پیشنهادهای بانک جهانی برای توسعه صادرات ایران پس از لغو تحریم‌ها

 

 بانک جهانی طی گزارشی از چشم‌انداز صادرات ایران پس از لغو تحریم‌ها سه شاخه سیاستی را برای توسعه صادرات ایران در این دوره پیشنهاد کرد.

به‌گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری تسنیم،‌ بانک جهانی در بخشی از گزارش اخیر خود که به اثرات اقتصادی لغو تحریم ایران اختصاص داشته چشم‌انداز صادرات ایران پس از لغو تحریم‌ها را مورد بررسی قرار داده است.

بانک جهانی در این باره نوشته است: برداشتن تحریم‌های بین المللی علیه ایران باعث ایجاد فرصت اقتصادی مهمی می‌شود که نه تنها منجر به بهبودی رکود اقتصادی این کشور شده، بلکه روندی طولانی‌مدت در رشد اقتصادی ایجاد می‌کند. ایران دارای جمعیت نسبتاً جوان و تحصیل کرده است که اگر به سرمایه، فن‌آوری، و فرصت‌های بازار دسترسی داشته باشد می‌تواند به‌صورت یک نیروی کار به‌شدت مولد عمل کند.

این کشور همچنین دارای زیرساخت‌های مناسب و معقول و منابع طبیعی فراوانی است که می‌تواند باعث تسهیل تولید شود. علاوه بر این منابع عظیم کشور و بدهی خارجی اندک می‌تواند سرمایه‌های خارجی را به کشور جذب کند. در چند سال گذشته تشدید تحریم‌های بین المللی و نقص سیاست‌های اقتصادی رشد اقتصادی این کشور را در نطفه خفه کرده است.

در حال حاضر با حذف تحریم‌های پیش رو، سؤال کلیدی این است که چه سیاست‌هایی می‌تواند در شناخت پتانسیل عظیم اقتصادی ایران کمک کند، خصوصاً سیاست‌های تجارت و صنعت ایران در سود این کشور از فرصت‌های بین المللی در پیش رو و رشد طولانی‌مدت این فرصت‌ها نقشی مرکزی بازی می‌کند. این سیاست‌ها ممکن است برای افزایش صنایع وابسته به صادرات که به‌عنوان یکی از موتورهای رشد عمل می‌کنند، طراحی شده باشد. با این حال این خطر وجود دارد که با صادرات منابع نفتی ارزش واقعی ارز کشور به‌مقدار قابل توجهی بالا رود و از صادرات صنایع غیرنفتی غفلت شود.

این گزارش افزود: ایران نیازمند یک بخش صادرات پویا برای دستیابی به نرخ رشد اقتصادی و اقتصادی متنوع است که به کاهش نرخ بیکاری بالا کمک  کند و برای نسل جوان و نیروی کار تحصیل کرده کشور رفاه اقتصادی ایجاد کند. لغو تحریم‌های بین المللی فرصت‌هایی را برای گسترش صادرات فراهم می‌کند، اما این کار می‌تواند نقدینگی را افزایش دهد و این باعث ایجاد اختلال در نیل به اهداف صادراتی کشور خواهد شد.

این موضوع در گذشته اتفاق افتاده است و تلاش دولت برای رسیدگی به این مشکل از طریق کمک مالی موفق نبوده و نمی‌تواند پایدار باشد. گامی کلیدی برای مقابله با ارزش واقعی ارز در وهله اول افزایش عملکرد صادرات است و اطمینان از اینکه این عملکرد در حالت کلی به‌نفع اقتصاد می‌باشد. این موضوع ممکن است به‌علت درآمد قابل توجه منابع ایران، که تمایل به افزایش ارزش پول داخلی دارد قابل اجتناب نباشد. با این حال نرخ واقعی ارز نیز بستگی به عرضه کالاها و خدمات داخلی غیر قابل تجارت دارد.

اگر نیروی کار و دیگر عوامل داخلی مؤثر در تولیدات کشور سازنده باشند حتی اگر حجم بسیار زیادی از ارز خارجی در کشور وجود داشته باشد می‌توانند در افزایش رقابت داخلی در صنعت کمک کنند. برای تحقق این امر در وهله اول دولت نیازمند بهبود وضع و اثربخشی خدمات خود می‌باشد. خدمات عمومی یکی از مهمترین عوامل غیر قابل تجارت است که می‌تواند باعث شکستن رقابت پذیری اقتصاد کشور شود.

خدمات کارآمد و قابل اعتماد دولت نه تنها شهروندان را خوشحال می‌کند بلکه می‌تواند آنها را مولد و در سطح جهانی رقابتی کند. البته این امر کمتر شامل سیاست‌های تجاری محدود کننده می‌باشد، و ساده کردن این روش برای صادرات و واردات همانند صدور مجوزها و پروانه‌ها برای فعالیت‌های تجاری می‌باشد. یک گام مرتبط اما بلندمدت‌تر می‌تواند شامل بهبود روشها و عملکرد دادگاه‌ها باشد و اطمینان از اینکه اختلافات می‌تواند به‌سرعت حل و فصل شود.

شاخه دیگر این سیاست باید در زیرساخت‌ها تمرکز کند. زیرساخت‌های ایران در ابعاد مختلف برای سطح فعلی فعالیت‌های اقتصادی مناسب و معقول است، اما اگر آهنگ رشد اقتصادی تندتر شود بخشهایی از زیرساخت‌ها مانند فرودگاه‌ها، بنادر، جاده‌ها و تأمین آب می‌تواند به‌سرعت با تنگنا مواجه شود. همچنین برخی از جنبه‌های زیرساختی وجود دارد که در حال حاضر با محدودیت عمل می‌کنند، به‌ویژه اینترنت و خدمات مخابراتی تلفن همراه که نیاز به گسترش و افزایش سرعت قابل ملاحظه دارند. از آنجا که زمان بسیاری برای توسعه زیرساخت‌های قابل اطمینان و کارآمد طول می‌کشد، دولت باید فوراٌ روی آن برنامه ریزی و عمل نماید.

شاخه سوم از سیاست‌های توسعه صادرات در ایران باید بر حمایت از فعالیت‌های تولید فن‌آوری و آموزش کار تمرکز کند. با توجه به اینکه کارگران ایران برخوردار از درآمدهای منابع ایران و سطح درآمد بالاتر هستند، نمی‌توانند رقابتی در فعالیت‌هایی که کشورهای با درآمد بسیار کم و متوسط معمولاً آن را دنبال می‌کنند، شرکت کنند. تجارت ایران نیاز به اهدافی بالاتر از لحاظ کیفیت محصول و فن‌آوری دارد. باید بر نوآوری برای به دست آوردن قدرت رقابت  تکیه کنند. این ممکن است یک هدف امکان پذیر حتی در کوتاه‌مدت باشد، زیرا بازار ایران ایزوله شده است و متخصصان تحصیل‌کرده در کشور باید برای رسیدن به نیازهای تکنولوژیکی خود بهبودی در عملکرد خود ایجاد کنند.

بانک جهانی در پایان نوشت: معدن استعدادهای توانمند در ایران می‌تواند طوری سازمان یافته شود که کارهایی بسیار نوآورانه و خلاق انجام دهند. کارآفرینان ایرانی خارج از کشور نیز می‌توانند در ارائه مهارت‌های تکمیلی ضروری و شبکه‌های جهانی نامزد باشند.