نقش فرش در هویت‌بخشی به معماری داخلی

پیوند میان ریشه‌های فرش و معماری در کتیبه‌های باستانی و نقوش شمسه و شکارگاه، گزاره روشنی است از همسویی رسالتی مشترک میان این دو صنعت که آفرینش اثری بی‌بدیل را بر عهده گرفته‌اند.

گاه در فرآیند طراحی، یافتن پاسخ به این پرسش که آیا فرش معماری را جلا می‌بخشد یا این معماریست که سبب تقویت فرش می‌گردد تبدیل به دغدغه پرچالشی می‌شود که نشأت از همین پیوند ملموس می‌گیرد.

از منظر طراحی، فرش دیوار پنجمی‌ست بر جان بخشی به سنگ بنای معماری، آنجا که شکل هندسی یک تخته فرش دایره‌ای به تنهایی نقش تعامل‌گرایانه میان عناصر و اجزای دکوراسیون داخلی را پدید می‌آورد.

اگر معماری را ایجاد سازه‌ای با المان هایی سرد و سخت که در قامت عمودی عموماً فولادین و در بافت افقی بتنی هستند را در نظر بگیریم برای ایجاد حس دعوت‌کنندگی به درون این دیواره‌های ستبر از تار و پودی هنرمندانه و لطیف بهره خواهیم برد که با نقوش و ظرایف پر اصالت خود از تاریکی سازه بکاهد و با جلوه رنگین خود بستری عالی برای فضاسازی داخلی پدید آورد.

• فرش آیینه عرش

انتخاب متناسب فرش در سامان‌بخشی به طراحی خود شاخه‌ای بسیار گسترده در دکوراسیون داخلی به شمار می‌رود که نه تنها در پوشش سطوح، بلکه در انتخاب طرح و نقش متناسب دیوارها، مبلمان، پرده ها و جز به جز عناصر شکل دهنده دکوراسیون تاثیر می‌گذارد.

درپروسه طراحی معماری، زوایای ستون ها، استحکام تیرها، جزئیات مصالح و تراز دیوارها دقت و حساسیت ویژه‌ای می‌طلبد که بالطبع نباید لباسی بر قامتش دوخت که مطابق انحناهای این کالبد نباشد به همین منظور انتخاب فرشی که هویت بنا را حفظ کند و بر شاخصه‌های اصلی تأکید کند از مراحل مهم و حائز اهمیت در حوزه دکوراسیون داخلی به شمار می‌رود.

چنانچه بر الگوی‌های کهن معماری اعصار گذشته کشورمان نظری بی‌افکنیم در خواهیم یافت که فرم و بافت می‌توانند موثر بر یکدیگر واقع شوند.

• سبک مدرن در فرش ماشینی ، vintage یا retro؟

نمونه بارز چنین تعریفی در مساجد اصفهان تجلی می‌یابد؛ آنگاه که نقوش کاشی‌های بنا در عین تبعیت از مسیر فرمیک بنا، بافت و هندسه داخلی را تعریف می‌کنند و تمام آن زیبایی روحانی را می‌آفرینند.

نقش فرش در هویت بخشی به فضا به میزانی قدرتمند و بارز است که می‌توان دیوار را حذف و به جای آن فرشی متناسب با کاربری در مرز میانی دو فضا قرار داد.

اگر رنگ های خنثی را در طیف رنگ‌های مینیمالیستی و محدوده رنگ های گرم و زنده شرقی را به عنوان المان‌های تجملاتی در نظر بگیریم، امکان ایجاد مرز و حریم توسط فرش و عناصر پوشاننده سطح را در اختیار خواهیم داشت.

یک طرح مدرن خاکستری با نقوش هندسی و رنگ‌آمیزی خنثی همچون اُکریا سفید می‌تواند به سادگی معرف یک فضای خدماتی مانند آشپزخانه، رختشویخانه و حمام باشد و در مقابل یک فرش ابریشم با زمینه‌ای سرشار از رنگ قرمز و سرمه‌ای زمینه مناسبی برای تبیین سالن غذاخوری محسوب می‌شود.

