ناگفته های دبیرکل انجمن صنایع نساجی از افت واردات و صادرات و خطاهای تجارت ترجیحی

 

واردات نخ از ترکیه، از تجارت ترجیحی حذف شود سهم پوشاک در سبد خانوار نصف شد در دولت گذشته نفت دادیم و از هند نخ گرفتیم

سهیلا روزبان- شهروند| صنعت نساجی ایران به عنوان یکی از قدیمی ترین صنایع کشور، سال هاست که زیر سایه قاچاق به سختی نفس می کشد. صنعتی که روزگاری تولیداتش زبانزد بازارهای جهانی بود، در دهه های گذشته حضورش در بازارهای فراملی به شدت کاهش یافت تا روند نزولی صادرات محصولات نساجی ثبت شود. بررسی های آماری نشان می دهد که طی هفت ماهه نخست امسال میزان صدور محصولات صنعت نساجی بدون احتساب فرش دستباف و رنگ با ٩ درصد کاهش به رقم ٣٣٢,٨ میلیون دلار و با احتساب فرش دستباف و رنگ با ١١ درصد کاهش به ۴٨٨.٩ میلیون دلار رسیده است. کاهشی که به زعم فعالان نساجی ریشه آن را باید درتحریم های بین المللی جست وجو کرد، اما تمام ماجرا به تحریم ختم نمی شود. رکود واژه ای است که «محمدمهدی رئیس زاده» دبیرکل انجمن صنایع نساجی ایران برای تشریح وضع این صنعت به کار می برد. او درحالی واردات رسمی و غیررسمی را تهدیدی جدی برای این صنعت می داند که معتقد است با ثبت برندهای خارجی و جمع آوری پوشاک قاچاق از مراکز عرضه نمی توان با این پدیده شوم اقتصادی مقابله کرد. او می گوید: رکود در اقتصاد منجر به بروز بحران در تمام صنایع کشور شده، اما این بحران در برخی از صنایع همچون صنایع ریسندگی به واسطه برخی تصمیمات اشتباه درسال های گذشته حادتر است. به عنوان مثال در سال های تحریم، هندی ها برای تسویه بدهی نفتی خود محصولاتی همچون نخ به ایران صادر می کردند و حالا هم با انعقاد نظام تعرفه ترجیحی، شاهد افزایش واردات نخ از ترکیه و آسیب تولید داخل هستیم. گفت وگوی «شهروند» با محمدمهدی رییس زاده دبیرکل صنایع نساجی ایران را می خوانید.

پوشاک خارجی نه چندان کیفی این روزها طرفداران بسیاری پیدا کرده است. پوشاکی که به واسطه ورود غیررسمی و عدم پرداخت حقوق گمرکی با قیمت های پایینی عرضه می شود، اعتراض بسیاری از تولیدکنندگان را به دنبال داشته است. حال وزارت صنعت جمع آوری لباس های قاچاق از بازار را در دستور کار خود قرار داده است. به نظر شما این طرح چقدر می تواند در حل مشکلات این بخش موثر باشد؟

قاچاق در بسیاری از صنایع وجود دارد، اما صنعت نساجی به دلیل ماهیت ویژه خود، قاچاق پذیرتر از سایر صنایع است. حال براساس آنچه وزارت صنعت اعلام کرده، قرار است مقابله با عرضه پوشاک قاچاق از ابتدای آذرماه درکشور آغاز شود. براساس این طرح نمایندگی های رسمی موظف به ثبت برندهای خود در مرکز امور اصناف و بازرگانان کشور شده و برندهایی که به صورت رسمی وارد کشور می شود، شناسامه دار خواهد شد تا از این طریق کالای قاچاق از غیرقاچاق قابل شناسایی باشد. اما باید توجه داشت که لزوما قاچاق پوشاک محدود به واردات غیررسمی از مبادی مرزی نمی شود. بلکه ما با کم اظهاری، بداظهاری و اظهار خلاف واقع در مبادی گمرکی و اختلاف شدید آماری نیز مواجه هستیم. به گونه ای که آمارهای ارایه شده ازسوی گمرک ایران، واردات سالانه پوشاک را ۵ میلیون دلار نشان می دهد اما نگاهی به آمار گمرک سایر کشورها (درباره ایران) رقمی حدود ٧۵٠ میلیون دلار و بعضا حتی بیش از یک میلیارد دلار را روایت می کند.

