نگاهی به نقش زنان در عرصه انقلاب و مقاومت

نویسنده: ندا سمیعی پنجی

جنگ و صلح بخش مهمی از تاریخ زندگی بشر را تشکیل می دهد.جنگ میان کشورها از شدیدترین و پر تلفات ترین نوع در گیریها می باشد . جنگ برای همه به خصوص زنان تداعی گر ترس و وحشت است. از دو منظر می توان به موضوع زنان و جنگ پرداخت:
۱:نقش موثر زنان در جنگ ها ۲:صدماتی وجنایاتی که زنان از عواقب جنگ ها متحمل می شوند.
در ابتدا، بحث را از نقش زنان در جنگ ها آغاز می کنیم. اسلام، به عنوان مکتب کامل و جامع ، برای زن ارزش و احترام بسیاری قائل است و برای زنان در مفهوم انسانی نسبت به مردان هیچ گونه تفاوتی قائل نمی باشد. زنان ، همانند مردان ،به عنوان یک عضو کامل جامعه تلقی می شوند .زن در جامعه ی اسلامی برخوردار از استقلال فکری و اقتصادی است و بر اساس الگوی اسلام، زنان حضور سالم و موثر در جامعه خواهند داشت و به نقش و کارکرد آنان ، در صحنه های فعالیت اجتماعی ، سیاسی اهمیت و اعتبار کافی داده شده است. از منظر اسلام، زنان می توانند علاوه بر ایفای نقش پرارزش همسری و مادری در خانواده، در تمامی امور جامعه خویش نیز نقش آفرین باشند. در این دیدگاه، یکی از تکالیف زنان، همچون مردان، اصلاح جامعه است. در آیات قرآن ، خداوند به زنان و مردان به طور یکسان به کسب فضایل و ترک گناه توصیه کرده است و زنان را در اصلاح جامعه خویش از انحرافات، موثر می داند. نگاهی به تاریخ صدر اسلام، به ویژه عصر نبوی در می یابیم که زنان در عرصه های مختلف اجتماعی، سیاسی و فرهنگی حضور فعال داشته اند.
شرکت زنان در بیعت ها و هجرت ها و امور نظامی (شرکت در جنگ ها)جلوه ای از فعالیت زنان در عصر نبوی است. به همین دلیل. زنان مسلمان با شروع اولین غزوات پیامبر خواهان شرکت در دفاع بودند. آنان علاقمند بودند که با انجام کارهایی همچون آب رسانی، نگهداری تدارکات، طبخ غذا، پرستاری بیماران و مجروحین و حمل شهداء، پیامبر را یاری دهند.
پیامبر اکرم (ص) که توانایی برخی از زنان را بسیار بالاو آنان را سرشار از عشق و روحیه فداکاری و ایثار می می دیدند به آنان اذن حضور دادند. به یقین می توان گفت که اعتماد پیامبر به زنان عامل بسیار مهمی در رشد بیشتر آنان بوده است. به عنوان نمونه می توان یادآور شد ؛ در جنگ «خیبر» که در سال هفتم هجری روی داد؛ تعدادی از زنان اجازه یافتند، در جنگ شرکت نمایندو به عنوان پرستار و برای کمک به مجروحان و غذا رسانی و…..شرکت کردند وحتی در پایان جنگ ،رسول خدا در تفسیم غنائم آنان را شرکت دادند. این وظائف مربوط به حضور زنانی است که مستقیماً در جنگها شرکت داشتند و پشتیبانی روحی و عاطفی زنان در پشت میدان نبرد که موجب حفظ شهرها از خطرات دشمن و آسودگی خیال مردان برای رفتن به جنگ بود؛ در جای خود قابل بررسی است.
