گره کور اشتغال صنعتی در سال ۹۰

سهم صنعت از اشتغال آفرینی در سال ۹۰ تا چه میزان محقق شد؟ این سوالی است که مسوولان مربوطه وزارت صنعت، معدن و تجارت در مورد آن سکوت اختیار کرده اند.

در آغاز سال جاری مسوولان در حالی وعده ایجاد ۵/۲ میلیون فرصت شغل را دادند که با نزدیک شدن به روزهای پایانی سال جاری آمار اعلام شده از سوی وزارت صنعت، معدن و تجارت از ایجاد تنها حدود ۷۳ هزار شغل در بخش صنعت در هشت ماه سال جاری حکایت دارد.

بر اساس پیش بینی صورت گرفته سهم بخش صنعت از مجموع ۵/۲ میلیون فرصت شغلی، برابر با ۵۰۰ هزار فرصت شغلی بوده که با توجه به آمار اعلام شده، می توان گفت تنها ۶/۱۴ درصد از وعده داده شده در بخش صنعت محقق شده است.

اگر چه کل آمار اشتغال ایجاد شده در سال جاری هنوز از سوی دولت اعلام نشده، اما آمار هشت ماه ابتدای سال نشانگر تحقق سه درصد از کل اشتغال وعده داده شده در بخش صنعت است.

مهدی غضنفری پیش از اینکه تصدی وزارتخانه جدید ادغامی را بر عهده گیرد، سهم بخش صنعت و معدن را در برنامه اشتغال سال جاری حدود ۱۶ درصد، معادل ۴۰۰ هزار فرصت شغلی اعلام کرده بود. رقمی که اواخر تیر ماه سال جاری به ۳۰۰ هزار فرصت شغلی معادل ۱۲ درصد کاهش یافت. با این حال مسعود موحدی، قائم مقام وزیر در امور کسب و کار که در روزهای پایانی سال جاری سکوت اختیار کرده و از کمیت و کیفیت اشتغال آفرینی خبری نمی دهد، سهم وزارت صنعت، معدن و تجارت را از برنامه ایجاد ۵/۲ میلیون شغل، ۵۱۰ هزار شغل اعلام کرده بود. با این شرایط سهم بخش صنعت به حدود ۴/۲۰ درصد از کل اشتغال جدید می رسد که با توجه به آمار اعلام شده از سوی وزارت صنعت، معدن و تجارت می توان گفت این بخش تا تحقق وعده داده شده فاصله بسیار دارد.

ایجاد شغل پایدار در اولویت

اگر چه رشد کمی ایجاد اشتغال از سوی مسوولان مورد توجه قرار گرفته، اما برخی از کارشناسان صنعتی معتقدند که ایجاد اشتغال پایدار باید جایگزین رشد کمی شود. به گفته کارشناسان و فعالان صنعتی در نظر گرفتن شغل های ساعتی یا قراردادهای کوتاه مدت در آمار رشد، روشی نادرست است که دولت در آمار سالانه و ماهانه به آن استناد می کند.

از سوی دیگر به گفته کارشناسان اقتصادی برای تحقق برنامه اشتغال، بخش صنعت باید شاهد تحول در سرمایه گذاری باشد، اما در حالی که در حال حاضر بانک ها سیاست انقباضی در قبال واحدهای تولیدی در پیش گرفته اند که این امر، رکود بیش از پیش واحدهای تولیدی را به همراه داشته است.

علاوه بر موارد مذکور کارشناسان با اشاره به افزایش ظرفیت خالی، کمبود نقدینگی، کاهش تولید، افزایش قیمت تمام شده و مشکلات به وجود آمده در مسیر تامین مواد اولیه بخش تولید، معتقدند که حفظ اشتغال موجود مهم تر از ایجاد فرصت شغلی جدید است.

ابهام در تحقق ۵۰۰ هزار شغل

علاوه بر ایجاد شغل پایدار در برابر رشد کمی، کارشناسان و فعالان صنعتی تحقق رقم مذکور را دور از ذهن می دانند. به گفته آنها طی ماه های اخیر تعداد قابل توجهی از کارخانه های کوچک تعطیل شده اند و در نتیجه بسیاری از کارگران شغل خود را از دست داده اند. البته آمار رسمی در این مورد وجود ندارد، اما کاهش تولید در واحدهای کوچک می تواند گویای این واقعیت باشد.