در رابطه با میزان موفقیت این طرح باید گفت که سامان دهی عرضه پوشاک خارجی تا حدودی می تواند به کاهش قاچاق در این بخش کمک کند، اما نمی تواند به طور کامل مانع آن شود. مقابله با قاچاق تنها از دو راه امکان پذیر است. اول این که ریسک آن را افزایش داده و دوم این که توجیه اقتصادی آن را از بین ببریم. هم اکنون قیمت تمام شده تولید درکشور ما درمقایسه با کشورهای دیگر بسیار بالاست. برهمین اساس باید سازوکاری اندیشید که بهره وری افزایش و قیمت تمام شده کاهش یابد تا قاچاق توجیه خود را از دست دهد.

براساس آمار اعلام شده ایران به لحاظ فضای کسب وکار در جایگاه ١١٨ دنیا قرار دارد که نشان دهنده شرایط نه چندان مطلوب برای تولیدکنندگان و صنعتگران است. درچنین شرایطی چگونه می توان بهره وری در این صنعت را افزایش داد؟

قیمت تمام شده تولید به عوامل متعددی از قبیل دستمزد، بهای مواد اولیه، تکنولوژی، بیمه و مالیات بستگی دارد. درواقع آن چیزی که صنعت نساجی را همچون دیگر صنایع کشور زمینگیر کرده، حقوق دیوانی (مالیات و تأمین اجتماعی) است که در این صنعت اعمال می شود. حق بیمه تأمین اجتماعی در این صنعت جزو میانگین های بالا در دنیاست. از طرفی هم قرارگرفتن این صنعت در زمره مشاغل سخت و زیان آور ۴ تا ۸ درصد حق بیمه بیشتر را به این صنعت تحمیل کرده است. درحالی که با توجه به تغییراتی که در تکنولوژی های مصرفی در این صنعت صورت گرفته، دیگر نمی توان نساجی را جزو مشاغل سخت دانست. مالیات بر ارزش افزوده از دیگر مشکلات این صنعت است. طرحی که باید از انتها آغاز می شد، از وسط حلقه یعنی تولیدکننده شروع شده است. آمارهای وصول درآمدهای مالیاتی هم نشان می دهد که بیش از ۵٠ درصد درآمدهای حاصل از مالیات بر ارزش افزوده از تولید و کمتر از ۵درصد آن از اصناف و خریداران بوده است. از طرفی نرخ مالیات بر واحدهای تولیدی طی دو سال گذشته به شدت افزایش یافته است که درصورت تداوم این وضع صنعت نساجی دیگر قادر به ادامه حیات نخواهد بود.

یکی دیگر از عوامل بالابودن قیمت تمام شده در تولیدات ایرانی به هزینه های مالی ناشی از تسهیلات بانکی برمی گردد. درشرایطی که رکود بر اقتصاد حاکم است، سود سپرده های بانکی بالای ٢٠ درصد و سود تسهیلات بانکی برای صنعت ٢۶ درصد تعیین شده است. به عبارتی با این سیاست بهای قیمت و تأمین نقدینگی را افزایش داده ایم. بدین ترتیب از یک طرف امکان جذب سرمایه گذاری را در صنعت به حداقل ممکن کاهش داده و ازسوی دیگر هزینه تولید را بالا برده ایم. درمجموع می توان گفت که برای رقابت پذیرکردن صنعت داخلی درمقایسه با صنایع خارجی باید روی قوانین مان تجدیدنظر کنیم. ضمن این که درشرایط رکود دولت ها با صنایع خود مهربانه تر رفتار کرده و از سخت گیری های خود در بخش های مختلف همچون نظام مالیاتی و بانکی می کاهند. برهمین اساس برای خروج از رکود و دستیابی به رشد اقتصادی ما نیز بهتر است کمی مهربان تر با صنعت و تولید خود رفتار کنیم. متأسفانه مشکلات اساسی و قانونی، تولیدکننده را از فعالیت اصلی خود یعنی بهبود کیفیت محصولات، بازاریابی و صادرات غافل کرده است.