طی قرون متمادی ، بسیاری از زنان نقشی کم و بیش فعالانه در جنگ ها ، در جوامع مختلف داشتند و مشارکت زنان در طول تاریخ در درگیری ها ،رویداد جدیدی نیست. در جنگ جهانی اول ، زنان به طور بسیار نظام مند در نزاع ها مشارکت کردند. برای مثال در آلمان . زنان، علاوه بر حضور در امور نظامی، به کارهای بسیاری ،نزدیک به خط مقدم از جمله ارائه خدمات و حضور در انبارهای مهمات پرداختند. در طی جنگ جهانی دوم، زنان نقشی فعالانه تر در درگیری ها یافتند. در آلمان در جنگ جهانی دوم ، بیش از یک میلیون زن در کارخانه های نظامی مشغول به کار بودند و در حالی که چندین هزار نفر زن ، به عنوان افسران نظامی ، در نیروی دریایی و نیروی هوایی مشغول خدمت بودند. زنان شوروی نیز مستقیماً در نبردهای جنگ دوم جهانی در تمام واحدها و خدمات به عنوان تک تیرانداز، تیرانداز، خلبان، خلبان بمب افکن و توپچی و غیره مشارکت داشتند.در جنگ جهانی دوم در انگلستان و شوروی، زنان در حدود یک دهم از کل نیروهای مسلح را تشکیل می دادند. آنها متولی کارهای اجرایی بوده، به عنوان نمایندگانی که کارهای ارتباطی را انجام می دادند به خدمت مشغول بودند و در شاخه هایی چون تدارکات، حمل و نقل موتوری، ارتباطات و کنترل هوایی ، مشغول انجام وظیفه بودند.
در دوران انقلاب اسلامی ایران ،نیز می توان گفت ؛ اسلام ، محرک و انگیزه اصلی زنان برای مشارکت در فعالیتهای انقلابی بود و این فعالیت ها خودآگاهی وسیع آنان را در پی داشت .در جریان انقلاب اسلامی ، شاهد حضور زنانی بودیم که مشارکت فعال در امور اجتماعی ، در مراحل مختلف داشتند که زمینه بسیار مناسبی را برای مشارکت فعال آنان در جنگ را فراهم کرد . امام خمینی (ره) نیز همواره به تحول چشمگیر زنان در اثر انقلاب اسلامی تاکید داشتند . حضرت امام خمینی(ره) ، با تاسی از دیدگاههای پیامبر اسلام، از ابتدای انقلاب و بالاخص در زمان دفاع مقدس با حمایت و پشتیبانی از حضور هدفمند زنان، نادیده گرفتن ، این قشر عظیم جامعه را به هیچ وجه جایز ندانستند و همواره تاکید کردند که زنان مسلمان با حفظ حدود الهی در تمام صحنه های جامعه حضور یابند. ایشان زنان صدر اسلام را الگوی زنان مسلمان دانسته و به زنان ایران اسلامی در هشت سال دفاع مقدس ، اجازه دفاع دادند. امام خمینی(ره) ، همـواره بر نقـش عظیـم زنان در پیشبرد اهداف اسلامـی تکید داشتنـد و همـواره آنان را با بانـوان صـدر اسلام مقایسه می نمودند.
با بروز جنگ تحمیلی و حمله عراق به مرزهای ایران ، زنان در عرصه های مختلف اجتماعی در زمان دفاع مقدس حضور پیدا کردند و این مشارکت آثار مثبت فراوانی داشت .در سالهای دفاع مقدس ، در جبهه ای به وسعت ایران اسلامی ، زنان مومن ، شجاع و ایثارگر سهم عمده ای را در کنار رزمندگان اسلام برای رسیدن به پیروزیهای بزرگ ایفا کردند. .
در این دوران ،زنانی بودند که فعالانه پشتیبان جبهه ها بودند و به طور مستقیم وارد میدان شده بودند. اصلی ترین حماسه ها ی بانوان ایرانی در خط مقدم جنگ، به امداد و کمک رسانی به موقع آنها به زخمی های جنگ، نیز خدمات رسانی در امور تغذیه و فراهم ساختن خوراک و پوشاک برای رزمندگان، در اوج جنگ و در زمان عملیات ها و امور جنگ خلاصه نمی شد؛ مهم تر از همه، دلاوری ها و شجاعت هایی بوده است که برخی از بانوان ایرانی در خط اوّل جنگ، به نمایش گذاردند. بخصوص در ابتدای شروع جنگ و زمانی که خاک ایران، از چندین نقطه مرزی مورد تجاوز قرار گرفته بود. اقدامات، تشویق ها، حمایت ها و شرکت موثر و مستقیم بانوان درجنگ ، علیه دشمنان نظام و در رویارویی با ارتش بعث عراق در استان های مرزی کشور،بسیار پر اهمیت و تاثیر گذار بود. زنانی بودند که در مناطق عملیاتی باقی ماندند و به کارهایی از جمله حفاظت از انبار مهمات و رساندن آن به رزمندگان اسلام، کندن سنگر، تهیه و طبخ غذا برای رزمندگان مشغول شدند. یکی از نکات حائز اهمیت ، در بخش اقتصادی جنگ تحمیلی ، مشارکت فعالانه مردم ، به ویژه زنان ، در حمایت از جبهه هاست . در آن دوران ، برخی دیگر از زنان ، مشارکت نیروهای غیر رسمی و مردمی در امر پشتیبانی و تدارکات جنگ را بر عهده گرفته بودند و با کمک های همه جانبه خود ،اعم از تامین مواد خوراکی و پوشاک و دیگر نیازمندیهای جبهه ها و تقدیم کمک های نقدی به ویژه ذخایر طلاو زیورآلات خود ، بخش عظیمی از بار اقتصادی جنگ را بردوش گرفتند .
