نیم نگاه- مهندس محسن نوایی، مدیر عامل شرکت ساراتکس

برآن شدم گپی دوستانه با آن دسته از مدیران صنایع نساجی بزنم که در سال های اخیر‎ ‎از‎ ‎ورشکستگی صنعت نساجی می گویند ،عدم کارایی این صنعت را بهانه می کنند و آن را با دیگر کشورها مقایسه می کنند. بهتر است واقع بین باشیم و بدانیم چه واحدی را مدیریت می کنیم، با مدیریت تولید چه قدر آشنایی داریم، در چه کشوری تولید می کنیم و قوانین حاکم برآن چیست؟!

بلی، ما مدیران صنعت نساجی دورانی را پشت سرگذاشتیم که می توان آن را دوران طلایی نام نهاد که البته برای کل صنایع ایران طلایی بود نه فقط برای صنعت نساجی. دورانی که برخی از مدیران را تنبل، بدون انگیزه و تدبیر در امر تولید بار آورد و خلاقیت در تولید را از آنها گرفت.

دوران طلایی گذشته که اداره صنایع به واحدهای تولیدی ارزهای به قیمت دولتی اهدا نمود و همچنین انواع حواله های ساختمانی، صنعتی و غیره به قیمت های نازل (سوبسیددار) واحد های تولیدی را فربه می کرد و سوبسیدی که درآن دوران جنگ تحمیلی از طرف دولت پرداخت گردید و تعدادی از صنایع بزرگ وکوچک پا گرفتند، بعضی تولید کردند و قوی شدند و تعدادی نیز حواله های صادره از اداره صنایع را فروختند و در تجارت سود بردند، حال که از این گونه مسائل خبری نیست، البته تولید مقرون به صرفه نیست و البته عملکرد صنایع خوب نیست و صدالبته از آن منافع سرشار ولی کاذب خبری نیست. و ناراحتی تولید کنندگان زمانی دو چندان می شود که امکانات دولتی در اختیار خواص و همچنین تولید کنندگان دولتی قرار می گیرد که بهتر است این قسمت را نادیده بگیریم .
در این شرایط نابرابر بهتراست به خود آییم و صنعت نساجی را بدون این کمکها زنده نگهداریم، ما می دانیم که مدیران و صنعتگران ایرانی با اتکاء به دلارهای نفتی از ابتکار در تولید و صادرات دورافتاده و اکنون با نگاه حسرت به رقیبان خارجی که بدون اتکاء و فقط با مدیریت صحیح پیش رفته اند و بازارهای جهانی را در کنترل دارند، می نگرند و به زمین و زمان بد می گوییم و عدم مدیریت صحیح خود را به گردن این و آن و حمایت دولت و غیره می اندازیم، این انصاف نیست. ما مدیران صنعت نساجی اگر نتوانستیم با این تفاوت انرژی و هزینه های بسیار کم، در مقایسه با دیگر کشورها، در بازارهای جهانی راهی پیداکنیم، مقصرخودمان هستیم و هنوز هم به جای اینکه به فکر راهکارها باشیم، به دلائل زیاد و فریبنده تر شدن تجارت در مقابل تولید، در مقام کم نمودن شیفت های کاری، تقلیل پرسنل، فروش ماشین آلات و انشاءا… اگر یکی از ارگان های دولتی بهانه ای به دست ما بدهد آن را مستمسک قرار داده و واحد تولیدی راتعطیل خواهیم کرد.‏

چه بایدکرد؟
اگر این موضوع را ریشه ای بررسی کنیم به نظر نگارنده مهم ترین مطلبی که باعث رکود صنعت، و به خصوص صنعت نساجی در ایران گردیده عدم مدیریت صحیح، کارآمد، مبتکر و خلاق بر روند تولید و فروش محصولات است، که شاید در جمع بندی بیش از ۸۰%از عدم موفقیت صنعت نساجی را شامل می شود، و ۲۰%بقیه را می توان به حساب عدم همکاری دولت و ارگانهای ذی ربط دانست. فرهنگ حاکم بر مسائل روزمره ازجمله مد لباس و غیره و همچنین عدم هماهنگی در امر صادرات به دلیل نداشتن این تجربه برای واحدهای تولیدی و در آخر بدنام شدن محصولات تولیدی به علت نداشتن کیفیت لازم و کنترل آن توسط ارگان هایی مانند اداره استاندارد و ارائه محصولات  بی کیفیت باعث گردیده خریداران اعتماد خود را نسبت به محصولات تولیدی ایران از دست داده و ترجیحا ًمحصولات خارجی را طالب باشند. اینها همه و همه درد صنعت نساجی بوده و هست، و مهم تر از همه چرایی و درمان آن است اگر برای درمان، گذشته حال و آینده را موشکافانه بررسی کنیم، مطالبی که در زیرآمده به وضوح می بینیم.‏
‏۱ –  می خواهیم سالهای گذشته و خطاها را در ذهن مرور کنیم و از گذشته عبرت بگیریم و جمله (شکست مقدمه پیروزی است) را باور کنیم.‏

