دلایل عدم موفقیت نمایشگاه های نساجی در ایران

بهنام قاسمی – تحریریه مجله نساجی کهن

ایران کشوری است با بیش از ۸۰ میلیون نفر جمعیت و با ذخایر طبیعی و انرژی غنی.

با اینکه ایران کشوری غنی و دارای منابع طبیعی و انسانی بیشماری است اما از نظر اقتصادی هنوز نتوانسته در اقتصاد غیر نفتی گامهای قابل توجهی بردارد.

صنعت نساجی اما یکی از صنایع مهم و قدیمی در ایران است و ایران سابقه درخشانی در صنعت نساجی دارد.

وضعیت نا مناسب اقتصادی و تحریم های اعمال شده بر اقتصاد ایران در دهه های گذشته صنایع ایران و به طور خاص صنعت نساجی را با موانع زیادی روبرو کرده است. همانطور که می توان انتظار داشت نمایشگاه های تجاری انعکاس کاملی از پویایی هر صنعت است اما عدم موفقیت نمایشگاه های نساجی در ایران دلایل مختلفی دارد که در این فرصت به تعدادی از آنها اشاره می کنیم…

علل افت نمایشگاه های نساجی در ایران

۱- تحریم ها و مسایل سیاسی

یکی از مهمترین دلایل عدم بازدهی نمایشگاه های نساجی در ایران تحریم های اقتصادی و اختلافات سیاسی ایران با کشورهای منطقه و جهان است. سیاست های ایران در قبال جامعه جهانی و رویارویی با آمریکا به دلایل ایدئولوژیکی، سیلی از تحریم های اقتصادی را بیش از سی سال به مردم و اقتصاد ایران تحمیل کرده است. هر چند دولت ایران بارها اعلام کرده تحریم ها تاثیری بر اقتصاد ندارد اما مردم و بخش خصوصی ایران به طور واضح تر تاثیرات این تحریم ها را در زندگی و تجارت روزمره خود احساس می کنند.

پرواضح است که تا زمانی که تحریم های اقتصادی بر علیه ایران وجود دارد کشورها تمایلی به حضور در بازار ایران و حضور در رویدادهای تجاری ندارند.

۲ – عدم تمایل به سرمایه گذاری

در شرایطی که اقتصاد ایران وضعیت ترسناکی پیدا کرده و شاخص های اقتصادی و … آینده روشنی را برای شرکت ها و سرمایه گذاران ترسیم نمی کند شرکت های تولید کننده داخلی تمایلی به اجرای طرح و توسعه و سرمایه گذاری های جدید و یا تاسیس کارخانجات تولیدی جدید ندارند چرا که سرمایه و پول همواره از شرایط پر ریسک اقتصادی فراری است و دوست دارد جایی امن و کم ریسک را انتخاب کند.

به دلیل ذکر شده شرایط نا پایدار اقتصادی تقریبا سرمایه گذاری های مستقیم خارجی را نیز به صفر رسانده است.
در چنین شرایطی شرکت های تولید کننده برای حضور در نمایشگاه تمایل چندانی ندارند و در صورت حضور در نمایشگاه نیز با محصولات قدیمی و بدون ارایه نوآوری و خلاقیت حضور می یابند که این جذابیت نمایشگاه برای بازدیدکننده را نیز به شدت کاهش می دهد و موجب می شود نمایشگاه ماهیت وجودی اصلی خود که ارایه نوآوری ها و محصولات جدید است را از دست بدهد.

۳- عدم توجه به مجلات و مطبوعات

متاسفانه برگزار کنندگان رویدادهای نساجی در ایران توجهی به حضور رسانه های تخصصی داخلی و خارجی مرتبط با این صنعت در نمایشگاه ها ندارند و همواره با ارایه بدترین خدمات و سرویس ها به مجلات و رسانه ها مانع ایجاد انگیزه برای خبرنگاران برای انعکاس مناسب رویداد می شوند و در حالی که در همه رویدادهای مهم مطبوعات و رسانه ها نقشی حیاتی را ایفا می کنند و مورد توجه برگزار کننده هستند در نمایشگاه های نساجی ایران اینگونه نیست.

