مشکلات فرش دستباف استان مرکزی

کارشناسان، بافندگان و صادرکنندگان صنعت فرش معتقدند، دستمزد ناکافی، ساعت کار طولانی، مسائل بیمه، بازاریابی سنتی، نداشتن حمایت از سوی ارگان ها و دوایر دولتی، عقب ماندن در معرفی و تبلیغات فرش از کشورهای رقیب، نداشتن زیرساخت های مناسب و کمبود نقشه کش ماهر از عمده مشکلاتی است که صنعت فرش استان مرکزی با آن درگیر است و تا زمانی که این موانع برطرف نشود جایگاه فرش استان تغییر نخواهد کرد.
فرش دستباف ایران از جمله محصولاتی است که قدمت دیرینه دارد اما متاسفانه نتوانسته جایگاه رفیع از دست رفته در بازارهای بین المللی را احیا کند و از جمله مسائلی که نقش مهمی در افزایش روند صادارت زیراندازهای سنتی از جمله فرش دستباف ایران دارد، تبلیغات هدفمند و نوآوری در طرح و رنگ و کیفیت دربافت فرش است که مغفول مانده است.
مدیرعامل اتحادیه تعاونی های فرش دستباف استان مرکزی گفت: ۱۴ هزارمترمربع انواع فرش دستباف در سال گذشته با مصرف ۷۰ تن مصالح مرغوب به تعداد سه هزار و ۵۰۰ تخته فرش در این استان تولید شده است.
غلام عباس جیریایی افزود: محصولات تولیدی فرش دستباف استان مرکزی به طور معمول در ابعاد زرع و نیم، دو زرع، شش و ۹ متری، پشتی و پادری است.
وی بیان کرد: که فرش های دستباف در قطعات بزرگ به دلیل زندگی آپارتمان نشینی، سنگینی و بدباری در حمل و نقل و محدودیت کاربری خریدار ندارند و متقاضیان فرش دستباف بیشتر ترجیح می دهند زیراندازهای سنتی را تهیه کنند که در ابعاد کوچک اما با ظرافت و مهارت در بافت و طرح همراه باشد.
وی توضیح داد: ذائقه شناسی مخاطبان مساله مهمی در چرخه تولید فرش دستباف است و این هنر صنعت نیاز به بازتعریف و پوست اندازی تخصصی و کارشناسی در مخاطب شناسی به منظور جلب مشتری و رونق بازار فروش دارد.
مدیرعامل اتحادیه های تعاونی فرش دستباف استان مرکزی بیان کرد: وقت آن رسیده که عادت محوری در بافت به تولید حرفه ای هدفمند در فرش دستباف تغییر جهت دهد و این مهم باید با مشارکت بافندگان حاصل شود.

جیریایی عنوان کرد: طرح و نقش شاه عباسی، لچک و ترنج، مستوفی و گل و مرغ از برندهای معروف استان مرکزی است که باید سازو کارهای تولید تجاری و حفظ و ثبت این برند به نام استان تقویت شود.
وی گفت: برخی طرح و نقش های قدیمی ارزشمند این استان مانند قالی لیلیان و بندیحان خمین زمانی برند بوده و فروش فرامرزی داشتند اما در سایه غفلت سنگین امروز در حال منسوخ شدن هستند و شمار زیراندازهای سنتی تولید شده با آن ها بسیار محدود شده است.
جیریایی افزود: فرش های ۴۰ رج به بالا شامل ساروق و جیریا از نوع اعلا و دارای برند تجاری در حوزه فرش دستباف استان مرکزی است که نام انحصاری دارند ولی به دلیل نواقصی که در زیرساخت های صادراتی استان مرکزی وجود دارد، این تولیدات از مبداء استان صادر نمی شوند و انجام عملیات گمرکی در دفاتر صادراتی در تهران، تبریز و اصفهان سبب شده آمار دقیق صادرات فرش استان مشخص نباشد و فرش های مرغوب این خطه به نام دیگر استان ها راهی بازار هدف شوند.

وی با بیان اینکه برخی از فرش های استان مرکزی نیز از قم و تهران صادر می شوند بیان کرد: به تازگی گمرک استان مرکزی اعلام آمادگی کرده است که زمینه صادرات فرش دستباف را مهیا کند.
وی گفت: شرکت های صادراتی به علت صرفه اقتصادی ترجیح می دهند در مراکز استان هایی که تولید بیشتری در زمینه فرش و صنایع دستی وجود دارد دفتر صادراتی ایجاد کنند و اگرچه اراک از دیرباز مهد فرش دستباف بوده اما در حال حاضر رکود حاکم بر بازار موجب شده که این خطه از دفاتر صادراتی محروم بماند.
مدیرعامل اتحادیه های تعاونی فرش دستباف استان مرکزی گفت: ظرف مدت دوسال اخیر به علت رکود موجود در بازار، میزان صادرات فرش این استان به مبادی داخلی ۸۰ درصد کاهش داشته است.
جیریایی افزود: درجه مرغوبیت فرش اراک بالا است اما ضعف تبلیغات موجب شده که دستبافت های سنتی این خطه همانند فرش تبریز و اصفهان شناخته شده نباشند و همین میزان شناخت موجود نیز در حلقه نسل گذشته است و معرفی سرمایه فرش دستباف استان مرکزی به نسل جدید بسیار کمرنگ است.

