گره ریشه فرش ایران نقطه آغاز تاریخ فرش است

قالیها و قالیچه‌های رنگارنگی که زینت بخش اغلب خانه‌ها است عموما با پنجه‌های ظریف و هنرمند زنان و مردان جوان گره گره بافته شده و بسیاری از جهانیان در پرتو وجود این صنعت باستانی ظریف، ایران را می‌شناسد.

به گزارش سرویس اقتصادی باشگاه خبرنگاران، فرش ایرانی از نمادهای بارز فرهنگ و هویت ایرانی، سرآمد فرش های جهانی است؛ گذشته از صنعت فرش که امروز به یکی از اهرم های قوی بازرگانی کشور تبدیل شده، این هنر کارکرد فرهنگی نیز به خود گرفته است.

طرح های و نقش های فرش ایرانی از سویی نشانگر دوره ویژه تاریخی و از سوی دیگر نمایانگر فرهنگ بافندگان آن در مناطق مختلف ایرانی است.

قدیمی ترین فرش جهان

شواحد حاکی از آن است که فرش برای مقاصد صرفا کاربردی نظیر حفاظت خانه روستاییان از سرما و نم به وجود آمد و کم کم راه خود را به عنوان یک اثر زینتی و نشانه ای از تحول در خانه های اشراف و اعیان بازکرد.

اولین نشانه های کاربرد فرش به عنوان یک اثر زیستی مربوط به حدود ۸۰۰ سال قبل از میلاد می باشد. دوره ی شکوفایی هنر فرشبافی در ایران ، مقارن با حکومت صفویان(قرن۱۶-۱۵ میلادی) و به خصوص دوران شاه طهماسب و شاه عباس می باشد .

تحول عمده صنعت فرشبافی در قرون ۱۴ و ۱۵ میلادی در ایران و ترکیه آغاز شد و سپس دامنه آن در قرن شانزدهم به هند و در قرن هفدهم میلادی به چین رسید .

***تبریز قدیمی ترین مرکز تولید فرش ایرانی است

اگرچه قالیبافی در ایران یک هنر ملی است و به شهر و نقطه خاصی از کشور محدود نمی شود، اما برخی شهر های کشور به مراکز فرش ایرانی شهرت دارند.

تبریز از سال ۱۵۰۰ تا ۱۵۵۰ میلادی ، کاشان از سال ۱۵۲۵ تا ۱۶۵۰ میلادی و کرمان از سال ۱۶۰۰ تا ۱۶۵۰ میلادی به مراکز فرش ایرانی تبدیل شدند.

امروز فرشهایی از این دوره ها در موزه های بزرگ جهان از جمله موزه هنر های زیبای بوستون، موزه ویکتوریا و البرت لندن، موزه لس آنجلس، موزه هنرهای کاربردی وین، موزه لوور فرانسه، موزه استکهلم و بسیاری از موزه های بزرگ جهان نگهداری می شوند.

**قالی با ترانه قالیباف جان می گیرد

یکی از آیین های بسیار مشهور در میان قالیبافان آوازخواندن هنگام بافت فرش می باشد. وزن و آهنگی این ترانه با گره زدن بر تارها هماهنگی دارد به طوری که هجاهای آواز با سرعت گره ها تنظیم می شود.

**فرش اردبیل نسخه اصلی فرش های ایرانی است

شاید معروف ترین فرش جهان، فرش اردبیل باشد که در موزه ویکتوریا و آلبرت در شهر لندن نگهداری می شود. این فرش از این جهت مشهور است که از روی آن نسخه برداری های بسیار متعددی انجام شده، به طوی که امروز در بسیاری از منازل، فرشهایی با طرح فرش اردبیل دیده می شود.

 

فرش اردبیل، معروفترین فرش جهان، موزه ویکتوریا

نمونه نسخه برداری شده از این فرش در منزل نخست وزیر انگلیس دیوید کامرون وجود دارد و آدولف هیتلر نیز نمونه ای از آن را در دفتر کار خود در برلین داشت.