• بررسی سبک (آرت نوو) Art Nouveau

در مرحله نخست طراح باید کشف کند که سلیقه کارفرما چیست، چه طبع و فرهنگی دارد؛ آیا واقعا طرفدار سبک مینییمال است یا مجذوب طراحی کلاسیک و تجمل‌گرایانه گردیده است.

از آنجا که هر متریال و رنگ، بار احساسی و پتانسیل معنایی منحصر به خود را دارد دقت در انتخاب جز به جز عناصر طراحی نیازمند صرف دانش است. انتخاب کروم ساب خورده نمایانگر فرهنگ و تکنولوژی بالا در طراحی‌ست.

همچنین بهره‌گیری از پنل‌ها، کفپوش و دیتیل‌های چوبی، حال و هوای کلاسیک به محیط خواهد بخشید.

به عنوان مثال مرمر سفید المانی از سبک مینیمال به شمار می‌رود؛ و چوب بلوط رنگی بسیار طبیعی دارد که قادر است سبکی به مانند سبک بوهو در طراحی داخلی بیافریند.

علاوه بر مصالح اصلی سازه‌ها و طراحی آنان جهت استفاده در دکوراسیون داخلی، انتخاب فرش‌ها، مبلمان، نورگیرها و سایر عناصر طراحی از حیث تکمیل فرآیند خلق فضایی در مرتفع نمودن نیاز کارفرما حائز اهمیت‌اند.

طرح های مدرن و اصطلاحاً اروپایی با زمینه غالبا روشن می‌توانند از ماکسیمال بودن فضا بکاهند و کمی سکون و آرامش به فضا اضافه نمایند، در نقطه مقابل یک فرش پر نقش در میانه فضایی با رنگ های سرد کمک به تعدیل جلوه بصری فضا خواهد کرد.

در نظر گرفتن کفپوشی از سرامیک مات مشکی برای جلوه بخشیدن به یک تخته فرش با رنگ غالب زرد می‌تواند خود به تنهایی تبدیل به شاهکاری در دکوراسیون داخلی گردد، همچنین قرار گرفتن فرشی با زمینه رنگ گرم میان دیوار های بلند به انسجام فضا کمک خواهد کرد و از سردرگمی بصری جلوگیری می‌کند.

در مبحث طراحی گاه یک عنصر دکوراتیو نقش تندیس‌گرایانه‌ای در شخصیت‌بخشی به مکان ایفا می‌کند، مثلا یک کنسول گرد در میانه ورودی و سالن می‌تواند کاربری یک فضای خالی را با شکل‌دهی فضای تقسیم (لابی) تغییر داده و به آن هویت دعوت‌کنندگی ببخشد.

یا قرار دادن یک فرش در فضای خالی مقابل شومینه پتانسیل ایجاد فضایی با توانایی جمع کردن افراد خانه در یک بعد از ظهر سرد زمستانی را داراست که فارغ از نیاز به صرف انرژی و هزینه اضافه جهت در نظر گرفتن حریم جدا شونده توسط پارتیشن را برآورده می‌گرداند؛ که این خود از مهمترین رسالت‌های یک طراحی موفق است.

برای درک قدرت تأثیر اشیا بر فضاهای داخلی نیاز است که به هر شی فارغ از کاربرد ذاتی آن، نگاهی هوشمندانه و از سر معنا و هویت بخشی به مکان بیندازیم.

اگر فرش را با کاربرد پوشانندگی فضا به یاد می‌آوردیم حال فرصت آن است که به آن به مثابه اثری الهام بخش نظاره کنیم و در راستای نمایش آن به عنوان سمبلی از شکوه و جلوه هنری تاریخی و میهنی در تکامل یک نظام معمارانه بهره جوییم.

«هنر یک محصول و پاسخی است خلاقانه دربرآورد نیازهای زمانه‌ای که درآن به سر می‌بریم»

گائتانو پسکه – معمار، طراح صنعتی و طراح مبلمان ایتالیایی