وی اظهار کرد: از ۳۰ هزار بافنده ماهر فرش در استان مرکزی، فقط ۱۴ هزار نفر با معرفی به سازمان صنعت، معدن و تجارت تحت پوشش بیمه تامین اجتماعی قرارگرفته و دارای کارت بیمه هستند و این مساله انگیره شاغلان این بخش را برای کار حرفه ای و جدی کم می کند.
مدیرعامل اتحادیه های تعاونی فرش دستباف استان مرکزی گفت: حجم بالایی از فرش های ایران در انبار بازار تجار آمریکایی و اروپایی ذخیره شده و استقبال از خرید آن ها کم است که به گفته کارشناسان علت آن به روز نبودن طرح و نقشه است و مادامی که تولید هدفمند و مشتری محور با مشارکت طراحان و بافندگان صورت نگیرد وضع به همین منوال است.
تولیدکننده و صادرکننده فرش استان مرکزی نیز گفت: پس از تحریم ها، در حال حاضر موانع صادارت فرش کم شده و پول حاصل از فروش به راحتی به کشور باز می گردد ولی مشکل صادرکنندگان فرش دستباف هزینه بالای حمل و نقل هوایی است.
محسن فراهانی افزود: هزینه حمل و نقل هوایی فرش بسیار بالا است و برای صادر کننده ای که از خط هوایی استفاده می کند صرفه اقتصادی ندارد و می طلبد در این بخش حمایت از صادرکنندگان صورت بگیرد.
وی بیان کرد: یک هزار و ۵۰۰ مترمربع فرش دستباف در سال گذشته از این استان به ارزش ۴۰۰ هزار دلار به کشورهای آمریکا، فرانسه و ژاپن صادر شد.
فراهانی گفت: کسادی و رکود در بازار مهمترین دغدغه تولید کنندگان و تجار فرش دستباف است و باید برای رونق بازار این هنر صنعت اصیل به دنبال بازاریابی جدید به ویژه در آفریقا جنوبی و برزیل گشت.
وی تاکید کرد: فرش های قدیمی و سنتی ایران بیشتر در بازارهای آمریکایی خریدار دارند و نیاز است روش های نوین تجارت و بازاریابی به منظور افزایش درآمد ارزی از این بازار توسعه یابد.
تولیدکننده و صادرکننده فرش استان مرکزی گفت: برپایی نمایشگاه تولیدات فرش دستباف در چین و روسیه به عنوان کشور پرمصرف اجناس لوکس می تواند رونق خوبی برای این هنرصنعت داشته باشد.
مدیر شرکت سهامی فرش ایران منطقه مرکزی نیز گفت: فقدان مواد اولیه مرغوب یکی از مشکلات حوزه فرش دستباف است که بیشترین آسیب را از نظر کیفیت به این محصول وارد می کند.
محسن شفیعی افزود: نبود طراحان و نقشه کشان ماهر در استان مرکزی از معضلات جدی است که به نوع خود کیفیت تولید فرش را از اساس تحت تاثیر قرار می دهد و در حال حاضر شمار طراحان ماهر در این استان از انگشتان دست تجاوز نمی کند و در شرایطی که رقابت تنگاتنگ طرح و نقشه برای فرش دستباف با کشورهایی چون هند و چین است باید در جبران این ضعف اساسی کوشید.
وی اظهار کرد: درحالی که ۳۰ هزار بافنده ماهر در سطح استان در پای دار قالی هنرآفرینی می کنند فقط ۵۰ نقشه کش و طراح فرش فعالیت دارند و لازم است طرح ها با بازارپسندی وارد چرخه تولید شود.
وی، با یادآوری اینکه در استان مرکزی کارشناس و ارزیاب گمرک وجود ندارد، گفت: فرش های تولیدی این استان صادرات قابل قبولی ندارد و اگر صادراتی هم به آن سوی مرزها انجام می گیرد، بسیار جزئی است.
شفیعی با یادآوری اینکه، سهمیه استان مرکزی در بیمه قالیبافی هفت هزار نفر است گفت: این در شرایطی است که باید ۱۴هزار قالیباف استان در چتر بیمه ای قرار می گرفت و پارسال حق بیمه یک هزار و ۲۰۰ قالیباف این استان در بازرسی قطع شد.
مدیر شرکت سهامی فرش ایران منطقه مرکزی گفت: تولید کننده و فروشنده منتظر نتایج و تاثیرات اجرای برجام بر اقتصاد به ویژه صنعت فرش دستباف هستند.

شفیعی افزود: بافندگان از وضعیت دستمزد ناراضی هستند و فقدان امکانات بیمه ای باعث دلسردی و کم توجهی به این صنعت دستباف شده است.
مریم جلالوندی از بافندگان ماهر و باسابقه فرش دستباف در یک کارگاه تولید فرش نیز گفت: در طول شبانه روز ۱۳ ساعت کار و هرماه سه میلیون ریال دستمزد دریافت می کنم که با توجه به هزینه بالا زندگی، این رقم دریافتی جوابگو مخارج نیست.
وی افزود: از ۱۱- ۱۲ سالگی قالیبافی را شروع کردم و اکنون با ۴۲ سال سن فقط شش سال سابقه بیمه دارم و باید ۲۰ سال سابقه پرداختی داشته باشم تا بتوانم از مستمری بیمه تامین اجتماعی استفاده کنم.
این بافنده گفت: تردد روزانه و پرداخت هزینه رفت و آمد، درآمد ناچیز، طولانی بودن ساعت کار، ابتلا به انواع دردهای مفصلی در ناحیه گردن از جمله مشکلات ۱۳ بافنده زن در کارگاه قالی بافی اراک است.
وی اظهار کرد: با وجود سختی کار هیچ امکانات و مزایایی برای ما بافندگان در نظر گرفته نمی شود و خواسته ما از دولت برای حمایت از بافندگان این است که پرداختی ما براساس حقوق اداره کار انجام شود تا بتوانیم هزینه های سنگین زندگی را تامین کنیم.