گفتگو با حمید زارعی (بخش دوم): مشکل اصلی طراحان مسائل مادی و اخلاقی ست

 

گفتگو با آقای حمید زارعی  – طراحی فرش زارعی

بخش دوم

 

◄مشکلات طراحان فرش چیست؟ و راهکار حل  این مشکلات به نظر شما چیست؟
از جمله مشکلات طراحان فقدان صنف طراحان فرش ماشینی و نداشتن قیمت گذاری متعادل و نبودن مرجعی برای تشخیص اصالت نقشه و پیگیری تخلفات احتمالی در رابطه با آن است ( البته این مورد با ایجاد سامانه ستان تا حدودی مرتفع خواهد شد). اما عمده مشکلات طراحان مسائل مادی و اخلاقی ست. متاسفانه هنرمندان و آثارشان کمتر مورد توجه قرار میگیرند. در این مورد هنرهای دیگر نیز تقریبا به همین گونه است. نداشتن امنیت شغلی و مادی و بدحسابی هایی که در رابطه با دریافت هزینه طرح صورت میگیرد و غیره. یک هنرمند طراح، ایده پرداز است و یک ایده پرداز در جامعه فرش ماشینی درگیر چک و وصولی با صرف وقت وهزار و یک زحمت است. آیا جای تاسف نیست؟ آیا جایگاه هنرمند در این مرتبه است؟ تاریخ ثابت کرده است هرجا هنر و هنرمند مورد بی توجهی قرار گرفته اند آن جامعه فاقد روح گشته و مانند مرده ای متحرک فقط روزمرگی را تجربه می کند. بنده راهکاری برای حل این مشکلات نمی بینم جز بیداری وجدان و احساس و عواطف انسانی. این مهم زمانی بدست خواهد آمد که فرهنگ سازی شود و زیرساختها تغییر نماید. برگزاری کلاس های حرفه ای بازاریابی و آگاه سازی عده ای که سود مالی خود را در گرو ضرر دیگری می بینند و نیز تغییر روش برخی طراحان در جهت برندسازی و حرفه ای بودن و درست کار کردن کمک بسزایی در رشد طراحان و نیزمرتفع شدن بسیاری از مشکلات خواهد کرد.

◄ بنظر شما دولتمردان چه کمکی می توانند در راستای مرتفع شدن مشکلات طراحان فرش انجام دهند؟
دولتمردان در هر جامعه ای می توانند تغییرات مثبت و خوبی را ایجاد نمایند. هم در زمینه حمایت مادی و هم معنوی. از جمله : شناساندن هنرمندان طراح فرش در رسانه ملی و سیاست گزاری در رابطه با ایجاد فضاهای آموزشی حرفه ای توسط هنرمندان بنام طراحی فرش و نیز حمایت از طراحان فرش در احقاق حق آنها در رابطه با سرقت احتمالی آثار آنان.

◄ آیا سلیقه مردم ایران در انتخاب و خرید فرش طی سالهای اخیر تغییری داشته است؟
سلیقه و مد با خلق آثار جدید توسط هنرمندان و همچنین بکار بردن رنگ های جدید که طبق قواعد خاصی انجام می شود دچار دگرگونی خواهد شد. در چند سال اخیر به علت ارائه طرح ها خلاقانه و متفاوت هم رقابت بیشتر شده و هم سلیقه مردم به سمت طرح های جدید سوق گرفته است. همزمان با افزایش شانه در فرش ماشینی طبعا تغییرات زیادی در طرح های متناسب با آن ایجاد شده است که عمدتا به سمت ریزنقش بودن کار پیش رفته است. اما نیاز به تغییرات اساسی تری با حفظ اصالت نقشه فرش ایرانی داریم. اگر بخواهیم مدرنیته را در فرش توضیح دهیم باید قواعد مختص به خودش را رعایت کنیم. و اصالت و ریشه ی کار را مبنای تمام نوآوری ها قرار داده و از دل آن نقشه های بی بدیل و نو با ریشه ایرانی و اصیل ایجاد نماییم. این مهم با تلاش و کوشش در راستای کار حرفه ای و نیز به اشتراک گذاشتن تکنیک ها و مهارت ها و هر آنچه که لازم است تا هنرمند طراح ، طرح بیافریند به نتیجه مطلوبی خواهد رسید. به نظر من در هنرهای کاربردی و صنعتی مانند طراحی فرش ماشینی سلیقه بازار را هنرمندان طراح با احساسی که از درون جامعه دریافت می کنند (که قواعد پیچیده و مختص به خود را دارد) شروع به خلق اثرکرده که اغلب مورد پسند همگان قرار می گیرد.

