نخ جوت ؛ نحوه تولید،خواص کیفی و مصارف آن

تهیه و تدوین : خشایار مهاجرشجاعی، دانشجوی دکترای پلیمر-رنگ

۱- مقدمه

نخ جوت :: جوت به عنوان یک لیف طبیعی در هند، بنگلادش، چین و تایلند رشد و پرورش یافته و عموما جهت بسته بندی صنعتی و غذایی و تولید کالاهای نساجی استفاده می شود. ویژگی پارچه ها و مصنوعات تهیه شده از جوت شامل مقاومت مکانیکی بالا، هزینه پایین، داشتن سطح نرم و مقاومت اصطکاکی بالا به عنوان نوعی مزیت در مصارفی چون بسته بندی مواد در انبار و ترانزیت آن ها به شمار می رود.

در این موارد ساختمان متخلخل بسته ها امکان تهویه را برای دانه ها و سبزیجات و غیره جهت انبارش طولانی (بدون امکان فاسد شدن) فراهم می آورد.

جوت از جمله الیاف طبیعی است که دوستدار محیط زیست و دارای قابلیت تخریب در محیط زیست می باشد. در ضمن الیاف مذکور از قابلیت بازیابی و استفاده دوباره در محیط زیست (Recycabe Fiber) برخوردارند. در این میان الیاف جوت دارای معایبی نیز هستند که از جمله مهمترین آنها می توان به زبری نسبی، شکنندگی، زیردست خشن، ظاهر سخت و زمخت، قابلیت چروک شدن، قابلیت کشش و شستشوی ضعیف و ایجاد رگه های رنگی بعد از رنگرزی اشاره نمود.

۲- وضعیت تولید نخ جوت در دنیا

بر اساس آمار ارائه شده از سوی مراجع بین المللی، کشورهای بنگلادش و هند به عنوان عمده تولیدکنندگان نخ جوت و مصنوعات ساخته شده از آن به شمار می روند. در چند سال اخیر با سرمایه گذاری های وسیع انجام شده در هند، این کشور به عنوان رقیبی جدی برای بنگلادش جهت صادرات نخ جوت مبدل گشته است.
بر اساس آمار واردات جوت در دنیا، عمده بازار مصرف نخ جوت مشتمل بر کشورهای آسیایی مانند ترکیه، ایران، چین و سوریه و… می باشد.

علیرغم رشد چشمگیر تولید نخ جوت در کشور هند در محدوه نمره نخ ۴LBS تا ۷۲LBS ، برخی از تولیدکنندگان هندی با ارائه محصولات و فرآورده هایی با خواص نازل و قیمت پائینتر از حد میانگین بازار بین الملل منجر به بهم زدن تعادل بازار و ایجاد دیدی منفی نسبت به جوت تولیدی در هند گردیده اند.

با وجود محیط رقابتی در بازارهای داخلی و بین المللی، تضمین کیفیت به عنوان رکنی اساسی و مهم جهت فروش داخلی و صادرات نخ جوت نسبت به قیمت تمام شده ارجحیت داشته که این نیز خود قابل ادراک با توجه به سیاست عملکردی بسیاری از شرکت های معتبر در دنیا می باشد.

از جمله شاخص های مهم کیفی می توان به خصوصیات فیزیکی، مکانیکی، ثبات و دوام و خصوصیات ظاهری اشاره نمود. آنالیز برخی از خواص کیفی به صورت عینی و برخی دیگر متکی بر ابزار آلات آزمایشگاهی پیشرفته می باشد. کنترل دقیق این خواص به طور منظم و هدفمند در مدت زمان طولانی دارای تاثیر بسزا در بهبود کیفی محصولات تولیدی خواهد بود.

۳- پروسه تولید

به طور کلی پروسه تولید نخ جوت مشتمل بر یکسری مراحل مختلف مانند رتینگ، تطبیق محیطی، ریسندگی و… می باشد. در این پروسه پس از رتینگ (جداسازی جوت از ساقه)، جوت مدت زمان ۴۸ تا ۷۲ ساعت در محیط قرار گرفته و سپس به کارخانه جهت انجام پروسه ریسندگی ارسال می شود. در ادامه اقدام به ارائه جزئیاتی در زمینه پروسه تولید نخ جوت گردیده است. سیستم ریسندگی مداوم جوت شامل عملیات اصلی زیر است، در هر مرحله اعمال خاصی بر روی الیاف صورت می گیرد.