۴- زیر ساخت های ضعیف نمایشگاهی

می توان گفت ایران از نظر زیر ساخت های نمایشگاهی مشکلات و ضعف های زیادی دارد. در نگاهی اجمالی به سالن های نمایشگاهی در تهران متوجه می شویم که فضای مناسبی برای برگزاری نمایشگاه های در مقیاس بزرگ و بین المللی وجود ندارد و هر چند فضای نمایشگاه های بین المللی تهران بسیار بزرگ و زیباست اما سالن ها بسیار قدیمی و فاقد امکانات زیر ساختی مناسب هستند و نیاز به بازسازی و نوسازی اساسی دارند.

همچنین سالهاست که مرکز نمایشگاه های بین المللی تهران به دلیل قرار گرفتن در یکی از پرترافیک ترین شاه راه های کلان شهر تهران توانایی برگزاری نمایشگاه های پربازدید را ندارد و شورای شهر تهران همواره با برگزاری نمایشگاه در ساعت های معمول به دلیل جلوگیری از مشکلات ترافیکی حاد خودداری می کند و برگزار کنندگان مجبورند ساعت های بازدید را به ساعات عجیبی مانند ۱۰ صبح تا سه بعدالظهر تغییر دهند که عملا قابل قبول نیست و با استانداردهای بین المللی نیز تطابق ندارد و مسلما به طور واضح از بازدهی و کارایی نمایشگاه کاسته و موجب نارضایتی غرفه گذاران و عدم دسترسی بازدید کنندگان می شود.

۵- عدم استقبال بازدید کنندگان خارجی

نمایشگاه های نساجی ایران تقریبا خالی از بازدیدکنندگان خارجی است و تنها عده معدودی از تجار کشورهای همسایه مانند عراق و افغانستان که در ایران مقیم هستند از نمایشگاه بازدید می کنند. بازدیدکنندگان خارجی به دلایل مختلف از بازدید از نمایشگاه های ایران خودداری می کنند که از مهمترین این دلایل می توان به سخت بودن صدور ویزا برای اتباع خارجی، ترس از عدم صدور ویزای کشورهای اروپایی و آمریکا به دلیل سفر به ایران، کمبود پروازهای بین المللی و … اشاره کرد.

عمده شرکت های خارجی غرفه گذار در نمایشگاه های نساجی ایران شرکتهای ترکیه ای، هندوستان و چین هستند که به دلایل شرایط سیاسی و منطقه ای به ایران نزدیک هستند و در شرایط خاص از تحریم های آمریکا و کشورهای اروپایی علیه ایران تبعیت نمی کنند و یا با ترفندهایی تحریم ها را دور میزنند.

یکی از برگزار کنندگان نمایشگاه های نساجی در ایران در این رابطه می گوید: “ بازار نساجی ایران با ۸۰ میلیون نفر جمعیت یک بازار جذاب برای شرکت های خارجی است اما شرایط سیاسی ایران کار را برای ما سخت کرده و شرکت ها برای موضوع مسافرت به ایران، اخذ ویزا و بعد از آن فروش و سرمایه گذاری و به خصوص تبادلات مالی و بانکی با ایران مشکلات متعددی دارند، عملا مراودات بانکی با ایران غیر ممکن است و شرکت ها حتی در صورت حضور در نمایشگاه و فروش ماشین الات و محصولات نساجی نمی توانند پول را از طرف ایرانی و از طریق قانونی دریافت کند.”