امام خمینی(ره) ، یک ماه پیـش از شروع رسمـی جنگ تحمیلـی در جمع بانوان فرمود:
((ملتی که بانـوانـش در میدانهای جنگ با ابرقدرتها و با مـواجه شدن با قوای شیطانی، قبل از مردها در ایـن میدانها حاضر شده اند ؛ پیروز خـواهنـد شـد.))
زنان و مردان انقلابی ایران ، الگویی شایسته و کامل را در تاریخ مبارزات ملتهای اسلامی و ملتهای آزاده برای احقاق حق و رسیدن به استقلال ، در مقابل همه قدرتهای بزرگ منطقه نشان دادند و برای ملتهای منطقه ، الگو شدند.مدت مدیدی است که مردم برخی کشورهای خاورمیانه با اقدامات اعتراضی خود، درپی تغییرات اساسی در نظام اجتماعی، اقتصادی و سیاسی کشورهای خود هستند. مردان و زنانی که امیدی جز خداوند و سلاحی جز پایداری ندارند. در این میان، علی رغم تبلیغات دولت های غربی مبنی بر عدم مشارکت زنان ، حضور آنان همدوش مردان دراین حرکت های اعتراضی نشان از حضور موثر و بیداری اسلامی زنان مسلمان منطقه است .
زنان مسلمان در منطقه به ویژه مصر، لیبی، بحرین، تونس و یمن، در مقابل دشمن سینه سپر کرده اند. خیابان های مصر روزهای اوج تظاهرات علیه مبارک، شاهد حضور زنان محجبه مصری بود که همراه مردان به خیابان آمده و خواستار سرنگونی وی بودند. زنان مصری علاوه بر حضور در خیابان ها و اعتراض به سیستم استبدادی و دست نشانده غربی، با به کارگیری فناوری های جدید ارتباطی، بویژه اینترنت، در به ثمر رساندن انقلاب، کمک شایانی کردند و حتی گاهی مدیریت فعالیت های این انقلاب ها در عرصه مجازی را بر عهده گرفتند. مشارکت زنان در انقلاب این کشورها ، توجه جهانیان را به خود معطوف کرد. حضور زنان مسلمان نشانگر رهایی آنان از قید و بندهای عرفی و مادی غرب و قیام برای کسب آزادی از شر خودکامگان سیاسی است.