ده سال اول انقلاب با هجوم سرمایه داران تجارت به صنعت همراه بود که در این امر جوانان انقلابی، دانشگاهی، مبتکران، همه و همه در تلاش بودند. آنچه را که قبل از انقلاب نمی توانستند انجام دهند، با کمک های ارزی و غیره دولت ایجاد نمایند و این گونه بود که سرمایه گذاری ها معمولاً با شتاب زدگی، بدون اطلاع کافی از بازار داخل و خارج صورت پذیرفت و هدف اصلی شاید خودکفایی بود که محاصره اقتصادی به شتابزدگی واحدهای تولیدی دامن می زد. و البته به دلیل گران شدن روزانه ارز و در مقابل تورم، خواسته یا ناخواسته ارزش افزوده و یا سودهای کاذب تولید کنندگان را فربه کرده بود که این شرایط پس از اتمام جنگ تحمیلی و سقوط موقت ارز و در ادامه روند برگشت سریع آن به قیمت قبل دوام یافت. در این میان واحدهای تولیدی از آب گل آلود نسبت به توانشان ماهی گرفتند، و زمان به سرعت سپری گردید تا اینکه قیمت ارز نسبتاً ثابت گردید و دوازده سال اخیر را در صنعت نساجی رقم زد و هر روز ارزش مدیریت صحیح و اصل رقابت با دنیای خارج با ورود کالاهای خارجی بیش از پیش هویدا شد و در این مقطع ناله مدیران بی کفایت به آسمان بلندشد.‏

دیگر خبر از آن ازدیاد قیمت های روزانه نبود، هر روز تولیدات ایرانی به دلیل عدم کیفیت مناسب در مقابل تولیدات ارزان و با کیفیت خارجی در انبارها ماند و هر روز از کیفیت کاسته شد. لذامدیران لایق به فکر رقابت افتاده و با شرکت در نمایشگاه های خارجی، گرفتن اطلاعات روز، کپی محصولات موفق دنیا، نوآوری و خلاصه با چنگ و دندان خود را به امروز رسانیده و هنوز قادر به تولید و رقابت هستند که این دسته از واحدهای تولیدی در اقلیت اند.‏
‏۲ – حال بنگریم امروزچه می کنند مدیران واحدهای صنعتی خصوصا صنعت نساجی.
امروزباتوجه به این نکته که ثابت شده ایرانیان درافراط وتفریط سرآمد هستند واحدهای تولیدی نساجی باهجوم به تبلیغات رادیو، تلویزیونی ،خیابان و بیابانی وارائه سرویس وخدماتهای قبل و پس فروش دادن انواع جایزه ها وخلاصه انواع ترفندهای شناخته شده دنیای امروز سعی می کنند بمانندوخودراازاین گرداب بسلامت بیرون آورند که این خود نقطه امیدی بوده ولازم، ولی کافی نیست . دراین امرهنوزنساجان بامتد های صحیح تولید وعرضه دربازارهای داخل و خصوصا خارج فاصله داشته ودربسیاری ازموارد با تقلیدهای نسنجیده باعث هدررفتن سرمایه ونابودی واحدهای تولیدی می گردند که این دورنمای وضعیت نساجان ایران را نشان میدهد.‏

‏۳ – برای درمان درآینده چه ابتکاری لازم است؟
آینده ای که در پیش داریم را به این صورت بررسی می نماییم که آن چه مسلم است صنعت نساجی باید متحول شود و در این تغییرات ایران با وضعیت فعلی مدیریت و شرکت های تولیدی نساجی در کجا قرار گرفته و چه طور باید با کشورهای قوی در صنعت نساجی همچون چین، ترکیه، مالزی، کره جنوبی، هند و پاکستان رقابت کند. باید کارشناسان امر را به کمک طلبید و پس از بررسی نظرات آنان، جمع بندی آن را اجرایی کنیم. برای این کار متأسفانه بانی و مجری مشخصی وجود ندارد. لذاپیشنهاد می نماییم که اگر این کار را به دست اداره صنایع یا دیگر ارگان های دولتی بسپاریم، فرزندان ما باید منتظر نتیجه باشند و اگر آنها این توان را داشتند، واحدهای دولتی روزگار بهتری راشاهد بودند. پس گزینه های دیگر را باید جستجو کرد که آن را می توان به دو صورت داشته باشیم. ‏
‏۱ – مانند بسیاری از کشورها شرکت های خصوصی در این امر وارد شوند و هزینه نمایند و محصولات ایرانی را جهت صادرات هدایت نمایند که نیازمند زمان زیاد و سرمایه گذاران از جان گذشته است. چون در فرهنگ موجود، تولیدکنندگان بهایی را برای مطالعه و بازاریابی خارجی مانند ارسال نمونه و دیگر مسائل صادراتی پرداخت نمی نمایند، که نهایتاً بایستی به صورت خرید و فروش انجام و شرکت واسطه تولیدات را صادر نماید که این امر راضی کننده تولیدکنندگان ایرانی نبوده. ‏

‏۲ – به نظر اینجانب بهترین راه حل جهت افزایش صادرات محصولات نساجی استفاده از پتانسیل انجمن صنایع نساجی ایران است که می تواند با ایجاد کمیته های تحقیق صادرات نساجی در چندین رشته مختلف و عضوگیری از متخصصین امر صادرات شروع به فعالیت نموده، سپس خریداران را شناسایی و به واحدهای تولیدکننده سرویس دهد و در مواردی که تولیدکنندگان نیاز به کمک درمورد چگونگی فروش، تهیه قرارداد، تهیه پروفرم و دیگر مسائل صادرات داشته باشند، به عنوان بازوهای مشورتی عمل نمایند، تا تدریجاً تولید کننده به مسائل صادرات آشنا شود. از همین تریبون استفاده نموده، به دبیر انجمن صنایع نساجی ایران آقای مهندس جمشید بصیری اعلام می دارم درصورت موافقت مقدمات این طرح را تهیه و دستورات لازم را صادر نمایند. امید است با مهیا شدن یک تیم قوی صادراتی آشنا به مسائل روز، انجمن صنایع نساجی ایران بتواند الگویی برای  صنعتگران شاخه های مختلف صنعت باشد.‏