گزارشی از گرایش جوانان به لباس های سنتی در ایران

 

نقشه های سنتی ایران بر تن جامه های مدرن

 ‌»دوش دیدم که ملائک در میخانه زدند…»،«که عشق آسان نمود اول…»،«خونین شهر، شهر خون آزاد شد»،« ه» ، خلیج فارس، تهران، میهن، تصویر آوینی و همت و چمران و شاعرانی چون شاملو و فروغ و سپهری و… ، علم و کتل، پنجه پنج تن،نقش اسکناس ده تومانی و نقوش اسلیمی و نقشه های فرش و… شاید مفاهیم بی ربط و منفکی به نظر بیایند اما هر یک به تنهایی نقطه ای است پر رنگ در تاریخ و فرهنگ این کشور که به نوعی آن ها را  برای عموم مشترک ساخته است. اشتراکی که نوعی وحدت سلیقه یا رویه برای انتخاب این تصاویر، اسامی و ابیات به عنوان تزیین لباس ها و تن پوش های مردم ایجاد کرده است.

لباس هایی با نقوش اسلیمی فرش

چند سالی است که طراحان جوان ایرانی در داخل و خارج از کشور اقدام به ارائه  پوشاک و زیورآلاتی کرده اند که ریشه در سنت ها و ارزش ها و باورداشت های دینی و فرهنگی ما دارد. اغلب این گروه ها با عناوین یا برندهایی فعالیت می کنند که اغلب ایرانی  اند و در پس هر یک از آن ها تاریخچه ای وجود دارد که خود گواه بر ماهیت ملی و فرهنگی آن هاست.  ترنج، خاتون، سوماش، تن درست، سنجاقک، آپامه، سیب، نیمانی و … همگی برندهایی نو ولی اثر گذار بر صنعت پوشاک و نساجی  ایران خواهند بود. اغلب این طراحان، جوانانی هستند که در  رشته های هنری چون گرافیک،طراحی پارچه و دوخت و نقاشی و … فارق التحصیل شده اند و با اتکا به هنر و  خلاقیت خود چنین طرح هایی را به بازار تشنه و نیازمند ایران عرضه کرده اند. نیما بهنود نخستین طراحی است که به این عرصه وارد شد، او تحت تاثیر خط- نقاشی های حسین زنده رودی به این عرصه قدم گذاشت. او با بهره گیری از مهرهای قدیمی و متون خطی به جا مانده از گذشته و تصاویر شاعران و هنرمندان و  صفحات تاریخی  روزنامه هایی همچون کیهان و اطلاعات و آثار هنرمندان مکتب سقاخانه ـ که رویکردی نو به سنت ها و آیین های ایرانی دارد و در دوران تسلط هنر مدرن این مفاهیم را به عرصه هنرهای تجسمی بازگرداند ـ لباس هایی را به بازار آمریکا و جهان عرضه کرد و آن ها را با  غنای فرهنگی ایران  آشنا کرد.

طراح برند سیب نیز یکی از زنان جوان ایرانی است که با اتکا به داستان های کهن فارسی و نقوش اسلیمی فرش ها و نقاشی های قدیمی لباس های خود را طراحی می کند.اغلب مانتو ها و پیراهن های زنانه ای که او طراحی کرده راوی داستانی کهن است که می تواند ما را به عمق تاریخ ببرد و در عین قدمت زیبایی چشم نواز دارد. علاوه بر این دو برندهای بسیاری با این شیوه  و خط مشی در کشور فعالیت می کنند که طرح های آن ها و لباس های عرضه شده توسط آن ها توان حضور در بازارهای جهانی و پاسخگویی به نیازهای جامعه جهانی را دارد. علاوه بر برند های ایرانی مذکور برخی از برندهای اروپایی نیز به عناصر هنری موجود در فرهنگ و هند ایران توجه دارند و بر مبنای آن مجموعه هایی را به بازار عرضه کرده اند. یکی از این برندها «هرمس» است که مجموعه زمستانه۲۰۱۳ خود را با الهام از فرش تبریز طراحی کرد و به شدت مورد تشویق و تمجید منتقدان مجلات مد قرار گرفت.

یکی دیگر از انواع پوشاک که با الهام از فرش ها و جاجیم های قدیمی تولید و عرضه می شود؛ کیف ها و کفش هایی است که این روزها در ایران و در سایزها، اندازه های کوچک و بزرگ و طرح هایی متنوع تولید می شوند و می توان آن ها را در دست و پای هر کسی از هر گروه سنی دید و آن را نخستین خرید یک توریست خارجی در ایران دانست.  

