گزارش مکتوب… واکاوی مشکلات تولید فرش چهارمحال و بختیاری

چهارمحال و بختیاری به عنوان یکی از استان های صاحب سبک در صنعت فرش کشور قلمداد می شود؛ صنعت فرش دستباف در این استان از نظر ارزش افزوده، اشتغالزایی و حجم سرمایه گذاری دارای سومین جایگاه پس از کشاورزی و دامپروری است.

فرش های دستبافت استان چهار محال و بختیاری در چهار سبک بختیاری ، یلمه ، نـاییــنی و گبه تولیدمی شود که ۸۰ درصد آن از طریق پایانه صادراتی استانهای تهران، تبریز و اصفهان به کشورهای عربی حوزه خلیج فارس، آمریکا، چین و برخی کشورهای اروپایی صادر می شود.
در چهارمحال و بختیاری ۱۰۴ هزار بافنده بر روی ۵۲ دار قالی فعالیت می کنند و سالانه حدود ۲۰۸ هزار متر مربع فرش دستبافت تولید می کنند.

رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت چهارمحال و بختیاری می گوید: ۸ تعاونی فرش دستبافت روستایی در قالب یک اتحادیه، دو تعاونی شهری در شهرستان های مختلف و مدیریت شرکت سهامی فرش ایران در این استان مشغول به کارند که در قالب این اتحادیه ها بیش از ۵۲ هزار نفر ساماندهی شده اند.

رحمان کرمی می افزاید: چهارمحال و بختیاری دارای۶۰ واحد تولید متمرکز و نیمه متمرکز فرش و قریب به ۴۰ فروشنده قالی است و نخستین انجمن فارغ التحصیلان و انجمن طراحان فرش دستبافت کشور را راه اندازی کرده است؛ با این حال، نبود نظام حمایتی جامع و مناسب برای بافندگان فرش، کمبود نقدینگی و نظام سنتی تولید، خرید و صادرات موجب شده تا صنعت فرش چهارمحال و بختیاری
با مشکلاتی روبرو شود.

مدیرعامل تعاونی فرش روستایی شهرکرد و رئیس اتحادیه فرش استان هم کمبود نقدینگی را از مهمترین مشکلات تولید کنندگان فرش می داند و می گوید: اگرچه قالی چهارمحال و بختیاری دارای اصالت رنگ و نقش است اما قیمت پایین خرید از بافندگان موجب شده تا مردم کمتر بـه ســمت بافت فرش ترغیب شوند.

اسکندر ملک پور می افزاید: نداشتن توان مالی برای تأمین مواد اولیه و عدم حمایت از قالیبافان، نبود گمرک تخصصی صادرات فرش و نبود قانون مدون و ضمانت اجرایی برای صدور شناسنامه فرش دستبافت برای فرش های تولیدی استان از مشکلات صنعت فرش چهارمحال و بختیاری است.

وی نابسامانی های اقتصادی و نوسان قیمت دلار را از دیگر علل رکورد بازار فرش دستبافت می داند و می گوید: از شهریور پارسال قیمت مواد و مصالح فرش با افزایش سه برابری همراه شده است.

رئیس اتحادیه فرش چهارمحال و بختیاری صادرات پشم داخلی کشور و عدم واردات پنبه، پودزیر و روی تار قالی، افزایش تقاضای بازار داخلی به علت تحریم ها، واسطه گری و احتکار مواد قالی را از دیــگر مشکلات قالیبافی در این استان بیان می کند و می گوید: ورود مواد اولیه نامرغوب از دلالان دیگر استانها و استقبال بافندگان از مواد ارزان قیمت در سال های گذشته منجر به تولید فرش با کیفیت پایین شده است.

ملک پور با اشاره به مشکلات بیمه ای قالیبافان هم می گوید: بسیاری از کسانی که از بیمه قالی بافی
بهره مندند، دار قالی ندارند که امسال با بازدیدهای مکرر بازرسان شناسایی شده اند.

وی می افزاید: این افراد برای تداوم بیمه شان به سمت بافت فرش هجوم برده اند که با توجه به ناشی بودن این بافندگان در سال آینده با حجمی از فرش های بی کیفیت و غیر فنی روبرو خواهیم شد.

از سویی فــعالان صنعت فرش و مســئولان چهارمحال و بختیاری تخصصی نبودن گمرک، کمبود نیروی متخصص و کارشناس ارزیاب فرش و فعال نبودن تجارچهارمحال و بختیاری را از مهم ترین علل کم رونق شدن تولید قالی این استان بیان می کنند.

ریاحی یکی از فروشندگان فرش دستباف با بیان اینکه بازار فروش فرش در چهارمحال و بختیاری نیاز به سازماندهی دارد، می گوید: بافندگان، بهای کم فرش های تولیدی خود را چند ماه پس از تحویل به تعاونی ها و مراکز فروش، دریافت می کنند.
وی وجود سودجویان در بازار صنعت فرش چهارمحال و بـختیاری را از دیـگر مشکلات برمی شمرد و
می گویـد: افزایش استقبال متقاضیان برای تهیه نـقشه، دار قالی و مواد اولیه فرش بافی بازار سیاه را به وجود آورده است.

رئیس اداره فرش چهارمحال و بختیاری هم فعال نبودن تجار مطرح در زمینه فرش را از دیگر مـشکلات فرش این استان می داند و می گوید: ضعف بنیه تعاونی های چهارمحال و بختیاری نسبت به تعاونی های دیگر مناطق کشور باعث شده است که تولیدات فرش این استان به طور مستقیم صادر نشود.

علیرضا شیخی می افزاید: همواره فرش های تولیدی این استان از طریق تجار متفرقــه به شیوه های مختلف از شهرها و روستاها جمع آوری و بنام تولیدات سایر استان ها صادر می شود.

مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری چهارمحال و بختیاری هم با بیان این که بسیاری از صنایع دستی این استان از جمله فرش، گلیم، گبه و نمد به صورت چمدانی و به نام استان های دیگر صادر می شود می گوید: نبود صادرکننده مستقیم برای صادرات صنایع دستی و صادر شدن تولیدات هنرمندان از طریق گمرک دیگر استان ها مهم ترین مشکل هنرمندان قالیباف چهارمحال و بختیاری است.

در این میان آنچه مایه نگرانی فعالان صنعت فرش چهارمحال و بختیاری شده و از آن به عنوان تهدیدی برای این هنر – صنعت یاد می شود تطبیق نداشتن تولیدات با نیازهای خریداران در نقاط مختلف جهان است و از آنجا که همه بافندگان فرش در تشکل های موجود عضو نیستند بنابراین با تهیه مواد و مصالح از بازار و بدون کارشناسی علمی و بدون آگاهی از نیاز و سلیقه مشتریان اقدام به تولید فرش می کنند.

به گفته کارشناسان فرش، استفاده از مواد اولیه ارزان قیمت و نامرغوب و همچنین طرح ها و نقشه های تکراری و منسوخ شده و بی توجهی به استفاده از علم روز و فناوری های جدید از جمله مشکلات صنعت فرش دستباف چهارمحال و بختیاری است.
□