کمک به کره زمین و سلامت مصرف کنندگان با حذف ۴۰ ماده شیمیایی سمی و خطرناک در فرش

طبق تحقیقات انجام شده، فرش های تولید شده به روش صنعتی می توانند تا ۴۰ ماده سمی و خطرناک را شامل شوند که این امر هم سلامت مصرف کنندگان این فرش ها را به خطر می اندازد و هم یک سد بزرگ در تسریع پروسه بازیافت فرش های ماشینی صنعتی در دنیا هستند.
این مواد شیمیایی یافت شده در فرش های ماشینی صنعتی می توانند باعث بیماری های تنفسی، تسریع حملات قلبی، سکته، آسم و مشکلات سیستم دفاعی در کودکان شوند.

به عقیده کارشناسان تلاش در جهت کاهش و یا حذف این مواد شیمیایی خطرناک در فرش می تواند علاوه بر حفظ سلامت مصرف کنندگان باعث رشد فزاینده فرایند بازیافت فرش ماشینی نیز بشود.
به طور مثال در بازار آمریکا سالانه بالغ بر ۶۰ درصد کفپوش های به فروش رفته از نوع کفپوش های نساجی مانند فرش ماشینی، تافتینگ، موکت، فرش های wall to wall و … می باشد که عددی در حدود ۱۱ میلیارد فوت مربع را شامل می شود.

متاسفانه در آمریکا که به عنوان یک کشور پیشرو و درجه اول در بازیافت فرش به شمار می رود تنها ۵ درصد از این ۱۱ میلیارد فوت مربع بازیافت می شوند و ۹۵ درصد دیگر که میلیون ها تن وزن دارند یا سوزانده می شوند و یا در مراکز دفن زباله زیر خاک دفن می شوند که این بسیار خطرناک و نگران کننده است و روز به روز باعث افزایش آلودگی ها از قبیل آلودگی آب، هوا و خاک می شوند. در آمریکا به عنوان یک بازار نمونه، صنعت تولید کفپوش های نساجی نظیر فرش های ماشینی و تافتینگ سالانه حدود ۵/۴ درصد رشد دارد و انتظار می رود تا سال ۲۰۲۰ تولید و مصرف سالانه کفپوش های نساجی به بالای ۱۵ میلیارد فوت مربع برسد. بنابراین کاملاً مشخص است که ابعاد این بحران تا چه میزان بزرگ و فراگیر است.

در آمریکا تلاش های زیادی برای مقابله با این بحران فزاینده انجام شده است اما در بین همه آن ها ایالت کالیفرنیا در این میان پیشتاز است و سیاست های بسیار خوبی را برای افزایش میزان بازیافت کفپوش های نساجی تا سال ۲۰۲۰ به دو برابر میزان فعلی در پیش گرفته است و در حال حاضر خود را به عنوان یک الگو در بین سایر ایالت های آمریکا مطرح کرده است.

ایالت کالیفرنیا که از موفق ترین ایالت های آمریکا در بخش بازیافت فرش به شمار می رود تا سال ۲۰۲۰ میزان بازیافت فرش در این ایالت را به ۲۵ درصد افزایش خواهد داد. اما این طرح ها مخالفانی نیز داشته و عده ای از کارشناسان عقیده دارند این کار باعث تحمیل صدها میلیون دلار هزینه به شرکت ها و مصرف کنندگان می شود. انتظار می رود در صورت اجرایی قوانین جدید بازیافت فرش در کالیفرنیا قیمت فرش تا یک دلار در هر یارد افزایش یابد که مسلماً خوشایند نیست.

طبق قوانین جدید شرکت هایی که نتوانند تائیدیه های لازم قانونی را از ایالت کالیفرنیا دریافت کنند نمی توانند محصولات خود را چه مستقیم و چه از طریق سایر فروشگاه ها و توزیع کنندگان در این ایالت به فروش برسانند و عملاً بازار ۴۰ میلیون نفری کالیفرنیا را از دست می دهند و به ازای هر روز تاخیر در ارائه اسناد و مدارک ۱۰ هزار دلار جریمه می شوند.
برخی از شرکت های بزرگ مانند Mohawk نیز مخالف این قانون هستند و اعتقاد دارند اجرای این طرح فروش فرش آن ها را به شدت کاهش می دهد.