◄ آیا در طراحی برای فرش های صادراتی تفاوتی در طراحی لحاظ می شود؟
طبعا هر قوم و ملیتی سلیقه های مختص به خود را دارند و لازم است قبل از ارائه محصول برای صادرات، بازار هدف مشخص شده و سپس تحقیقات لازم صورت گیرد. در برخی از کشورهای آسیایی که با سلیقه ما اشتراکات زیادی دارند تفاوتی در طرح نیاز نیست ایجاد شود به جز تغییر جزئی در موارد رنگامیزی نقشه. اما در اراِئه طرح به بسیاری از کشورهای اروپایی و امریکایی گاها بعضی از رنگ های زمینه فرش باید عوض شود و نیز نقشه  مطابق سلیقه آنها طراحی شود. البته به این معنا نیست که از طرحهای سنتی و اصیل فاصله بگیریم و اساس کار را تغییر دهیم. طراحی طرح مطابق سلیقه بازارهای جهانی به معنی به نمایش گذاشتن نقوش اصیل و ریشه دار ایرانی به طعم و سلیقه آنهاست توام با نوآوری های هوشمندانه  و درست به انجام خواهد رسید. این مسئله مدتی بازارهای جهانی را به سمت نقوش اصیل و سنتی سوق داده و سلیقه ایجاد طرح برای آنها بطور کامل به دست طراحان توانمند ما و تولید کنندگان عزیز خواهد افتاد.

◄ این موضوع در بین تمامی طراحان جهت ایجاد تغییر در فرشهای تولیدی چقدر مورد اهمیت قرار می گیرد؟
متاسفانه هنوز صادرات فرش ماشینی در ایران آنطور که باید جایگاه خودش را بدست نیاورده است. البته با تلاش و کوشش و کار بر مبنای دانش و تجربه روزبه روز شاهد موفقیت های بیشتری هستیم. به همین خاطر برخی دوستان تولید کننده هنگام خرید طرح نه دانش کافی از بازار هدفشان بدست آورده اند و نه طرح را مطابق بازارهای جهانی طلب می کنند. طراحان نیز طبق بازاری که در حال حاضر دارند طرح را ارائه می کنند که طبعا سلیقه بازار داخلی را پوشش می دهد. این موضوع برای اغلب طراحان اهمیت چندانی ندارد. به همان دلیلی که عرض کردم.کمااینکه در راستای شناخت بازارهای جهانی از سوی برخی طراحان تحقیقاتی انجام شده و خواهد شد. اما این تحقیقات اغلب شخصی بوده و همگام و همسو با تولیدکننده نیست. به امید آنکه تولیدکنندگان عزیز ما درصد بالایی از فعالیت های خود را بر مبنای صادرات قرار داده و در زمینه تولید طرح با طراح هماهنگ شده و سلیقه بازارهای جهانی را البته با صرف هزینه و وقت بیشتری بدست بگیرند.

◄ در پایان اگر درد دلی یا مطلبی دارید که برای خوانندگان ما مفید است بفرمایید.
یک مقاله کوتاه را که در یکی از جلسات هم اندیشی طراحان اورجینال کار فرش ماشینی کشور واقع در مرکز تحقیقات فرش ماشینی کاشان قرائت کردم را برایتان بازگو می کنم:

چند کلمه حرف حساب
“حدود دو هفته ذهنم درگیر بود و با مطالعه نقوش اصیل ایرانی و کندوکاو در نمادها و اشکال سنتی در هنر فرش ایران، پیش طرح و قالب کلی یک نقشه فرش جدید را در قالب خطوط و سطوح ترسیم می نمودم. هنرمندان طراح می دانند نقشه فرش نیاز به قالب اولیه دارد که باید بسیار دقیق و هنرمندانه طراحی شود. بعد از اتمام طرح کلی نقشه و مشخص نمودن شمای کلی آن، طراحی مدادی آن را آغاز نمودم. طراحی نقشه فرش عالمی دارد! بازی با فرم ها و ابداع نقوش و طرح های جدید که اگر هنرمندانه و بدون نقص اجرا شود کاریست بس دشوار و هم لذت بخش. دشوار برای اینکه تمرین و ممارست زیاد میخواهد تا بتوان تقوش سنتی فرش را اجرا نمود و لذتبخش بخاطر اینکه تنها عشق و علاقه به این هنر اصیل ایرانی است که راه دشوار را سهل و سختی آن را آسان میکند.