مشکل دیگر در ایجاد ۵۰۰ هزار شغل وعده داده شده که کارشناسان به آن اشاره می کنند مسائل و چالش های اخیر در زمینه تولید و تجارت در کشور است. به گفته کارشناسان از زمانی که اختلاس بزرگ در کشور روی داده است، بانک ها با اتخاذ سیاست های انقباضی در ارائه تسهیلات به صنایع کوچک و بزرگ تعلل می کنند و از سوی دیگر سیاست های نامشخص و فقدان استراتژی صنعتی نیز موجب شده تا ایجاد ۵۰۰ هزار فرصت شغلی در هاله ای از ابهام قرار گیرد.

به موارد مذکور نامشخص بودن سهم بخش خصوصی و دولتی از رقم پیش بینی شده را نیز باید افزود.

در صورتی که پای بخش دولتی در این خصوص به میان آید، این امیدواری تقویت می شود که بخشی از مشکلات برای تحقق ۵۰۰ هزار فرصت شغلی از بین خواهد رفت؛ اما بخش خصوصی نیز پیش شرط هایی دارد که کماکان نادیده گرفته می شود اگر چه رضا فاطمی امین، معاون برنامه ریزی و هماهنگی وزارت صنعت، معدن و تجارت معتقد است، برنامه ایجاد ۵۰۰ هزار شغل جدید قرار نیست از سوی دولت اجرایی شود و این مشاغل از طریق سرمایه گذاری های بخش خصوصی باید به عرصه ظهور برسد. به گفته فاطمی امین اولویت دولت با طرح های نیمه تمام و توسعه صنایعی است که سرانه اشتغال کمتری را در بر می گیرد. حال باید دید که دولت برای تحقق رقم مذکور چگونه به میدان خواهد آمد و به مطالبات بخش خصوصی پاسخ می دهد یا نه؟

ایجاد ۷۳ هزار فرصت شغلی

براساس آمار مقدماتی وزارت صنعت، معدن و تجارت در هشت ماهه سال ۱۳۹۰ میزان اشتغال صنعتی ایجاد شده براساس پروانه های بهره برداری صادره با افزایش ۹/۲ درصدی نسبت به سال قبل به ۷۲ هزار و ۸۶۳ نفر رسید.

همین آمار بیانگر این است که طی هشت ماهه امسال تعداد شغل های صنعتی ایجاد شده در ۱۹ استان کشور شامل استان های آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی، ایلام، بوشهر، چهار محال و بختیاری، زنجان، سیستان و بلوچستان، کرمان، کهکیلویه و بویر احمد، گیلان، لرستان، مازندران، مرکزی، هرمزگان، همدان، قزوین، خراسان شمالی، خراسان جنوبی و البرز در مقایسه با مدت مشابه در سال گذشته کاهش یافته است.

این در حالی است که تعداد شغل های صنعتی ایجاد شده در ۱۲ استان شامل استان های اصفهان، تهران، خراسان رضوی، خوزستان، سمنان، فارس، کردستان، مازندران، یزد، اردبیل، قم و گلستان افزایش نشان می دهد.

از سوی دیگر اگر سهم اشتغال آفرینی را در نظر بگیریم، اشتغال در استان های ایلام به میزان ۸/۷۴ درصد، چهارمحال و بختیاری به میزان ۵۹ درصد، کرمان به میزان ۷۷ درصد، کهکیلویه و بویر احمد به میزان ۵۷ درصد و هرمزگان نیز به میزان ۵/۷۳ درصد تحقق نیافته است.

بیشترین رشد اشتغال صنعتی ایجاد شده نیز مربوط به استان های خراسان رضوی به میزان ۵۷ درصد، اردبیل به میزان ۲۷۵ درصد و قم به میزان ۱۰۳ درصد بوده است.

واحد های صنعتی استان تهران، خراسان رضوی و اصفهان با سهمی به ترتیب معادل ۳۷/۱۳، ۹/۱۰ و ۷۷/۹ درصد بیشترین سهم را در ایجاد اشتغال در مدت زمان یادشده به خود اختصاص داده اند. به عبارت دیگر، حدود یک سوم از اشتغال ایجاد شده در بخش صنعت و معدن کشور مربوط به این سه استان بوده است.