در بین این سیاست ها مواردی همچون تولید طبق استانداردهای روز، شفاف سازی مواد به کار رفته در فرش، افزایش تعداد و حجم انبارهای جمع آوری فرش ها و موکت های کهنه در سراسر ایالت کالیفرنیا و تلاش برای طراحی و نوآوری در تولید فرش های سالمتر و حاوی مواد شیمیایی و سمی کمتر دیده می شود. کارشناسان اعتقاد دارند این فرمولی است که جواب می دهد و می تواند با یک استراتژی هم جانبه و دقیق در کنار ارتقاء سلامت جامعه به موارد دیگری همچون کسب درآمد بسیار بالا و سودهای نجومی که در صنعت بازیافت فرش وجود دارد دست یافت.

در واقع به نظر می رسد اولین کسانی که از این سیاست های کلان استقبال خواهند کرد خود شرکت های تولیدکننده فرش هستند چرا که با این روش می توانند سود حاصل از بازیافت محصولات خود را خودشان جمع آوری کنند و در واقع به سودهای کلان بیشتری دست پیدا می کنند.

به طور مثال شرکت SHAW CARPET که بزرگترین تولیدکننده کفپوش و سردمدار تولید کفپوش های نساجی در دنیا به شمار می رود در بخش بازیافت محصولات خود نیز پیشقدم بوده است.
این شرکت مزایای بازیافت فرش را اینگونه برمی شمرد:
– کاهش وابستگی نسل آینده به منابع نفتی و گازی
– گسترش فرهنگ مدیریت زباله و بازیافت
– فراهم کردن زمینه برای یک بازار با ثبات در بخش فرش و کفپوش
– ایجاد هزاران شغل جدید
– کمک به محیط زیست و طبیعت محل زندگی مان
– کمک به حل مشکل محل های دفن زباله در جهان

Shaw Carpet، یک نمونه ایده آل برای تولیدکنندگان فرش در جهان !
شرکت معظم Shaw Carpet آمریکا را می توان یک نمونه کامل و بی نظیر در چرخه تولید، طراحی و بازیافت فرش دانست. این گروه صنعتی با سرمایه گذاری های بسیار قابل توجه در این صنعت چرخه کامل تولید و بازیافت را ایجاد کرده است.

در این مقاله نمی خواهیم به بخش های تولید و طراحی فرش در این شرکت بپردازیم و تنها به حلقه بازیافت آن اشاره می کنیم. پس از اینکه شما تصمیم می گیرید فرش کهنه خود را عوض کنید، شرکت Shaw Carpet آنرا از شما تحویل می گیرد. اگر مشتری فرش از برند Shaw خریداری کرده باشد یک فرش نو دریافت خواهد کرد و گرنه می تواند آنرا به Shaw بفروشد و یا به رایگان برای بازیافت واگذار کند. این فرش بعد از جمع آوری به مرکز جمع آوری وارد می شود. پس از دسته بندی و سورت شدن نوع الیاف به بخش بازیافت ارسال می شود. نخ بازیافتی در پروسه تولید فرش قرار می گیرد، تولید و تکمیل می شود و دوباره زیر پای شما در محیط کار یا منزل پهن می شود. این شیوه کاری Shaw هم اکنون مورد توجه و الگو برداری برخی دیگر از کارخانجات فرش در آمریکا قرار گرفته است.

طبق قوانین جدید آمریکا تولیدکنندگان بزرگ فرش مجبور هستند چنین تاسیساتی را راه اندازی کنند. در این پروژه که Shaw نام آنرا “تولید مبدا به مبدا فرش” گذاشته است فرش هایی که امروز زیر پای ماست فردا می تواند جای دیگری پهن باشد و این کار می تواند به یک چرخه بی نهایت تبدیل شود بدون اینکه حتی یک تخته فرش به محل های دفن زباله برده شود و مضرات بی شماری را برای چرخه اقتصاد، بازار کفپوش و البته مهم تر از همه محیط زیست ما ایجاد کند.

