلون بازدید کردیم و از نزدیک جو حاکم بر این گروه‌ها را تجربه کردم. از جمع ۲۵۰ نفری که به بارسلونا رفته بودند تنها حدود ۲۰ ، ۳۰ نفر واقعا به دنبال تکنولوژی های پیشرفته و تحقیق و جستجو بودند و حتی عده زیادی از آقایان یک بار هم به نمایشگاه نیامدند!! اگر در یک کار آماری تعداد افرادی که سالانه با این گروه ها به نمایشگاه های خارجی می‌روند را با خروجی که این سفرها داشته مقایسه کنیم تفریح و گشت و گذار با اختلاف زیادی در صدر قرار خواهد گرفت.

در مورد نمایشگاه فرش ماشینی تهران:
به نظر من تنها اتفاق مثبت در صنعت فرش ماشینی ایران در طی این سال ها شکل گیری نمایشگاه فرش ماشینی تهران بوده که به تازگی نیز نمایشگاه شهر آفتاب به آن اضافه شده است. ما در سالهای ۹۱ و ۹۲ و ۹۳ در نمایشگاه تهران حضور قدرتمندی داشتیم. نمایشگاه برای فروش فرش های ما در بازار داخلی و ارتباط با خریداران جدید بسیار موثر بود و هر سال با نوآوری و محصولات جدید به استقبال نمایشگاه می رفتیم و این نمایشگاه به اذعان اغلب مدیران بازخوردهای مثبتی برای آنها داشته. مسلما تعدادی از شرکت ها نیز حضورشان فقط به خاطر خود نمایی است که آن بحث جدایی دارد و برای آنها نمایشگاه خروجی و نتیجه خاصی نداشته است.

صحبت پایانی
از اینکه فضایی برای بیان نظرات شرکت فرش نقش خاک کاشان و اشتراک و هم افزایی صنعت فرش ماشینی به بنده اختصاص دادید سپاسگزارم و اعتقاد دارم باید از خودمان شروع کنیم. جور دیگری فکر کنیم و همیشه نوآوری را به تقلید دنباله‌روی ترجیح بدهیم. با خود متحد و دوست باشیم و از دولت‌ها و سران کشور بخواهیم با مردم دوست و متحد باشند و بخواهیم که مودت و دوستی و ارتباط سازنده با دنیا را سرلوحه کار خود کنند تا تقدیر تک تک ما و کشورمان همان چیزی باشد که لیاقت ایران و ایرانی است. متاسفانه دور کشور دیوار نامریی کشیدیم و در داخل با یکدیگر در حال نزاع و دعوا هستیم.
همه ما روزی با هزار امید و آرزو پا به این صنعت و تولید فرش ماشینی گذاشته ایم ولی متاسفانه در شرایط بدی قرار گرفته ایم. مدیران بی دانش صنعت فرش ماشینی را به وضعیت خطرناکی رسانده اند. در پایان برای همه عزیزان و دوستان تولیدکننده آرزوی موفقیت روزافزون دارم.■

———————————————————————————–