گفته می‎شود که بخش عمده ای از پوشاک قاچاق از ترکیه وارد ایران می شود. این ادعا تا چه حد درست است؟

بخش عمده ای از پوشاک قاچاق مربوط به چین است که از مرزهای امارات و ترکیه وارد ایران می شود. البته قاچاق کالاهای ترک هم انجام می شود، ولی نگرانی چندانی از بابت آن نداریم. چراکه به دلیل کیفیت بالای محصولات این کشور، قیمت شان با تولیدات ایرانی قابل رقابت است.

با توجه به روند کاهشی تولیدات نساجی چه تغییری درتجارت این محصولات رخ داده است؟

با کاهش تولید، تراز تجاری در این بخش نیز نزولی شده است. صادرات بخش نساجی طی هفت ماهه نخست امسال بدون احتساب فرش دستباف و رنگ با ٩ درصد کاهش به رقم ٣٣٢,٨ میلیون دلار و با احتساب فرش دستباف و رنگ با ١١ درصد کاهش به ۴٨٨.٩ میلیون دلار رسیده است. همچنین میزان واردات در این بخش بدون احتساب فرش دستباف و رنگ با ١٨ درصد کاهش به ۶۴٢ میلیون دلار و با احتساب فرش دستباف و رنگ با ٢۴ درصد کاهش به ٩٢۶ میلیون دلار نزول پیدا کرده است.

عمده واردات صورت گرفته مربوط به چه بخش هایی بوده است؟

براساس آمار گمرک، میزان واردات نخ در هفت ماهه نخست امسال ١۵٠ میلیون دلار، ماشین آلات ٢٢۶ میلیون دلار، رنگ ۵٧ میلیون دلار، الیاف ٢٠١ میلیون دلار، چادرمشکی ٣٧ میلیون دلار، پوشاک ۴ میلیون دلار، کف پوش ها ۵٢٧ هزاردلار، پتو ۴۴٠ هزاردلار و مابقی هم به دیگر کالاها مربوط می شود.

حجم سرمایه گذاری در این بخش چقدر است؟

میزان سرمایه گذاری در واحدهای صنعت نساجی در سال ٩٣ حدود ۷۷ هزار میلیارد ریال بوده است. البته پیش بینی می شود که این رقم در سال جاری درمقایسه با سال گذشته کاهش چشمگیری داشته باشد.

وضعیت در صنعت فرش ماشینی چگونه است؟

فرش ماشینی به واسطه بازار صادراتی به نسبت مناسب درمقایسه با دیگر بخش های صنعت نساجی شرایط مساعدتری دارد، هرچند که تولید در این بخش نیز در مقایسه با سال های گذشته روند کاهشی داشته است. به عبارتی باید بگویم که فرش ماشینی بهترین و ریسندگی بدترین وضع را در صنعت نساجی دارند.

ایران که خود در گذشته از بزرگترین تولیدکنندگان نخ بوده، چرا درشرایط نامناسبی قرار گرفته است؟

در سال های گذشته به واسطه تحریم ها ناچار بودیم که بخشی از پول نفت خود را از طریق تهاتر با کالا دریافت کنیم. در این میان بخشی از بدهی نفتی هند از طریق صادرات نخ به ایران پرداخت می شد که این امر مشکلات بسیاری را برای صنعت نساجی و ریسندگی ما به همراه داشت. نخست این که هند درحالی دومین تولید کننده نخ دنیا به شمار می آید که نخ صادراتی آن به ایران از کیفیت خوبی برخوردار نبود. به عبارتی این کشور با سوءاستفاده از وضع ایران، محصولات غیرکیفی خود را به ایران صادر می کرد. متأسفانه با واردات بی رویه نخ در ۲ سال گذشته و همراه شدن آن با رکود اقتصادی، سال ۹۳ و ٩۴ ، سال خوبی برای صنعت نساجی نبوده است. در این میان با انعقاد قرارداد تعرفه ترجیحی با ترکیه شرایط برای این صنعت بدتر هم شده است. به گونه ای که واردات نخ با تعرفه پایین، منجر شده که قیمت نخ وارداتی پایین تر از تولیدات داخل باشد و تقاضا برای استفاده از آن افزایش یابد.

