پژوهشی در فرش ایران به چاپ دوم رسید

 

کتاب ارزشمند پژوهشی در فرش ایران سال ۱۳۸۱ با تلاش تورج ژوله، محقق و پژوهشگر گرانقدر فرش، توسط انتشارات یساولی به چاپ رسید. کتابی که در یکی دو دهه گذشته و چه بسا دورتر یکی از معدود کتاب‌های فرشی بود که نگاهی نقادانه و پژوهش محور به ابعاد مختلف فرش داشت. طی یکی دو سال اخیر این اثر در بازار کتاب کمیاب و حتی این اواخر نایاب شده بود. به همین دلیل اواخر سال ۱۳۹۰ کتاب پژوهشی در فرش ایران توسط انتشارات یساولی به چاپ دوم سپرده شد.

تورج ژوله که متولد سال ۱۳۴۷ است از سال ۱۳۶۸ وارد حوزه مطالعات فرش شد. او که دوره دوساله فرش را در مجتمع دانشگاهی هنر گذرانده بود در سال ۱۳۷۴عیوب قالی را منتشر کرد. در سال ۱۳۷۵ برگی از قالی خراسان و در سال ۱۳۷۸ طرح‌های فرش ایران و جهان را نیز منتشر کرد. در سال ۱۳۸۴ با همکاری دکتر علی حصوری جلد سوم از کتاب شناخت نمونه‌هایی از فرش ایران را نیز به طبع رساند. در زمینه فعالیت‌های اجرایی و پژوهشی نیز افتخارات و مسئولیت‌های استاد تورج ژوله کم نیستند.

ژوله در خصوص نگارش پژوهشی در فرش ایران می‌نویسد:
پس از آغاز نگارش این کتاب، متوجه کاستی‌های زیاد در برخی از معلومات خود شدم و همین موضوع باعث شد علیرغم یادداشت‌ها و مطالب متعددی که گردآورده بودم، نگارش این کتاب مدت چهار سالِ دیگر ]علاوه بر آن سال‌هایی که در زمینه فرش تحقیق و پژوهش می‌نموده[ به طول انجامد.

محقق ارزنده فرش کشورمان در مقدمه چاپ دوم این کتاب به مسئله ظریفی اشاره نموده است که بیان آن خالی از لطف نیست:

هنگامی که در سال ۱۳۸۰ دکتر علی حصوری مقدمه‌ای بر این کتاب نوشت، اشاره مهمی به دایر شدن دوره کارشناسی فرش دانشگاه‌ها کرد و بیان داشت که اندیشه کارشناسی ارشد آغاز شده است. هم اکنون که این سطور را می‌نویسم و ده سال از آن زمان می‌گذرد، چند ماهی است که از آغاز تأسیس و تصویب دوره کارشناسی ارشد در آموزش عالی می‌گذرد و مطلع شدم که در دانشگاه هنر اسلامی تبریز، از مهرماه گذشته تعداد ده نفر با گرایش طراحی وارد این دوره شده‌اند. هنگامی که در زمستان ۱۳۸۹ کارگروه ویژه‌ای برای بررسی مسائل آموزش در دوره‌های دانشگاهی فرش تشکیل شد، بررسی تأسیس دوره کارشناسی ارشد در اولویت قرار گرفت. نگارنده از همان ابتدا مخالفت خود را با این موضوع بیان داشت. کارگروه مذکور از ادامه کار بازماند، امّا دوره کارشناسی ارشد فرش به تصویب نهایی رسید. ایجاد گرایش‌هایی با عنوان کارشناسی ارشد طراحی فرش، کارشناسی ارشد رنگرزی و مواد اولیه و همچنین مدیریت فرش، فصل جدیدی در سرنوشت و آینده مطالعات علمی این رشته خواهد گشود و البته باید منتظر نتایج این دوره‌ها از زبان فارغ التحصیلان آن باشیم!!

نکته‌ای که استاد ژوله در مقدمه چاپ دوم این کتاب بدان اشاره داشته نکته‌ای بسیار مهم است که می‌بایست مسئولین امر در جذب دانشجویان مقطع کارشناسی ارشد فرش با دقت و ریزبینی بسیار خاص‌تر و هدفمندتری نسبت به کارشناسی اقدام نمایند. چون چه بخواهیم و چه نخواهیم چه شایستگی این عنوان را داشته باشند چه نداشته باشند این فارغ التحصیلان کارشناسان ارشد فرش ایران با تمام گستردگی و بزرگیش نام خواهند گرفت.
ژوله در ادامه ابعاد گسترده دانش فرش شناسی را به حلقه‌های یک زنجیر به هم پیوسته تشبیه نموده و می‌گوید هر کس با هر گرایش و علاقه‌ای، ملزم به ورود به تمامی این حلقه‌ها و تسلط به زوایای پر پیچ و خم این دانش است. او زمینه‌هایی که می‌بایست در فرش پس از مطالعات مستمّرِ متخصصان، وارد جزئیات و دقایق دیگری شود را به هفت دسته کلی تقسیم می‌نماید:

۱) پیشینه و تاریخ مطالعات فرش شناسی در جهان
۲) پیشینه و تاریخ بافندگی زیر انداز در ایران
۳) جایگاه رنگ و مبانی آن در طراحی و نقشه کشی فرش
۴) نوآوری، احیاء و روزآمد سازی طرح‌ها و نقشه‌های قدیمی
۵) شناخت و تسلط لازم در سبک شناسی فرش ایران و مکاتب آن
۶) جایگاه جغرافیا و جغرافیای فرش در دانش فرش شناسی
۷) تأثیر تحولات اجتماعی، سیاسی، فرهنگی بر فرش شناسی

امّا نکته‌ای که استاد ژوله در پایان این مقدمه بدان اشاره داشتند نکته‌ای بسیار مهم و کلیدی است که اگر از من دانشجوی فرش تا آن مسئول رده بالای فرش کشور هر کدام بدان ایمان نداشته باشیم ولو اینکه بدانیم و قبول داشته باشیم فرش به سویی خواهد رفت که نباید برود. این نکته چنین است:
فرش ایران نیازمند متفکرین و متخصصینی است که باید پیش از آنکه طراح، رنگرز، مدیر یا … باشند، به این باور رسیده باشند که هنر بافندگی و فرشبافی، بخشی از تاریخ و تمدن این سرزمین است.
تاریخ و تمدّن هر ملّت، پشتوانه آینده آن است. بنابراین هر تصمیم و تفکری که باعث افول و اضمحلال این هنر شود، به مثابه تصمیمی است برای نابودی بخشی از تاریخ و تمدن این سرزمین و هرگز مباد.

پژوهشی در فرش ایران در ۲۳۴ صفحه و در هجده فصل مجدداً در اختیار علاقمندان قرار گرفته است.