مساله توجه به حذف مواد شیمیایی در فرش های ماشینی وقتی صحبت از کودکان و خردسالان به میان می آید به شدت مهم تر خواهد بود چرا که تاثیر مواد شیمیایی و خطرناک در کودکان و نوزادان به مراتب شدیدتر و آسیب زننده تر ست و حتی می تواند در تغییر نسل ها در آینده تاثیر مخربی داشته باشد. این امر به ویژه در کشورهای مانند ایران که فرهنگ نشستن روی فرش و دراز کشیدن و سپری کردن ساعاتی از روز بر روی فرش وجود دارد حساس تر هم می شود چرا که دست و پا و پوست بدن کودک در طول روز ساعت ها در تماس مستقیم با فرش می باشد.

تلنگر: نحوه برخورد با مسائل را یاد بگیریم!
شاید در کشور ایران روش های کار و زندگی و فرهنگ کار ی و اجتماعیمان با کشورهای دیگر تا حدودی تفاوت داشته باشد اما به جرات می توان گفت نحوه برخورد ما با مشکلات و موانع و روش های ما برای حل آن ها واقعاً با دنیا تفاوت اساسی دارد. متاسفانه در کشور ما راحت ترین راه برای حل مساله پاک کردن آن است!! در زمینه فرش ماشینی و خطرات آن بر کسی پوشیده نیست که اغلب موسسه های سلامت بین المللی و سازمان های مرتبط در حال بررسی راه حل هایی برای کاهش خطرات آن هستند، نظیر موسسه استاندارد اکوتکس اتریش که در کنار همه استانداردهای نساجی که تدوین کرده است در زمینه فرش ماشینی و کفپوش های نساجی نیز تحقیقات زیادی انجام داده است و استانداردی را در این زمینه تدوین کرده است که اگر تولیدکننده ای موفق به اخذ آن و نصب آن بر روی فرش خود شود نشاندهنده این است که این فرش کاملا پایدار و سلامت است و در پروسه تولید آن و مواد شیمیایی آن هیچ گونه مواد شیمیایی خطرناک برای انسان و محیط زیست وجود ندارد، و یا در آمریکا و انگلیس برای مقابله با خطرات و تهدیدهای موجود موسسه های تحقیقاتی و عملیاتی برای تولید سالم و افزایش بازیافت راه اندازی کرده اند، اما در کشور ما وقتی از آسیب و خطرات احتمالی این صنعت حرف می زنیم سریعاً می خواهند گارد بگیرند و به ویژه فعالان فرش دستباف با متهم ساختن تولید فرش ماشینی در ایران ریشه به تیشه آن بزنند و بدون در نظر گرفتن تولید و اشتغال و نگاه جهانی به این صنعت آن را به طور کامل نابود کنند.
پس بهتر است ما هم کمی منطقی و با استاندارد های جهانی و نه استانداردهای وطنی به مسائل نگاه کنیم و با قبول اینکه جامعه امروز نیاز به تولید انبوه فرش و کفپوش ارزان قیمت و با تنوع بسیار بالا را دارد به جای اینکه تولید فرش ماشینی را زیر سوال ببریم به فکر راه حل های آن باشیم.

نکته: ما در مجله کهن به کرات سعی کرده ایم توجه تولیدکنندگان و فعالان صنعت فرش را به این موضوع که تولید فرش ماشینی غیر استاندارد می تواند خطرات زیادی را برای سلامت ما، کودکان و محیط زیست داشته باشد، جلب نمائیم اما همواره از سوی تولیدکنندگان و فعالان فرش دستباف این مطالب به سرعت موردسوء استفاده قرار گرفته و جنجال های زیادی به راه انداخته است. باید گفت که این روش حل مساله در ایران به دلیل نگاه پلیسی و امنیتی به همه چیز باعث شده است که بسیاری از مشکلات اجتماعی و اقتصادی و فرهنگی به دلیل ترس از جنجال و پاک شدن کلی صورت مساله همیشه سربسته بماند و چون دیالوگی درباره آن در جامعه شکل نمی گیرد همواره در نطفه خفه شده و مشکلات بزرگ تر و بزرگ تر می شود که نمونه های آن را به وضوح می توان در مسائلی مانند فساد مالی، اختلاس ها، عدم شفافیت مالی مسئولین با مردم، رانت ها، مسائل دینی و مذهبی و … مشاهده کرد. اما متاسفانه و یا خوشبختانه مجله کهن یک مجله تخصصی در صنعت نساجی و فرش است و نه حوصله ای برای پرداختن به مسائل اجتماعی و فرهنگی دارد و نه مجالی. بنابراین بهتر است به همان بحث خودمان برگردیم!