حضور زنان بویژه زنان محجبه مسلمان ، دراین انقلاب ها ودر واقع ، بیداری اسلامی نشانگر آگاهی آنان درباره نقش موثر و سرنوشت ساز خود، در اصلاح جامعه خویش است. آنچه در جنگ ها موجب ترس ونگرانی افزون زنان است ؛ تنهایی، تخریب، اغتشاش، جراحت و مرگ نمی باشد. بلکه،.تجاوز، شکنجه، سوء استفاده جنسی و جسمی…،سرنوشت بیش تر زنان از نتایج نبردهای سخت است. وجود عامل تبعیض و فرهنگ خشونت علیه زنان و دختران در تمام جوامع وجود دارد .اما ،با برافروخته شدن آتش جنگ و تعارضات مسلحانه ،این موضوع بیشتر تشدید می شود. این روزها در خاورمیانه، انواع شرارت ها علیه مردم مظلوم منطقه بخصوص زنان ، اعمال می شود. سرکوب شدید اعتراضات مردمی بویژه علیه زنان مسلمان از طریق بکارگیری اهرم های خشونت چون کشتار، ضرب و شتم، بازداشت، ربایش، شکنجه و تجاوزات ، آشکارا صورت می گیرد. زنان مسلمان در خاورمیانه ، علاوه بر اینکه شاهد قتل و مجروح شدن پدر، همسر و فرزندان خود هستند؛ به طرز تاسف آوری مورد تهدید واقع می شوند. از آنجایی که زنان در بیداری اسلامی و شکل گیری این حرکت بخصوص در بحرین، اثرگذاری بیشتری داشته اند؛ دیکتاتورها نقشه خود را تغییر داده و با هجوم به آنان قصد دارند قیام را تضعیف کنند. در بحرین شاهد پایمال شدن حقوق انسانی زنان هستیم. حکومت بحرین قصد دارد با تهدید عفت و حریم زنان، مردم را از ادامه قیام علیه این حکومت دیکتاتوری بازدارد و بتواند بیداری اسلامی را در نطفه خفه کند. رفتار وحشیانه دولت های دست نشانده همچون آل خلیفه و آل سعود ، با زنان وکودکان و نقض گسترده حقوق آنها این سوال را نزد تحلیلگران و صاحب نظران مطرح کرده که چرا نهادهای حامی حقوق بشر در مقابل این جنایات، اقدام جدی انجام نمی دهند؟ در حالیکه می دانیم ، در بسیاری از اسناد بین المللی زنان ، به تاثیرات مضاعف خشونت ها و جنگ ها بر زنان و کودکان سخن رفته است و از جمله اسناد بین المللی که در رابطه با خشونتهایی که در طول بازداشت زنان یا در زمان درگیریهای مسلحانه داخلی و بین المللی بکار گرفته شود؛ کنوانسیون منع و مجازات کشتار دسته جمعی (ژنوساید) (۱۹۴۶) می باشد .مطابق این کنوانسیون، اشخاصی که مرتکب این اعمال می شوند؛ اعم از اینکه اعضای حکومت یا مستخدمین دولت و یا اشخاص عادی باشند؛ مجازات خواهند شد. کنوانسیون ژنوساید ، تجاوز جنسی را جنایت علیه بشریت دانسته و آن را ممنوع اعلام کرده است. محافظت از صلح جهانی و امنیت بین المللی وظیفه مهمی است که در منشور سازمان ملل بدان اشاره شده است .ولیکن ، با وجود تعداد کثیری کنوانسیون و پروتکل و …….، زنان زیادی در طول درگیریها ، به طرق مختلف جان و زندگی و موجودیت خویش را از دست می دهندو در حال حاضر نقض مسلم این اصل را در کشورهای منطقه ، علیه زنان انقلابی شاهد هستیم ودر مقابل ، نهادها، سازمان ها و مجامع بین المللی در مقابل متجاوزان به اصول اساسی حقوق بشر، سکوت اختیار کرده اند. در این دوره زمانی ،شاهد تشعشع انوار انقلاب اسلامی ایران در بین کشورهای مسلمان منطقه هستیم که خود نشان از موج بیداری اسلامی در سطح منطقه دارد؛ که از نگاه مقام معظم رهبری حادثه ای بزرگ و باشکوه در دنیای اسلام است که این حادثه می تواند همه معادلات استکبار را در منطقه بر هم زند و عزت وکرامت را برای امت اسلامی باز گرداند و در این راستا، زنان مسلمان منطقه ، از حضور و شجاعت بانوان مسلمان ایرانی در جریان انقلاب اسلامی ایران و دفاع مقدس که یادآور نقش برجسته و تاریخ ساز آنان در آن دوران عظیم بوده است ؛می توانند الگو برداری شایسته ای برای پیشبرد انقلاب خود ، داشته باشند وامید است ؛ این قیام ها واعتراضات ، وحدت ویکپارچگی جهان اسلام را برای مبارزه علیه استکبار را به همراه داشته باشد .

روزنامه کیهان، شماره ۲۰۲۵۹ به تاریخ ۲۸/۴/۹۱، صفحه ۱۲ (سیاسی)