مد ایرانی و بازار جهانی  

علل تمایل عمومی به این نوع از پوشاک را  می توان در ریشه های سنتی دانست که فصل مشترک جامعه ایران است و نسل به نسل به ما منتقل شده؛ علاوه بر آن تنوع رنگ و توجه به نیاز عمومی چیزی که در ایام قدیم شاهد آن بودیم و امروز تنها در نقشه فرش ها شاهد آن هستیم در طراحی این لباس ها بازیابی شده است و به دلیل تمایل عمومی به رنگ های شاد و شورانگیز این لباس ها مورد استقبال عمومی واقع شده است. توسعه پوشاک و برندهای داخلی و استقبال جوانان از آن ها را می توان نشانه ای از اهمیت آن ها در جامعه و لزوم توجه مسئولان به این نیاز عمومی دانست. چراکه این محصولات ماحصل خلاقیت جوانانی است که سال ها در این جامعه رشد و نمو یافتند و این نوع از پوشش را به انواع مرسوم و کسالت باری که بدون هیچ پژوهشی و سال های متمادی از سوی نهاد های مسئول همچون مدرسه به جامعه تحمیل شده بود، ترجیح می دهند. به علاوه به نظر می رسد مد و زیبایی دیگر در جامعه امری مذموم به شمار نمی رود، بنابراین؛ می توان این  نوع از پوشاک را که دارای غنای فرهنگی و خاستگاه مردمی و دورنی است را مد اخیر جامعه ایران معرفی کرد. مدی که بومی است و پتانسیل ورود به بازارهانی جهانی را دارد. هماهنگونه که فرش ایرانی توانست مخاطب غربی خود را بیابد و به بازار های جهانی راه یابد و علاوه بر ترویج مد ایرانی فرهنگ و تاریخ ایرانی را ترویج دهد؛ پدیده ای که امروز برندهایی چون نیمانی ـ وجود شناسنامه همراه با لباس که ایده ی  طراحی آن را شرح می دهد ـ و هرمس و… در بازار جهانی انجام می دهند.   

ایران می تواند در بازار جهانی پوشاک و نساجی راهی را برود که کشورهایی چون ترکیه رفته است با این تفاوت که می تواند چیزی را به بازار عرضه کند تنها لباس نیست؛  یک فرهنگ و آیین است.

تولید لباس سنتی؛ توسعه صادرات غرنفتی

با وجود محدودیت های مذهبی موجود در جامعه ایران هنرمندان و طراحان ایرانی دست کم توانستند در شهرهای بزرگ کشور جمعیت کثیری از مصرف کنندگان پوشاک را جلب و  درآمد نسبتا بالایی از این طریق کسب کنند. حضور موفق طراحان و برندهای ایرانی در کشورهایی چون آلمان و آمریکا و در مراسم های مد فصلی و معرفی محصولات سنتی نشان پذیرش این محصول در بازار جهانی و مصرفی امروز دارد؛ به گونه ای که با حمایت مسئولین امر از این کارآفرینان جوان،هنرمند و خلاق می توان حجم صادرات غیرنفتی را افزایش داد و بدین وسیله ارزش افزوده تولید پوشاک و نساجی و درآمدهای غیرنفتی را در کشور افزایش داد. یکی از بازارهای هدف ایران می تواند کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس باشند که به سبب وجود ریشه های دینی مشترک خریدار خوبی برای محصولات ما محصوب می شوند. کشورهایی چون تاجیکستان، افغانستان، هند، آذربایجان و ارمنستان و گرجستان نیز به دلیل مقاربت های فرهنگی که از زمان حکومت ایران بر آن ها باقی مانده است می توانند بازار خوبی برای محصولات ایرانی باشند.

باید خاطر نشان کرد توجه به این پیامدهای اقتصادی این فعالیت و حرفه هنری همواره مثبت خواهد بود، چرا که به افزایش نیروی اجتماعی شاغل، افزایش گردش اقتصادی،کاهش واردات، توسعه صادرات غیر نفتی و احیای صنعت نساجی به عنوان یک صنعت مادر می شود.

منبع : شماره ۲۷ مجله کهن

تلفن اشتراک : ۷۷۲۴۵۷۸۰-۰۲۱