۶- عدم شفافت آینده ارزی، سیاسی و امنیت اقتصادی

نرخ ارز های خارجی به ویژه دلار و یورو در ایران به شدت بی ثبات و‌ رو به افزایش است به طوری که در ۱۰ سال گذشته نرخ هر دلار آمریکا از ۳۰۰۰ تومان (۳۰ هزار ریال) ایران به حدود۵۰ هزار تومان (۵۰۰ هزار ریال) افزایش یافته است که این با وجود بخش نامه ها و فعالیتهای پیشگیرانه دولت ایران بوده است و برخی فعالان اقتصادی معتقدند حتی این نرخ نیز واقعی نیست و ارزش ریال ایران در برابر دلار آمریکا از این هم کمتر است و سیاست های دستوری دولت نرخ را پایین نگاه داشته است.

در این شرایط تولید بسیار دشوار است و از آنجایی که بخش مهمی از مواد اولیه صنعت نساجی و پوشاک ایران مانند الیاف و نخ وارداتی است قیمت های تمام شده تولید کننده نیز سیر صعودی شدید دارد. در بخش صادرات نیز کار برای تولیدکنندگان ایرانی سخت است چرا که نرخ ها به صورت روزانه در حال تغییر است.

یک تولید کننده پوشاک زنانه در شهرک صنعتی نساجی قزوین در این رابطه می گوید: “ ما توانایی تولیدات با کیفیت و صادراتی را داریم و حتی می توانیم با کالاهای ساخت ترکیه رقابت کنیم اما متاسفانه تغییرات شدید نرخ ارز به ما امکان برنامه ریزی بلند مدت نمی دهد و مجبوریم بخش زیادی از سرمایه خود را درگیر خرید مواد اولیه کنیم. ما در نمایشگاه های خارجی شرکت می کنیم و خریداران خارجی کیفیت محصولات مارا می پسندند. اما قیمت تمام شده ای که به آنها دادیم و توافق کردیم به سرعت در ایران در چند روز با افزایش هزینه های تولید و ارز تغییر می کند و خریداران این تغییرات را قبول نمی کنند و مجبوریم با ضرر سفارشات را تحویل دهیم یا سفارشات را لغو کنیم که باعث نارضایتی و عدم اعتماد خریداران بین المللی به تولیدکنندگان ایرانی می شود. انتقال پول از شبکه بانکی هم عملا غیر ممکن است و مجبوریم با صرف هزینه های زیاد پول را از طریق دفتر خود در دبی و شانگهای و یا به صورت نقدی دریافت کنیم که هزینه ها و ریسک کار ما را افزایش می دهد. متاسفانه دولت نیز حمایت خاصی از صنعت نساجی و پوشاک ندارد و هر روز واردات پوشاک ترکیه ای و چینی فشار بیشتری به تولیدکننده ایرانی می آورد.”

علی یک تولید کننده لباس کودک در بازار تهران نیز در مورد نمایشگاه های نساجی ایران می گوید: “ متاسفانه در ایران به دلیل محدودیت های موجود نمایشگاه های مد و فشن کودک و بزرگسالان به شیوه ای که در دنیا مرسوم است برگزار نمی شود و ممنوع است. ما در نمایشگاه های داخل ایران فقط با هدف حفظ برند و ارتباط با نمایندگان و توزیع کنندگان خود در ایران حاضر می شویم و متاسفانه نمایشگاه های داخل ایران برای صادرات ما اصلا مناسب نیست و هیچ خریدار خارجی به ایران نمی آید در حالی که در همین کشور همسایه ما یعنی ترکیه نمایشگاه های لباس و مد و فشن در همه رده های سنی رونق زیادی دارد و خریداران و بازدیدکنندگان بسیار زیادی از کشورهای منطقه خاور میانه، آفریقا و اروپا به استانبول می آیند. خود من هر سال در این نمایشگاه ها شرکت می کنم تا با آخرین مدها و رنگ ها و مدل های به روز جهان آشنا شوم. چیزی که در نمایشگاه های نساجی و پوشاک ایران به دلیل محلی بودن یافت نمی شود”

۷- وجود رقبای منطقه ای به ویژه ترکیه

ترکیه کشوری در همسایگی ایران یکی از غول های تولید و‌ صادرات نساجی و پوشاک است. این برای کشوری پرجمعیت و دارای سابقه تاریخی زیاد در صنعت نساجی مانند ایران می تواند مزایا و البته معایب بسیاری داشته باشد.