اما براساس اعلام مسئولان سازمان توسعه تجارت تراز تجاری ایران با ترکیه در زمینه محصولات مشمول تعرفه ترجیحی به نفع ایران است؟

این انتقاد به تمام کالاهای مشمول این توافق برنمی گردد و در بسیاری از کالاها می تواند به بهبود تجارت منجر شود. انعقاد نظام تعرفه ترجیحی با ترکیه در دولت های نهم و دهم هم مطرح بود، ولی قرارداد نهایی آن در زمستان سال گذشته و در دولت یازدهم به امضا رسید. باید توجه داشت که این قرارداد در همه جای دنیا براساس یک استراتژی برد- برد دنبال می شود. به عبارتی هر دو کشور در گروه کالاهایی که دارای مزیت نسبی هستند، با یکدیگر توافق می کنند. اما در مرحله اول این تفاهم نامه، برخی از کالاها به اشتباه در این فهرست قرار گرفت. به عنوان مثال نام خرچنگ اتریشی درحالی بین محصولات صادراتی ایران مشاهده می شود که تولید و صادرات چندانی در این محصول نداریم. درمقابل درحالی واردات مواد اولیه صنعت نساجی ازجمله نخ در فهرست کالاهای صادراتی ترکیه قرار گرفته که تولیدات داخلی در این بخش مناسب است. متأسفانه باید گفت که واردات نخ از ترکیه وضع صنایع ریسندگی ایران را بحرانی کرده است. البته براساس آنچه اعلام شده، فهرست کالاهای این توافق هر٣ یا ۶ماه مورد بازنگری قرار خواهند گرفت و با توجه به مذاکراتی که با وزارت صنعت صورت گرفته، در نخستین فرصت اصلاحاتی در زمینه واردات مواد اولیه صنعت نساجی ازجمله نخ صورت خواهد گرفت.

در سخنان خود به رکود اشاره کردید. کاهش تقاضا دربازارهای داخلی به چه میزان تولیدات این بخش را کاهش داده است؟

به دلیل کاهش قدرت نقدینگی خانوارها، سهم پوشاک در سبد خانوار به نصف کاهش پیدا کرده است، به گونه ای که بسیاری از تولیدات صورت گرفته در بهار و تابستان امسال راهی انبارها شده است.

آیا تولیدات پارچه درکشور، جوابگوی نیازهای داخلی است؟

ظرفیت تولیدکنندگان در این بخش به گونه ای است که می توانیم ۶٠ درصد نیاز داخلی را تأمین کنیم، ولی برای تأمین ۴٠ درصد مابقی باید نسبت به واردات اقدام کرد. اما درحال حاضر به دلیل شرایط نه چندان مناسب اقتصادی، واحدهای تولیدی در این بخش با نیمی از ظرفیت تولیدی خود مشغول به کار هستند. همین امر به افزایش واردات و قاچاق پارچه منجر شده است. سود بالای حاصل از واردات و قاچاق موجب شده تا تولیدکنندگان پارچه، رغبتی برای تولید نداشته باشند. براساس آمارهای موجود درکشورهای درحال توسعه به ازای هر یک نفر، ٢٠متر محصولات نساجی درسال مصرف می شود که با این حساب در ایران باید شاهد مصرف یک میلیارد و۶٠٠ میلیون متر محصولات نساجی باشیم، اما دربهترین حالت اگر تمام ظرفیت واحدهای نساجی فعال باشد، نصف این میزان تولید خواهیم کرد.