از تمرین های زیاد شبانه روزی و ایده پردازیهای هنرمندانه که بابت آن سالها زحمت کشیده شده بگذریم. نقشه را طراحی مدادی نمودم و برای نقطه چینی، آن را به کامپیوتر منتقل کردم تا ادامه آن را با نرم افزار انجام دهم. بعد از یک ماه کار و تلاش چند نفره، نقطه و سایه و رنگ نقشه تمام شد و یک رنگ کرم آن آماده ارائه به تولیدکننده شد. نقشه هزار شانه را بصوت غیراختصاصی به بازار ارائه نمودم تا از سود ایده و طراحی آن که محصول دفتر طراحی اینجانب هست بهره ببرم. بعد از مدتی خبر رسید که نقشه ارائه شده کپی شده است. نقشه ای که با عشق و علاقه و تلاش شبانه روزی آماده شده است. تازه بعد از اینهمه تلاش فقط یک رنگ آماده شده و برای انجام بقیه رنگها و سایزها نیاز به نیروی کار و وقت و هزینه میباشد. حال، شخصی با دریافت یک تخته فرش از مشتری و یا خرید آن جهت کپی ، خود را مالک هنری و معنوی طرح میداند و آن را براحتی بفروش می رساند.

بسیار ناراحت کنننده و دردآور است. به راستی این چه نوع تجارتیست که تیشه به ریشه تاجر میزند….
دوستان، بیایید موضوع کپی نقشه فرش را از جنبه های مختلف بررسی نماییم. کپی نقشه نه تنها اقتصاد فروش نقشه فرش را بطور کلی به خطر خواهد انداخت، بلکه خود کپی کار و تولید کننده ای که طرح کپی خریداری کرده دچار رنج و گرفتاری زیادی خواهند شد. با کپی نقشه خلاقیت کنار رفته و بجای آن روزمرگی را بدنبال خواهد داشت. با کپی نقشه شخص مجبور به ارائه نقشه به هر قیمتی شده و عملا آلت دست تولیدکننده می شود . کپی نقشه نارضایتی طراح آن نقشه را بدنبال خواهد داشت. کپی نقشه نارضایتی تولیدکننده ای که نقشه کپی خریده را نیز بدنبال خواهد داشت ، بدلیل عدم کیفیت نقشه ارائه شده به تولید کننده و عدم اجرای صحیح رنگ و نقطه آن نقشه.
کپی نقشه فرش خلاقیت و نوآوری را از شخص کپی کار سلب خواهد کرد و همیشه وابسته به نقشه غیر خواهد شد. در اشتباه و زشت بودن این کار چه دلیلی بالاتر از نارضایتی صاحب اثر و اشکال داشتن سود حاصله از فروش آن.
قبح این کار بقدری کمرنگ شده که شاید خیلی ها شک دارند که کپی نقشه کار ناشایستی است!! اما چون وابستگی مالی به آن پیدا شده و هم استقبال بعضی تولیدکنندگان ناآگاه را بدنبال دارد، همچنان پابرجاست.
دوستان بیایید هنر را ارج نهیم و به شخصیت خود احترام گذاشته و از این عمل ناپسند دوری کنیم.
بیایید به خدا توکل کرده و روزی را فقط از او بخواهیم و با صاحب سبک بودن و خلق آثار هنری تعیین کنننده قیمت نقشه ی خود باشیم. بیایید به یکدیگر اعتماد کنیم و اخلاق و شخصیت را که گرانبهاترین دُر در عالم هستی است را به پول نفروشیم.”

 

 

گفتگو با حمید زارعی (بخش اول): طراحان با “ستان” به جنگ کپی کاران میروند

تحریریه مجله کهن