نگاهی گذرا به وضع صنعت هنر، فرش دستباف قم

fبرگزاری چهارمین نمایشگاه فرش دستباف و تابلو فرش قم و استقبال گسترده شهروندان قمی از این صنعت هنر ما را بر آن داشت تا نگاهی به وضعیت صنعت فرش در استان قم داشته باشیم.فرش دستباف و قالی بافی از صنایع دیر پا و مهم استان قم محسوب می‌شود.

سابقه قالیبافی در قم با شیوه فعلی به اواخر دهه دوم قرن بیستم میلادی یعنی حدود ۸۰ سال قبل می‌رسد؛ یعنی زمانی که تجار کاشان دارهای قالی را به قم آوردند و قالی بافی را در مقیاسی محدود شروع کردند. درحدود بیست سال بعد قالیبافی در قم با ابعادی تجاری و به صورت پیشرفته و قابل ملاحظه ای گسترش یافت. این هنر- صنعت بسرعت در شهر قم معمول و رایج شده و به تدریج به روستاهای اطراف نیز گسترش یافت. قالیهای قم ابتدا با استفاده از پشمهای نه چندان ظریف وعموما با رجشمار۴۰ وارد بازار می‌شدند. در سالهای بعد هنرمندان قالیباف قم سیر تحول قالیبافی را به حد تکامل رسانیده و با مهارت و توانایی خاصی مبادرت به بافت فرشهای تمام ابریشم با رج شمار بسیار بالایی نمودند. قالیهای نفیس که بدین ترتیب و با این نخهای ظریف ابریشمی به بازار عرضه گردید نیز تحت عنوان گل ابریشم مرسوم شدند.فرش قم با ۴۰ رنگ و طرح‌هایی مانند شاه عباسی، افشان، قابی، بته‌ای، درختی، اسلیمی، هندسی، شکارگاه، گلدانی، تلفیقی، گل فرنگ، محرابی، محرمات و طرح‌های تابلویی، بهشتی از گل‌های ابریشم را در پیش چشم ناظران به وجود می‌آورد که چشم‌ها را مسحور کرده و فکرها را می‌نوازد.به دلیل ویژگی‌های منحصر به فرد فرش دستباف قم به خصوص فرش تمام ابریشم، ۹۰ درصد فرش‌های بافته شده در استان قم به خارج از کشور صادر می‌شود که این رقم حدود ۱۰ درصد صادرات کل فرش دستباف کشور است. هنر صنعت فرش در استان قم در مقایسه با سایر استان‌ها به لحاظ تنوع، کیفیت و زیبایی از ویژگی‌های خاصی برخوردار است و در سراسر جهان ممتاز و بی‌نظیر است. فرش دستباف ایران با وجود مشکلات عدیده، جایگاه خود را در جهان حفظ کرده است.لذا این هنر- صنعت نیازمند توجه بیشتری است. در شرایط کنونی باتوجه به بالا بودن هزینه‌های تولید وکاهش تقاضای جهانی فرش دستباف و به دلیل ظهور کالاهای جانشین، تولید و عرضه فرش دستباف در وضعیت مطلوبی نیست. حتی شواهد امر گویای این حقیقت تلخ می‌باشد که بسیاری از تولیدکنندگان و فعالان اقتصادی در عرصه فرش دستباف قم در حال حاضر به مشاغلی دیگر روی آورده اند. همچنین تعدادی دیگر از آنها درکنار فرش دستباف به فعالیتهای اقتصادی دیگری نیز مشغول هستند و فرش دستباف دغدغه اصلی کاری آنها نیست. اما هستند افرادی که با تمام وجود و جدیت تمام و عشق و علاقه وافر به تولید و عرضه فرش دستباف مشغول هستند و مشکلات بسیار در راه تولید فرش آنها را از مسیر اصلیشان منحرف نکرده است.

مجید اسدی مدیر عامل شرکت فرش عتیق معتقد است به این کار به عنوان یک هنر نگاه نمی‌شود و قشرهایی که قبلا قالی بافی، نسل به نسل، شغل و حرفه‌ی آن‌ها بود از این کار روی برگردانده‌اند و این موضوع تهدیدی برای صنعت فرش کشور قلمداد می‌شود که برگزاری نمایشگاه‌ها می‌تواند آگاهی مردم را نسبت به این صنعت افزایش دهد.یکی از دغدغه‌های فعالان صنعت فرش دستباف نبود مکانی برای ارائه آثار و تبلیغات فرش دستباف است. هر چند در سال‌های گذشته چندین نمایشگاه فرش دستباف در استان قم برپا شده و یا نمایشگاه‌های همچون نمایشگاه فرش دستباف و تابلو فرش قم هر ۶ ماه یکبار در این شهر دائر می‌گردد اما فعالان این عرصه از ضرورت وجود یک نمایشگاه دائمی که بتواند فرش قم را در سطح جهانی معرفی کند، می‌گویند.علی جورابچی مدیر چهارمین نمایشگاه فرش دستباف و تابلو فرش با اشاره به اهداف برگزاری این نمایشگاه می‌گوید عمده محصولات فرش دستباف قم به سایر کشورها صادر می‌شود اما متاسفانه شهروندان قمی به خوبی با این صنعت هنر آشنایی ندارند.سفر مقام معظم رهبری به قم فرصتی بود تا مدیران استانی برای این نیاز صنعتی استان نیز فکری کنند. در جریان این سفر، تأمین اعتبار این نمایشگاه انجام شده و در آینده نزدیک عملیات اجرایی احداث آن آغاز خواهد شد امام مسولان باید بیش از پیش در شناسایی و آگاهی مردم قم به این صنعت هنر فعال شوند.پرواضح است که این هنر صنعت نیازمند توجه ویژه دولت و حمایت‌های مادی ومعنوی هدفمند می‌باشد. مسئولان توجه داشته باشند که تعطیلی کارگاه‌های فرش دست بافت نه تنها موجب ورورد ضربه‌های شدیدی به این صنعت و هنر است، بلکه می‌تواند عاملی در گسترش بیکاری عده زیادی از کارگران و فعالین این عرصه شود که این خود موجب بروز انواع معضلات اجتماعی و اقتصادی است.همچنین فرش بافی ضمن فراهم کردن زمینه اشتغال هزاران بیکار، صنایع جانبی مانند صنایع رنگرزی، نجاری، نخ ریسی، تولید ابریشم، تولید الیاف، قالی شویی را به را نیز به تکاپو و فعالیت وا می‌دارد.