این فرش و جفت آن که در موزه ای در لس آنجلس نگهداری می شود، در دوران شاه طهماسب صفوی(حدود سال ۱۵۴۰ میلادی)، بافته شدند.

فرش اردبیل توسط هنرمندی بنام مسدوک کاشانی، برای پوشش صحن آرامگاهی در شهر اردبیل بافته شده است.

از قطعات یکی از این فرش ها برای مرمت دیگری استفاده شده است. به همین جهت، نسخه موجود در شهر لندن نمونه کامل تری می باشد.

این فرش دارای تقارن مرکزی بوده و دقت به کار رفته در بافت، آن را در زمره ی یکی از بی نظیرترین آثار هنری در آورده است.

این اثر منحصر به فرد دارای حدود ۵۰ گره در هر سانتی متر مربع است و در زمره فرش هایی است که به نام ترنجی خوانده می شوند. در هر طرف قسمت میانی این فرش یک چراغ بافته شده، که یک چراغ کوچک تر از دیگری است.

بافنده این فرش در نظر داشته، که فرش اردبیل در صحن یک آرامگاه استفاده می شود، به همین جهت چراغی را که در طرفی که عموم مردم در آن می نشسته اند کوچکتر بافته است و کسی که بر روی این فرش نشسته است، ابعاد دو چراغ را هماهنگ می بیند.

شواهد حاکی از آن است که این فرش ها از آرامگاه شیخ صفی الدین اردبیلی و شاه اسماعیل صفوی به موزه های مذکور انتقال داده شده اند. فرش اردبیل دارای ابعاد ۵.۳۴*۱۱.۵۲ متر مربع بوده و از ریز بافت ترین فرشهای به جا مانده از دوره ی صفوی به شمار می روند.

بر اساس این گزارش در سال ۱۳۵۷ کارشناسان سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری تصمیم به بازبافت قالی بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی گرفتند که کار مطالعه فرش اصلی در لندن توسط متخصصان ایرانی و خارجی شروع و شناسنامه علمی آن شامل مشخصات فنی ، تعداد و نوع گره ها ، نوع چله ،ابعاد و رنگ ها به دقت بررسی و تهیه شد.

طراحی این فرش توسط استاد قره باغی انجام گرفت و بازبافت آن توسط بافنده های معتبر ایران و تحت نظارت شورای عالی نظارت شروع و در سال ۸۲ به اتمام رسید.

فرش بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی که در بعضی از کتابهای معتبر ایرانی و خارجی به نام قالی مسجد اردبیل از آن یاد شده، از سوی روزنامه ساندی تایمز در فهرست ۵۰ شاهکار هنری برگزیده جهان، درجایگاه بیست و نهم قرار گرفت.

***فرش نفیس ایران زینت بخش سازمان ملل است

فرش نفیس ایران با مساحت ۲۵ متر مربع، حاصل ۱۰ سال تلاش استاد محمد صیرفیان هنرمند اصفهانی و یکی از اساتید بنام هنر فرش ایران است.

شعر معروف سعدی شاعر بزرگ ایرانی “بنی آدم اعضای یک دیگرند که در آفرینش زیک گوهرند” با طلای ناب در وسط این اثر هنری نقش بسته است و ترجمه انگلیسی این شعر نیز توسط نمایندگان دائم کشورمان تهیه و در کنار فرش نصب گردیده تا هر بیننده ای را مبهوت عظمت فرهنگ و تمدن ایران و خرد و حکمت ایرانیان نماید.

فرش نفیس ایران دارای طرح و نقشه ای منحصر به فرد بوده و در هر سانتی متر آن ۲۰۰ گره (۲۰۴ خفت) وجود دارد. خفت ها همه یک جفتی است و با دست گره خورده، رنگ به کار رفته در آن نیز گیاهی است و در مقابل نور افتاب ثابت می ماند و به مرور زمان جذابتر می می شود.