۳-۱- لزوم کنترل توزیع طولی الیاف در حین ریسندگی نخ جوت و تاثیر آن بر خواص کیفی نخ حاصله

با توجه به وجود درصد قابل توجه الیاف کوتاه در نخ از جنس جوت، شاهد توزیع طولی نامتناسب الیاف در این نوع نخ بوده که این نیز خود دارای تاثیری بسزا در اختلاف خواص انواع نخ جوت تولیدی می باشد. با توجه به موارد فوق الذکر اعمال کنترل کافی در حین تولید نخ جوت جهت حصول اطمینان از خواص کیفی نخ لازم و ضروری به نظر می رسد. در این موارد بدلیل وجود مقدار زیاد الیاف کوتاه در فتیله جوت، دسترسی به نخ جوت یکنواخت هم ارز با نخهای پنبه ای و دیگر الیاف نساجی ( دارای توزیع طولی مناسب با درصد کمی الیاف کوتاه) ممکن نیست.

در این موارد وجود مقادیر زیاد نقاط ضخیم مانند نخ نیم تاب (slub) و پرزدهی بالای آن ناشی از وجود الیاف کوتاه می باشد. از جمله عوامل و فاکتورهای موثر در توزیع طولی الیاف در نخ جوت می توان به مقاومت الیاف و نحوه انجام مراحل مختلف کاردینگ اشاره نمود.

۳-۲- لزوم کنترل نایکنواختی در نخ

در دستگاه ریسندگی، کنترل الیاف به صورت تکی به علت قرار گیری الیاف مختلف در کنار هم امکانپذیر نمی باشد. در این موارد مطلوب آن است که از تغذیه مداوم الیاف به غلتکهای کششی جلو بواسطه ایجاد چسبندگی بهینه در فتیله در ناحیه کشش اطمینان حاصل نمائیم. عوامل و فاکتورهای مختلفی در کاهش میزان نایکنوختی نخ موثر می باشند که به ترتیب شامل موارد زیر می باشد:
۱ ـ اعمال کشش مناسب
۲ ـ کشش نهایی با یکنواختی مناسب
۳ ـ فاصله کم بین غلتکهای کشش
۴ ـ ایجاد چسبندگی لازم در فتیله بوسیله استفاده از کندانسورهای دارای پهنای مناسب
۵ ـ فاصله بین آپرونها متناسب با ویژگیهای جوت

۳-۳- استحکام نخ

استحکام نخ در نمره ای مشخص به خصوصیات الیاف مانند مقاومت، توزیع طولی الیاف، تعداد نقاط نازک، میزان بی نظمی نقاط نازک و تاب نخ بستگی دارد. در طی فرآیند تاب نخ (جوت)، الیاف بلندتر منجر به ایجاد ساختار پیچیده در نخ بواسطه پدیده مهاجرت شده و در نقاط مرکب و مضاعف گیرداده می شوندکه این نیز خود دارای تاثیر بسزا در استحکام الیاف جوت است.

بر اساس بررسی های انجام شده، اگر حداقل ۲۰ درصد از این الیاف، طولی بلندتر از ۲۰cm داشته باشند، نخ جوت از استحکام عادی برخوردار بوده و اگر این درصد به ۵۰ برسد نخ حاصله دارای استحکامی خوب و قابل مقایسه با نخ ریسیده شده از الیاف بلند می گردد.

۴- تولید نخ جوت در انواع مختلف

بطور کلی امروزه جهت تولید نخ های جوت از تکنولوژی های مختلفی استفاده می شود. با توجه به تکنولوژی های به کار رفته، می توان نخهای متفاوتی تولید نمود که از جمله میتوان به موارد زیر اشاره نمود.
الف ـ نخهای تجاری
۱ ـ نخ جوت صددرصد
(دارای رنج نمره هایی از ۴LBS تا ۴۵LBS )
۲ ـ نخهای سنگین تر ( ۸۰LBS تا ۱۵۰LBS )
۳ ـ ریسمانها و طنابها
ب ـ نخهای متنوع
۱ ـ نخهای ظریف ـ دارای نمره ۴LBS و پایین تر
۲ ـ نخهای فنی
۳ ـ نخهای مخصوص مانند نخهای حجیم و پوششی و فنسی(fancy) و غیره
۴ ـ نخهای مخلوط

منبع: شماره ۲۰ مجله کهن

———————————————————————————–