ترکیه همچنین یکی از قطب های نمایشگاهی دنیاست و به دلیل موقعیت جغرافیایی و آب و هوایی شهر استانبول یک محل ایده ال برای نمایشگاه های نساجی مد و فشن است که این شهر را به محلی جذاب برای بازدیدکنندگان و شرکتهای بین المللی بدل کرده است. همچنین صنعت نساجی و پوشاک و مد و فشن پویای ترکیه بسیاری از خریداران و تجار بین المللی و ارایه دهندگان سرویس و خدمات نساجی را به حضور در رویدادهای ترکیه علاقمند می کند.

توریستی بودن و زیبایی های شهر استانبول در کنار هتل های زیاد و باکیفیت، دسترسی شرکت هواپیمایی ترکیش ایرلاین به بیش از ۲۰۰ نقطه در جهان و پروازهای امن و باکیفیت و نیز سهولت در اخذ ویزا و یا سفر بدون ویزا نیز از دلایل مهم دیگر است.

همه اینها موجب می شود ایران نتواند با ترکیه در بخش نمایشگاه های نساجی و پوشاک رقابت داشته باشد.

 

۸- هزینه های بالای سایت های نمایشگاهی

هزینه های برگزاری نمایشگاه در ایران و هزینه هایی که برگزار کننده باید متحمل شود بسیار بالاست. در ایران اغلب سایت های برگزاری نمایشگاه دولتی است و این سایت ها به دلیل نبود رقیب در بخش خصوصی به طور انحصاری شرایط خدمات و قیمت ها را مشخص می کنند.

به ویژه ارقام برای شرکت های برگزار کننده نمایشگاه خارجی به ارزهای خارجی و چندین برابر سایت های نمایشگاهی در سایر کشور هاست. به همین دلیل رغبت برای ورود به بازار نمایشگاه های ایران توسط شرکت های بین المللی کمتر از گذشته است.

۹- مجوز های سالانه و نظارت های دولتی

در ایران برای برگزاری نمایشگاه ، هر برگزار کننده ای نیاز به مجوز برگزاری دارد و برگزارکنندگان خارجی نیز نمی توانند بدون یک شریک ایرانی اقدام به برگزاری نمایشگاه کنند.

صدور مجوزهای برگزاری نمایشگاه در ایران پروسه های خاص اداری و بروکراسی پیچیده ای دارد و حتی گاهی روابط و توصیه های افراد با نفوذ در ادارات و نهادهای دولتی می تواند بر صدور یا عدم صدور یک مجوز و یا انتقال یک نمایشگاه از یک برگزار کننده به برگزار کننده ای دیگر تاثیر گذار باشد.

در چنین شرایطی فضا برای ورود شرکت های برگزار کننده خصوصی خارجی بسیار سخت بوده و تقریبا هیچ شرکتی این ریسک را نمی پذیرد. شرکت های ایرانی نیز با توجه به روابطی که با انجمن ها ، اتحادیه ها و نهادهای تصمیم ساز دارند و کیفیت برگزاری نمایشگاه هایشان می توانند به صورت سالانه مجوزهای خود را تمدید کنند.

به نظر میرسد برگزار کنندگان داخلی نیز به دلایل مختلف بیشتر از اینکه خود را صاحب برند نمایشگاهی بدانند به عنوان یک مجری موقت تنها به برگزاری دوره بعدی رویداد خود فکر می کنند و از سرمایه گذاری های بلند مدت مانند تبلیغات مناسب داخلی و خارجی، صرف هزینه برای دعوت خریداران و هیات های تجاری و … خودداری می کنند که این خود منجر به کاهش بهره وری و کیفیت نمایشگاه نیز می شود.