در حال حاضر به دلیل اینکه وجود مواد سمی و مضر در فرش پروسه بازیافت آن را با مشکل مواجه کرده صنعت فرش ماشینی دارای یک چرخه کامل تولید، مصرف و بازیافت نیست و تنها کمتر از ۱۰ درصد مواد اولیه وارد شده به این صنعت به چرخه تولید باز می گردد.

اگر یک چرخه نرمال در طبیعت را در نظر بگیریم می بینیم که همه چیز در طبیعت بی نقص رفتار می کند و تمام تلاش این است که به این نحوه رفتار طبیعت نزدیک تر شویم. مثلاً وقتی یک گیاه با جذب آب و مواد مغذی از خاک تغذیه می کنند و سر از خاک بیرون می آورند در مرحله بعد خوراک پرندگان، دام و یا انسان می شوند و مجدداً تبدیل به خاک می شود. اما چطور می شود از این الگو در صنعت فرش ماشینی استفاده کرد؟ این سوالی است که ذهن بسیاری از فعالان و متفکران نساجی را به خود مشغول کرده و حتی منجر به ایجاد بسیاری از شرکت های جدید در این حوزه شده است.

به نظر می رسد تا ده سال آینده تولیدکنندگانی که نتوانند تولیدات خود را از هرگونه مواد شیمیایی مضر و خطرناک پاک کنند با خطر نابودی روبرو خواهند شد چرا که با افرایش سطح دانش مصرف کنندگان و همگانی شدن لیبل های گرین (Green) که نشاندهنده تولید سبز یا دوستدار محیط زیست هستند دیگر تولیداتی که فاقد این نشان هستند جایی در بازار در بین خریداران ندارند و یا به شدت سهم بازار آن ها افت می کند و قطعاً قادر به رقابت در بازارهای سطح اول و مهم دنیا نظیر امریکا و اروپا نخواهند بود.

ایران و راه دشوار بازیافت فرش
کشور ما به عنوان یک تولیدکننده فرش ماشینی در جهان شناخته می شود. ظرفیت اسمی بالای ۱۰۰ میلیون مترمربع در کشور این زنگ خطر را برای ما روشن می کند که برای فرش های تولید شده چه فکری کرده ایم؟ آیا همه آن ها را دفن خواهیم کرد؟ یا به روش های غیر استاندارد خواهیم سوزاند و آب و خاک و هوا را آلوده خواهیم کرد.

متاسفانه باید گفت بازیافت فرش ماشینی در ایران به شدت چالش برانگیز است و پیشنهاد می شود دانشجویان، شرکت ها دانش بنیان و نخبگان جوان صنعت نساجی به این حوزه ورود کنند و شرکت هایی که توان مالی مناسبی دارند در این بخش تحقیق و سرمایه گذاری نمایند.

یکی از مشکلات بزرگ بازیافت فرش ماشینی در ایران این است که بیش از ۸۰ درصد فرش های بافته شده از الیاف اکریلیک است که بازیافت آن بسیار دشوار است. (لازم به ذکر است که اغلب فرش های بافته شده در بازارهای آمریکا و اروپا از جنس نایلون و پلی آمید هستند که قابلیت بسیار بالایی برای بازیافت دارند و به سادگی قبل پروسه هستند.)

مورد دیگری که افق بازیافت فرش در ایران را تقریباً تاریک ساخته این است که حدود ۸۵ درصد واحدهای بافندگی فرش ماشینی در ایران کوچک و متوسط هستند و زیر یک میلیون متر مربع در سال تولید دارند و تعداد واحدهای تولیدکننده بزرگ که توان ورود به بخش جمع آوری، انبارسازی، بازیافت و تبدیل فرش های خود را داشته باشند نادر است. هزینه لازم برای راه اندازی یک واحد بازیافت فرش ماشینی بسیار بالا است و نیاز به سرمایه گذاری های کلانی دارد و مساله بعدی قطعاً عدم وجود عزم دولت ها در کشور در این مورد است و دولت و کشور آن قدر درگیر مسائل و مشکلات معیشتی مردم، مشکلات سیاسی، چالش های داخلی و منطقه ای و جهانی هستند که شاید توجه به بازیافت فرش ماشینی و جلوگیری از خطرات فزاینده آن برای آیندگان یک موضوع لوکس و خارج از برنامه باشد.